Wyzwolenie Ankony. Pancerne uderzenie Armii Andersa

Walki o adriatycki port trwały dokładnie dwa miesiące. O zwycięstwie zadecydowało wkroczenie do walki II Korpusu Polskiego. Działania, które doprowadziły do bitwy o Ankonę, były jedyną samodzielną operacją Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w czasie II wojny światowej. 18 lipca 1944 roku Polacy wyzwolili włoską Ankonę.

Ppłk Władysław Bobiński w czołgu M4 Sherman w trakcie walk o Ankonę

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

W połowie maja 1944 roku Polacy zdobyli Monte Cassino, co doprowadziło do przełamania niemieckiej linii Gustawa. Choć zwycięstwo na stałe wpisało się złotymi zgłoskami w annały oręża polskiego, to było okupione znacznymi stratami. II Korpus skierowano na tyły frontu na odpoczynek.

Przełamanie linii Gustawa otworzyło aliantom drogę do wyzwolenia Rzymu na początku czerwca 1944 roku. Niemcy zdołali jednak wycofać się i przygotować kolejną linię obrony - sprzyjała temu topografia Włoch, które były poprzecinane siecią pagórków, gór i wąwozów. 

Posłuchaj

14:31 Bitwa o Ankonę_Adriatycki pościg_.mp3 - O Ankonę bili się tylko Polacy, bez żadnej pomocy. Bitwa była równie krwawa jak o Monte Cassino. Dla aliantów był to ważny strategicznie port – wspomnienia żołnierza 2. Korpusu. (PR, 1.07.1969)

 

Jedyna taka operacja

Główne natarcie brytyjsko-amerykańskie posuwało się na północ wzdłuż zachodniego brzegu Półwyspu Apenińskiego. Zadanie pościgu za Niemcami na wschodnim odcinku frontu powierzono odwołanym z odpoczynku żołnierzom II Korpusu Polskiego. Polacy przystąpili do ofensywy 21 czerwca. Tzw. akcja adriatycka była jedyną samodzielną operacją Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, tzn. Polacy nie byli wspierani przez brytyjskie i amerykańskie jednostki sojusznicze, mieli też decydujący wpływ na przebieg działań. 

"Monte Cassino było testem męstwa, Ankona miała być okazją do wykazania wojskowych umiejętności, takich jak planowanie sztabowe, koordynacja między służbami i taktyka frontowa" - pisał Norman Davies w książce "Szlak nadziei". 

Armia Andersa - zobacz serwis specjalny

Kluczowy port

Niemcy silnie obsadzili portowe miasto Ankona. Stolica regionu Marche była kluczowym dla powodzenia całej kampanii włoskiej podczas II wojny światowej portem na Adriatyku. Jej strategiczne znaczenie polegało na tym, że główna baza zaopatrzeniowa wojsk alianckich na Półwyspie Apenińskim, port w Pescarze, w miarę postępów ofensywy zaczęła niebezpieczenie oddalać się od linii frontu. Zbyt duże rozciągnięcie linii zaopatrzenia było śmiertelnie niebezpieczne dla wojsk sprzymierzonych. Ankona była najlepszym miejscem, by przejąć rolę bazy.

Zadanie zdobycia portowego miasta nie było łatwe. Niemcy utworzyli wokół Ankony linię umocnień, które nazwali linią Edyty (Edith), i obsadzili ją dwiema dywizjami. Głównymi siłami - 278. Dywizją Piechoty - dowodził gen. Harry Hoppe. Prusak, którego ekscentryzm graniczył z szaleństwem, zwykł mawiać do swoich podwładnych, że lepiej jest umrzeć, niż się poddać. Na północnym skrzydle sił Hoppego rozlokowana była 71. Dywizja Piechoty. 

Ułani w czołgach

17 lipca 1944 roku rozpoczęła się decydująca bitwa. Jeśli zdaniem Normana Daviesa Ankona miała być testem umiejętności koordynowania dużych operacji, to gen. Władysław Anders zdał ten test celująco. Jako stary kawalerzysta (jeszcze przed I wojną światową brał udział w zawodach jeździeckich) wiedział, jak istotna jest mobilność na polu bitwy. Jedynymi końmi, które służyły pod jego rozkazami były konie mechaniczne w silnikach czołgów i wozów bojowych i to właśnie załogom tych maszyn generał powierzył najważniejsze zadanie.

- Bitwa była bardzo ruchoma. My kawalerzyści operowaliśmy na sprzęcie pancernym. Robiliśmy dalekie zagony. Cały Korpus poszedł bokiem, po górach. Bitwa pod Ankoną była pokazem tego, co mogą zrobić pułki pancerne - wspominał żołnierz Armii Andersa w audycji z 1969 roku. Posłuchaj jego relacji.

2. Warszawska Brygada Pancerna pod dowództwem gen. Bronisława Rakowskiego wbiła się klinem między dwa zgrupowania nieprzyjaciela, zapobiegając ich połączeniu. W tym czasie włoscy partyzanci związali ogniem 71. Dywizję Piechoty. Wkrótce Włochom przyszli na pomoc Polacy z 5. Kresowej Dywizji Piechoty, zmuszając nieprzyjaciela do wycofania się wzdłuż linii brzegowej. W tym czasie pancerniacy dotarli do Adriatyku, tym samym odcinając 278. Dywizji Piechoty drogę odwrotu. To wtedy na Niemców uderzyły siły 3. Dywizji Strzelców Karpackich. 

18 lipca o godzinie 14.30, po krótkiej walce z tylnymi oddziałami wycofujących się Niemców, 3. Dywizja Strzelców Karpackich i jej Pułk Ułanów Karpackich wkroczyły jako pierwsze do miasta. Ze 100 tys. mieszkańców w mieście zostało około 8 tys. Zgotowali oni polskim ułanom gorące przyjęcie. Na głównym placu miasta powiewała polska flaga.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Po zdobyciu Ankony wciąż toczyły się walki aliantów wzdłuż wybrzeża Adriatyku aż do niemieckiej obronnej tzw. linii Gotów. Polacy ruszyli na północ. W całej "akcji adriatyckiej" Polacy stracili 496 poległych, 1789 rannych i 139 zaginionych. Przed nimi był szlak bojowy liczący jeszcze 200 km, który zakończy się dopiero wyzwoleniem Bolonii. 

bm