Aleksander Lesser - znany malarz historyczny

207 lat temu, 13 maja 1814 roku, w żydowskiej rodzinie Leviego Lessera przyszedł na świat w Warszawie wybitny malarz historyczny Aleksander Lesser. Jeszcze przed okresem rozkwitu talentu Jana Matejki namalował wiele obrazów znaczących wydarzeń historii Polski, z których 42 portrety królów polskich stanowią chyba najsłynniejsze jego dzieło, wydane także w postaci litograficznego albumu z komentarzem historycznym Juliana Bartoszewicza. 

Aleksander Lesser na tle swoich najsłynniejszych dzieł - wybranych portretów królów Polski.

Foto: Polskie Radio, na podstawie: Wikimedia Commons/dp; Muzeum Narodowe w Warszawie/dp

Innym życiowym dziełem Lessera jest wspólne z innymi luminarzami sztuki założenie i kierowanie Towarzystwem Zachęt Sztuk Pięknych w 1860 roku w Warszawie. 

Ojciec Lessera, kupiec i bankier, mimo dwanaściorga dzieci nie szczędził pieniędzy na ich właściwe wychowanie i wykształcenie. Aleksander, już od najmłodszych lat zdradzający nieprzeciętne zdolności plastyczne, naukę rysunku rozpoczął już w Liceum Warszawskim, najlepszej w Królestwie Polskim szkole średniej. Jego pierwszym nauczycielem był znany malarz i pedagog, współzałożyciel uczelni artystycznej Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, Aleksander Kokular.

Następnym etapem artystycznej edukacji były studia na Oddziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego. Tu jego nauczycielem był polski malarz klasycystyczny Antoni Brodowski. Zaborca jednak zamknął Uniwersytet w ramach represji po powstaniu listopadowym. Lesser przeniósł się dla dalszych studiów do Drezna. Tam na Akademii Sztuk Pięknych rozwinął swoje umiejętności malarskie, których naturalną kontynuacją były studia na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Tu trafił do znanego niemieckiego malarza Petera Corneliusa, członka stowarzyszenia Nazareńczyków, słynącego z wielu religijnych dzieł odwołujących się do twórczości Rafaela i Michała Anioła.

Swoisty monumentalizm okresu studiów widoczny był w późniejszych obrazach, ilustracjach i projektach scenograficznych Aleksandra Lessera. Historyzm, popularnie określany "nurtem archeologicznym" był dość powszechny wśród środowisk malarzy polskich w tamtym okresie. Wystarczy powiedzieć, że dał pewien istotny wkład w późniejszy cykl historycznych obrazów Jana Matejki. Przykładem niech tu będzie wspomniany cykl portretów królów Polski wydany pod tytułem: "Królowie polscy, wizerunki zebrane i rysowane przez Alexandra Lessera, objaśnione tekstem historycznym przez Juliana Bartoszewicza". Historycznie pojawił sie już po poczcie królów polskich Marcello Bacciarellego, ale jeszcze przed najbardziej znanym obecnie pocztem królów i książąt polskich Jana Matejki.

Portal "Culture.pl" dość zwięźle opisuje dwie istotne formacje dzieł malarskich w twórczości Lessera - historyczną i religijną. O pierwszej czytamy: "W swoich dziełach podejmował głównie tematykę historyczną związaną z przełomowymi dla Polski wydarzeniami starając się możliwie wiernie odtworzyć wszystkie realia, do obrazów tych należą m.in.: Koronacja Leszka Białego, Hołd pruski, Obrona Trembowli przeciw Turkom, Wydobycie zwłok Wandy z Wisły, Młodość Bolesława Krzywoustego, Ostatnie chwile Mikołaja Kopernika".

Grafika Aleksandra Lessera "Młody Bolesław III". Fot.: Polona.pl/domena publiczna

Religijny nurt twórczości Lessera opisywany jest następująco: "Zaznaczyć należy, że był on również niezwykle cenionym i wziętym malarzem obrazów o tematyce religijnej, które malował dla wiernych różnych wyznań. Do najsłynniejszych należą: Dawid dziękujący Bogu za zwycięstwo nad Goliatem, Święta Jadwiga Śląska błogosławiąca swego syna księcia legnickiego Henryka II Pobożnego wybierającego się na wyprawę przeciw Tatarom w roku 1241, Św. Maria Magdalena siedząca na skale, Chrystus i św. Aleksander, Przemienienie Pańskie, Matka Boska Częstochowska czy Chrystus Pan w Ogrójcu".

Opis twórczości tego wybitnego artysty nie byłby pełny bez wspomnienia jego wspaniałych ilustracji do dzieł polskiej literatury czy elementów scenografii i strojów inscenizacji teatralnych. Tu na plan pierwszy wychodzą kapitalne ilustracje do dzieł Adama Mickiewicza czy poezji Antoniego Malczewskiego. Jego teatralia "Culture.pl" tak opisuje: "Do największych osiągnięć w dziedzinie scenografii zaliczyć należy projekty kostiumów do przedstawienia Zbójcy Friedricha Schillera w Teatrze Letnim (1868) oraz szkic dekoracji do dramatu W. Rapackiego Wit Stwosz w Teatrze Wielkim (1875)".

Aleksander Lesser w całym swoim artystycznym dorobku okazał się wybitnym twórcą historycznym w Polsce, wyprzedzającym czasowo Jana Matejkę. Odszedł w połowie marca 1884 roku w Krakowie i pochowany został na cmentarzu żydowskim w Warszawie. Słynne 42 portery Królów Polski są warte obejrzenia.

PP