99. rocznica urodzin Tadeusza Różewicza. Posłuchaj unikatowej rozmowy z poetą

Nie lubił udzielać wywiadów. Te, które udało się zarejestrować, są zdawkowe. Prawdziwym skarbem w Archiwum Polskiego Radia jest rozmowa, którą przeprowadziła z Tadeuszem Różewiczem oraz Czesławem Miłoszem Renata Gorczyńska. 

Tadeusz Różewicz został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Łódź, 4.10.2010.

Foto: PAP/Grzegorz Michałowski

"Dialogi poetów"

Nagranie "Dialogi poetów" zostało zarejestrowane w krakowskim Teatrze im. Juliusza Słowackiego latem 1999 roku. Sceneria rozmowy była niezwykła. Poeci zasiedli w garderobie słynnego aktora Ludwika Solskiego. 

- Dla mnie jest to niespodzianka – stwierdził Tadeusz Różewicz. - Niezbadane są wyroki, nie spodziewałem się, że będę z Czesławem Miłoszem w garderobie Solskiego siedział na kanapie.

Posłuchaj

30:01 dlaulisciezka2.mp3 Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz.1 - o teatrze. (PR, 1999)

Pytany o rolę, jaką najchętniej by zagrał, Różewicz odpowiedział: - Z "Hamleta" dziś wybrałbym prawdopodobnie rolę Poloniusza. Natomiast 30 lat temu zagrałbym najchętniej Fortynbrasa. A z polskiego repertuaru wcieliłbym się w postać Papkina z "Zemsty" Aleksandra Fredry.

"Dialogi poetów" to wywiad rzeka. Nagranie składa się z pięciu części. Obu poetów rozbawiło pytanie, czy wyobrażają sobie, że ich życie potoczyłoby się odwrotnie: Tadeusz Różewicz zostaje poetą emigracyjnym, a Czesław Miłosz walczyłby w partyzantce.

Posłuchaj

26:02 dlaulisciezka1.mp3 Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz. 2 - o szukaniu formy literackiej. (PR, 1999)

 

Renata Gorczyńska pytała swych rozmówców o lata młodości i czasy okupacji. Różewicz w czasie wojny należał do Armii Krajowej, działał pod pseudonimem Satyr. Był także redaktorem podziemnego czasopisma "Czyn Zbrojny". W 1942 roku ukończył konspiracyjny kurs podchorążych. Rok później poeta ruszył z podziemia akowskiego do walki z bronią w ręku w lasach w Kieleckiem.

- Ponieważ ja kończyłem konspiracyjną Szkołę Podchorążych 14 lub 15 sierpnia 1943 roku, zostałem skierowany do oddziału partyzanckiego obwodu AK Radomsko. Spakowałem, co miałem, a nie miałem właściwie niczego i wymaszerowałem do lasu - wspominał Tadeusz Różewicz. - Życie w konspiracji było życiem w podziemiu, to było ukrywanie się, to były fałszywe dowody. Przekroczywszy posterunek, zameldowałem się: "Panie komendancie, kapral podchorąży Satyr melduje się posłusznie na rozkaz".

Po roku pobytu w partyzantce Tadeusz Różewicz napisał swoją debiutancką książkę. - Była to jedyna książeczka, którą napisałem nie tyle na rozkaz, co na polecenie. "Słuchajcie tam podchorąży, macie tam smykałkę do pisania, weźcie no ołówek, papier. Trzeba dla chłopaków coś napisać". Potem to się rozwinęło w książeczkę zatytułowaną "Echa leśne".

Posłuchaj

37:21 dlaulisciezka3.mp3 Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz. 3 - o emigracji, partyzantce i szkolnych podręcznikach. (PR, 1999)

 

Poeci wspominali swoje pierwsze lektury - baśnie braci Grimm i Jana Christiana Andersena oraz to, jak przecinały się ich ścieżki życia w latach 30. Rozmawiali o szacunku dla siebie, ideałach kobiecego ciała, studenckich wybrykach w Krakowie i o tym, jak swoje pierwsze wiersze pokazywali Jarosławowi Iwaszkiewiczowi.  

Posłuchaj

27:17 dlaulisciezka5.mp3 Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz. 5 - o wzajemnym podziwie. (PR, 1999)

Posłuchaj

29:07 dlaulisciezka4.mp3 Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz. 4 - wspomnienia z czasów studenckich w Krakowie. (PR, 1999)

  

Miejsce w polskiej literaturze

"Nie ma polskiej poezji i polskiej mowy bez Tadeusza Różewicza" powiedział historyk literatury Kazimierz Wyka.

Tadeusz Różewicz, jeden z najbardziej znanych na świecie polskich poetów, jest autorem ponad 50 tomów wierszy, przetłumaczonych na kilkadziesiąt języków. Do jego najważniejszych zbiorów poetyckich należą: debiutancki "Niepokój" oraz "W łyżce wody", "List do ludożerców", "Twarz" i "Równina".

Osobne miejsce w jego dorobku literackim zajmuje twórczość sceniczna. Napisał między innymi tak głośne dramaty, jak: "Kartoteka", "Stara kobieta wysiaduje" i "Na czworakach", wystawiane na scenach całego świata. W jego sztukach elementy realistyczne przenikają się z teatrem absurdu.

A jaką rolę pełni łóżko w Pana sztukach teatralnych - dopytywała Renata Gorczyńska w wywiadzie.

- Łóżko było ważnym elementem "Kartoteki" - odpowiedział Tadeusz Różewicz. - Zauważyła pani, że od czasów "Kartoteki" coraz więcej bohaterów siedzi i leży? W urzędzie patentowym powinienem był to swoje łóżko zastrzec - zaśmiał się poeta.

Różewicz był laureatem wielu nagród i wyróżnień. W 1999 roku otrzymał Nagrodę Literacką im. Władysława Reymonta za twórczość całego życia, a w 2000 roku nagrodę Nike za tomik wierszy "Matka odchodzi". Otrzymał też "Złote Berło" przyznane przez Fundację Kultury Polskiej.

Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 roku. Pierwsze utwory publikował jeszcze przed rokiem 1939, między innymi w czasopismach "Pod znakiem Marii" i "Czerwone Tarcze". Jednak za debiut Różewicza uważa się, wydany po wojnie, zbiór wierszy pt. "Niepokój".

Od 1968 roku poeta mieszkał we Wrocławiu, publikował głównie na łamach "Twórczości", "Odry" i "Dialogu". W ostatnim dziesięcioleciu ukazały się m.in. poematy: "Nożyk profesora", "Szara strefa" i "Wyjście".

Zmarł 24 kwietnia 2004 roku.

im