16 listopada 1874 roku w Petersburgu urodził się Aleksandr Kołczak, rosyjski admirał i jeden z dowódców antybolszewickiej "białej armii".
29:44 aleksander kołczak___3219_96_iv_tr_0-0_108094146ba4610b[00].mp3 – Kołczak był tragicznym, samotnym, przegranym bohaterem – mówi prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku". (PR, 14.07.1996)
Zawsze oddany carowi
Aleksander Kołczak pochodził z rodziny o wojskowych tradycjach, zatem wybór drogi żołnierza był dla niego naturalny. Uczęszczał do Korpusu Kadetów Marynarki, który ukończył we wrześniu 1894 roku. W 1900 roku w stopniu podporucznika wziął udział w rosyjskiej ekspedycji polarnej, która badała obszar Morza Karskiego. Pracował jako hydrolog oraz odkrył nieznaną do tej pory wyspę, która została nazwana jego nazwiskiem.
Impulsem do rozwoju jego kariery w Rosyjskiej Flocie Imperialnej były zasługi w wojnie z Japonią w latach 1904-1905.
Wojna rosyjsko-japońska: jak Dawid pokonał Goliata
– Jako młody oficer dowodził torpedowcem i był jednym z tych, którzy uratowali honor rosyjskiej bandery. W tej wojnie Rosja poniosła druzgocącą klęskę. Obwiniano o nią najwyższe dowództwo marynarki, natomiast było kilkudziesięciu młodych oficerów, którzy bili się niezwykle dzielnie i brawurowo. Kołczak należał do nich i zwrócił uwagę swoich zwierzchników. Przed I wojną światową jego kariera rozwijała się błyskotliwie – opowiadał prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku".
Po wojnie został członkiem Morskiego Sztabu Generalnego, który pracował nad odbudową marynarki wojennej. Opracowywał strategię floty, ale jednocześnie nie zapomniał o swojej pasji i dalej brał udział w wyprawach polarnych.
W czasie I wojny światowej najpierw służył we Flocie Bałtyckiej, a od 1916 roku w stopniu wiceadmirała objął dowodzenie nad Flotą Czarnomorską, która z dużym powodzeniem zmagała się z turecką i niemiecką marynarką.
Przywódca białych
– Wybuch rewolucji 1917 roku przyjął z daleko idącym sceptycyzmem. Zdawał sobie sprawę, że wstrząsy rewolucyjne mogą doprowadzić Rosję do anarchii i zagłady – mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Sławomira Szofa.
Admirał Kołczak przyjął interesującą taktykę zapobiegania rozprzestrzenianiu się rewolucyjnych nastrojów wśród swoich marynarzy.
– W momencie kiedy dostał w Sewastopolu depeszę o przewrocie w Piotrogrodzie, schował ją pod sukno i wyprowadził flotę na cztery dni w morze na manewry. Marynarze nie mieli wiadomości o tym, że w Piotrogrodzie są rozruchy – powiedział prof. Paweł Wieczorkiewicz.
Admirał Kołczak zdobył duży autorytet wśród podkomendnych. W lipcu 1917 roku ustanowiony po rewolucji lutowej Rząd Tymczasowy wysłał go Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował jako doradca wojskowy.
– Po prostu pozbyto się dość niewygodnego i niebezpiecznego człowieka. Kołczak wrócił do Rosji w 1918 roku przez Daleki Wschód, który wraz z Syberią stał się bazą jego działania – mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Polskiego Radia z 1996 roku.
Admirał Kołczak w październiku 1918 roku dołączył do Ogólnorosyjskiego Rządu Tymczasowego, który powstał w Omsku na Syberii. Szybko, bo już w listopadzie dokonał wojskowego przewrotu i samodzielnie stanął na jego czele z tytułem "wielkorządcy państwa rosyjskiego". Jego władzy podporządkowali się pozostali biali generałowie, czyli przeciwnicy rewolucji październikowej.
Tygrys Syberii
Opozycja antybolszewicka miała wsparcie ze strony państw Ententy, która liczyła na powrót Rosji do wojny z Niemcami. W szeregach armii Kołczaka walczył również Korpus Czechosłowacki, który został sformowany z jeńców pojmanych podczas I wojny światowej oraz polska 5. Dywizja Syberyjska pod dowództwem pułkowników Kazimierza Rumszy i Waleriana Czumy. Dzięki tej pomocy Kołczak zdołał zająć całą Syberię.
W marcu 1919 roku wojsko Kołczaka przeprowadziło tzw. ofensywę wiosenną, która zdołała zająć teren niemal do linii Wołgi. Zbyt duże rozciągniecie za szczupłych sił przyniosło klęskę białemu admirałowi.
– Im dalej Kołczak szedł naprzód, tym mniej miał sił, bo jednak trzeba było osłaniać tyły, wojska się wykruszały, a rezerw nie było. Natomiast bolszewicy im bardziej byli spychani do swoich centrów, tym bardziej byli silniejsi – oceniał prof. Paweł Wieczorkiewicz. – Wojsko Kołczaka miało kruche linie zaopatrzeniowe. Z jego bazy wypadowej we Władywostoku do Wołgi było parę tysięcy kilometrów, które wiązała tylko jedna cienka linia kolejowa.
Zdrada
Bolszewicy odpowiedzieli błyskawiczną kontrofensywą, która do jesieni 1919 roku zepchnęła siły Kołczaka aż do Irkucka. Los nie pozwolił staremu żołnierzowi umrzeć z bronią w ręku. Zamiast tego ostatni biały przywódca Syberii padł ofiarą zdrady.
– Kołczak wycofywał się w stronę Irkucka. Po drodze dostał się w ręce służącego do tej pory pod jego rozkazami Korpusu Czechosłowackiego, który zaczął handlować jego losami. Także dowódcy zachodnich misji wojskowych opuścili swojego sojusznika. Ostatecznie Kołczaka wydano efemerycznemu rządowi lewicowemu, który powstał na Dalekim Wschodzie, z taką naiwną wiarą, że bolszewicy zechcą paktować z przedstawicielami lewicy, którzy potępili kołczakowszczyznę. Owi lewicowcy, przejąwszy Kołczaka, wydali go w ręce bolszewickiego Komitetu Rewolucyjnego. Kołczak po procesie, podczas którego zachowywał się zresztą godnie, został rozstrzelany – powiedział prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji Polskiego Radia z 1996 roku.
Wyrok został wykonany 7 lutego 1920 roku w Irkucku. Tak zginął admirał Aleksander Kołczak, samozwańczy "wielkorządca państwa rosyjskiego" oraz przywódca antybolszewickiego Ogólnorosyjskiego Rządu Tymczasowego.
sa
