Atak bolszewików na zebrany w Mińsku Zjazd Wszechbiałoruski nie zdołał unieszkodliwić wszystkich działaczy białoruskiego ruchu narodowego. Miasto zostało opanowane przez komunistów, ale wciąż istniało antybolszewickie podziemie, które czekało na dogodny moment do zwrócenia się przeciwko Rosjanom. 19 lutego 1918 roku, na wieść o rozpoczętej dzień wcześniej niemieckiej ofensywie, białoruscy i polscy konspiratorzy wystąpili zbrojnie przeciwko bolszewikom i przejęli władzę w mieście.
Historia Białorusi. Część 4: Sprawa białoruska pod koniec Wielkiej Wojny
Niedługo później ujawnił się Komitet Wykonawczy Zjazdu Wszechbiałoruskiego, który 21 lutego wydał deklarację (hramotę) konstytucyjną i obwieścił się organem sprawującym władzę. Z jego ramienia władzę wykonawczą miał sprawować Ludowy Sekretariat Białorusi. Tego samego dnia do Mińska wkroczyli Niemcy, którzy do końca lutego zajęli większość ziem etnicznej Białorusi.
08:50 proklamacja niepodległości białorusi ___82_99_iv_tr_0-0_103078048fd09a89[00].mp3 Prof. Oleg Łatyszonek opowiada o historii niepodległej Białoruskiej Republiki Ludowej w audycji Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Białoruś". (PR, 8.01.1999)
Trudne stosunki z Niemcami
Po kilku dniach stosunek Niemców do planów stworzenia białoruskiej państwowości zaostrzył się. 25 lutego niemieccy żołnierze rozbroili Białorusinów i usunęli Komitet Wykonawczy Zjazdu Wszechbiałoruskiego z jego siedziby.
– Wkrótce jednak stosunki niemiecko-białoruskie zostały naprawione. 28 lutego delegacja Ludowego Sekretariatu odwiedziła siedzibę niemieckiej administracji wojskowej w Mińsku. Owocem rozmów było uznanie Ludowego Sekretariatu jako przedstawicielstwa narodowego – mówił prof. Oleg Łatyszonek w audycji Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś".
9 marca 1918 roku Komitet Wykonawczy Zjazdu Wszechbiałoruskiego wydał drugą hramotę konstytucyjną, w której proklamował utworzenie Białoruskiej Republiki Ludowej z granicami opartymi o tereny, na których Białorusini stanowili większość mieszkańców. Sam Komitet Wykonawczy przeobraził się w Radę Białoruskiej Republiki Ludowej, która 25 marca przyjęła uchwałę o proklamacji niepodległości.
Historia Białorusi. Część 2: Narodziny ruchu narodowego
– Przewodniczącemu Rady Janowi Sieradzie drżała ręka, kiedy podpisywał akt zerwania stosunków państwowych z Rosją. Tego samego dnia Niemcy rozpędzili Radę Białoruskiej Republiki Ludowej i Ludowy Sekretariat, chociaż nikogo nie aresztowali – mówił prof. Oleg Łatyszonek w audycji Polskiego Radia z 1999 roku.
Władze niepodległego białoruskiego państwa stanęły przed poważnym problemem. Nie były w stanie sprawować rządów przy sprzeciwie Niemców, którzy mieli faktyczną kontrolę nad Mińskiem.
– Szukając wyjścia z sytuacji, Rada Białoruskiej Republiki Ludowej dokooptowała do swojego składu przedstawicieli prawicy, skupionych w Mińskim Białoruskim Przedstawicielstwie Ludowym z Romanem Skirmuntem na czele – mówił prof. Oleg Łatyszonek.
Rada BRL w zmienionym składzie wysłała w kwietniu 1918 roku telegram do cesarza Niemiec Wilhelma II, w którym prosiła go o wsparcie niepodległości Białorusi w sojuszu z Niemcami. Prośba ta nie przyniosła spodziewanego rezultatu, a dodatkowo spowodowała kryzys w strukturach władzach BRL. Po wystosowaniu apelu do Wilhelma II rozpadł się Ludowy Sekretariat, w którego miejsce powstała Rada Ministrów z Romanem Skirmuntem na czele.
Krucha niepodległość
Mimo niepowodzeń Białoruska Republika Ludowa usiłowała stworzyć zalążek państwa na kontrolowanym przez siebie pasie ziemi od Mińska do Mohylewa. Próby stworzenia zorganizowanej administracji były jednak stale ograniczane przez stacjonujące na tym terenie niemieckie wojska.
Okupant sprzeciwiał się choćby planom stworzenia białoruskiej armii i ostrzegał, że otworzy ogień do wszelkich sił zbrojnych, które znajdą się polu widzenia niemieckich żołnierzy. Białorusinom udało się jednak odnieść pewne sukcesy i zyskać kontrolę nad handlem, edukacją, przemysłem, opieką społeczną i kulturą.
Historia Białorusi. Część 3: Bieżeństwo - wielki exodus roku 1915
Sytuacja Białoruskiej Republiki Ludowej diametralnie pogorszyła się w listopadzie 1918 roku. Wówczas to Niemcy, po kapitulacji na froncie zachodnim I wojny światowej, rozpoczęli stopniowy odwrót z okupowanym ziem dawnego Imperium Rosyjskiego. W ślad za nimi posuwali się bolszewicy. Władze BRL próbowały pospiesznie zorganizować siły zbrojne, gotowe do obrony niepodległości młodego państwa.
– Białorusinom nie starczyło jednak czasu i talentów organizacyjnych, by w krótkim czasie stworzyć zdolne do walki oddziały. Poza tym w białoruskim rządzie panowały kapitulanckie nastroje – mówił prof. Oleg Łatyszonek w audycji Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś".
Na początku grudnia 1918 roku część białoruskich działaczy i wojskowych wycofała się do Wilna i utworzyła rząd na emigracji. Niedługo później bolszewicy zajęli Mińsk, a Białoruska Republika Ludowa faktycznie przestała istnieć i była reprezentowana odtąd przez rząd na emigracji.
***
Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi
Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.
Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat".
sa
