26 lat temu, 30 marca 1997 roku, zmarł Tadeusz Żenczykowski - żołnierz Armii Krajowej, służący w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej ZWZ-AK. W latach 1954–1972 był redaktorem, a następnie zastępca dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Tadeusz Żenczykowski już w dwudziestoleciu międzywojennym zaangażował się w działalność polityczną w obozie piłsudczykowskim. Działał w powiązanych z sanacją Związku Strzeleckim i Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. W 1938 roku został posłem z ramienia prorządowego Obozu Zjednoczenia Narodowego, w którym już wcześniej zajmował stanowisko szefa propagandy partyjnej. Był najmłodszym posłem ostatniej kadencji Sejmu II RP. We wrześniu 1939 roku walczył z Niemcami w wojnie obronnej.
Walki i prace w Armii Krajowej
W pracy konspiracyjnej wykorzystał swoje polityczne doświadczenie. Podczas okupacji kierował organizacją Akcji "N". Była szeroko zakrojoną operacją dywersyjną. Polegała na stworzeniu przez Armię Krajową propagandowych materiałów w języku niemieckim, które były skierowane do niemieckich odbiorców i miały sprawić wrażenie tworów prężnie działającej niemieckiej opozycji antynazistowskiej.
– Przyjąłem zasadę, że naszym akcjom musimy nadać taki charakter, aby robiły wrażenie, że pochodzą z autentycznych źródeł niemieckich. Uważałem, że daje to gwarancję lepszej skuteczności i pewniejszego trafienia do przekonania przeciwnika. Dla osiągnięcia tego celu niezbędna była konspiracja do kwadratu, czyli ukrycie naszej pracy nawet w szeregach AK. Byliśmy gotowi do pracy w drugiej połowie czerwca 1941 roku – wspominał Tadeusz Żenczykowski na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w 1979 roku.
14:42 Akcja N.mp3 Pogadanka Tadeusza Żenczykowskiego - organizatora i szefa "Akcji N" - o propagandzie skierowanej przeciwko niemieckiemu okupantowi. (RWE, 15.04.1979)
W 1944 roku wobec coraz większego zagrożenia ze strony polskich i sowieckich komunistów uwaga Żenczykowskiego skupiła się na akcji "Antyk". Była odpowiedzią na propagandę komunistyczną. W jej ramach wydawano czasopisma oraz broszury informujące o zagrożeniu ze strony Polskiej Partii Robotniczej i Związku Sowieckiego oraz demaskujące ich kłamstwa. Materiały stworzone podczas akcji "Antyk" były przeznaczone przede wszystkim dla robotników i chłopów, którzy byli głównymi celami komunistycznej agitacji.
W czasie Powstania Warszawskiego wziął udział w walkach. Był kierownikiem Wydziału Propagandy Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej.
W 1945 roku, do momentu ucieczki z Polski w listopadzie, wydawał antykomunistyczne pismo "Głos Wolności".
W redakcji Radia Wolna Europa
Na emigracji działał w środowisku kombatanckim Armii Krajowej. W 1954 roku dołączył do Redakcji Polskiej Radia Wolna Europa, która miała siedzibę w Monachium. Był jednym z wielu dawnych żołnierzy Armii Krajowej, którzy zaangażowali się w działalność rozgłośni.
Tadeusz Żenczykowski był zastępcą redaktora naczelnego do 1975 roku. Wspominał pracę w redakcji Radia Wolna Europa jako wspólne poświęcenie dla misji rzetelnego informowania Polaków w kraju. W 1977 roku z okazji 25. rocznicy pracy rozgłośni wspominał moment, gdy musiał zastąpić Jana Nowaka-Jeziorańskiego z pozycji szpitalnego łóżka. Dyrektor rozgłośni wyjechał na zagraniczny urlop, tymczasem Żenczykowski musiał być poddany hospitalizacji.
– Koleżanki i koledzy byli wspaniali, a lekarze wyrozumiali. Jedna linia telefoniczna w szpitalu była niemal stale zablokowana dla spraw radiowych. Goniec ciągle kursował, przynosząc materiały i programy do zatwierdzenia. Był to akurat początek czerwca 1960 roku i czas protestów w Zielonej Górze przeciwko represjom antykościelnym, a więc dni gorące i pełne napięcia dla naszego radia. Męczące były te dni szpitalne, ale rozgłośnia działała normalnie – wspominał na antenie Radia Wolna Europa. – Epizod ten mocno utkwił w mojej pamięci jako piękny dowód prawdziwego koleżeństwa i wspólnego poczucia ideowych założeń naszej służby.
08:20 Żenczykowski o pracy w RWE.mp3 Tadeusz Żenczykowski wspomina pracę w Redakcji Polskiej Radia Wolna Europa w okolicznościowej audycji z okazji 25. rocznicy pracy rozgłośni. (RWE, 08.05.1977)
Tadeusz Żenczykowski pracował także jako jeden z redaktorów Radia Wolna Europa. Wydawał bieżące komentarze polityczne oraz zasłynął z audycji historycznych poświęconych historii Armii Krajowej lub demaskatorskim audycjom z cyklu "Z dziejów PRL".
– Byłem w kraju, kiedy zaczynały się dzieje PRL, krótko wprawdzie, ale widziałem na własne oczy i doszedłem do wniosku, że współczesna historia jest wyraźnie tendencyjna i wprowadzająca celowo w błąd czytelników – mówił w 1983 roku o motywacjach do podjęcia pracy nad cyklem audycji "Z dziejów PRL".
19:23 Żenczykowski o audycji z dziejów PRL.mp3 – Widziałem na własne oczy początek PRL i doszedłem do wniosku, że współczesna historia jest wyraźnie tendencyjna – Tadeusz Żenczykowski wspominał motywacje do stworzenia cyklu audycji "Z dziejów PRL" w rozmowie z Józefem Ptaczkiem. (RWE, 22.07.1983)
W 1995 roku Tadeusz Żenczykowski w uznaniu swoich zasług został odznaczony najwyższym polskim odznaczeniem – Orderem Orła Białego.
sa