Potrzeba budowy parowozów w Polsce
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku tabor parowozowy użytkowany przez polskie koleje stanowił istną mozaikę typów. Ta różnorodność taboru sprawiała wiele trudności przy prawidłowej eksploatacji parowozów, a zwłaszcza przy ich naprawie, gdyż wiązało się to z wielką odmiennością części zamiennych. - A co za tym idzie z brakiem zakładów naprawczych, które byłyby wyspecjalizowane w naprawie określonych typów parowozów - mówił znawca historii kolejnictwa Andrzej Adler.
Postanowiono więc uruchomić wytwórnie taboru kolejowego w kraju. Na początku okresu międzywojennego powstały trzy zakłady montujące parowozy. Były to Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce "Fablok" w Chrzanowie, Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów "Parowóz" i zakłady Cegielskiego w Poznaniu. - W 20-leciu okresu międzywojennego powstało kilka bardzo udanych polskich, rodzimych serii parowozów, które całkowicie zaspokoiły potrzeby polskich kolei - mówił.
Maszyny te stanowiły dzieło polskich konstruktorów, wśród których najbardziej znanymi byli inżynierowie Wacław Łopuszyński, Kazimierz Zembrzuski i Antoni Księżopolski. Do bardziej udanych polskich konstrukcji historyk zaliczył parowóz z serii Pm36, skonstruowany w Chrzanowie w 1936 roku. Była to pierwsza pośpieszna maszyna o kształcie opływowym, osiągająca prędkość do 140 km/h. - Na wystawie w Paryżu w 1937 roku parowóz zdobył złoty medal, co było wyróżnieniem na międzynarodową skalę i potwierdzeniem wysokiej jakości polskiej myśli technicznej - ocenił.
09:16 stoi na stacji lokomotywa.mp3 Pasjonat kolejnictwa Andrzej Adler opowiada o polskich parowozach w audycji "Stoi na stacji lokomotywa" Stanisława Makowieckiego z cyklu "Odkrywanie natury" (PR4, 4.07.1984)
Tr21 pierwszy całkowicie polski parowóz
Pierwszym, zbudowanym całkowicie w Polsce parowozem normalnotorowym była maszyna z serii Tr21. Parowóz został zaprojektowany w 1921 roku przez polskich konstruktorów we współpracy z austriacką firmą StEG. - Był przeznaczony do obsługi pociągów towarowych - wyjaśniał pracownik Muzeum Techniki. Lokomotywa osiągała prędkość 60 km/h. Próbna jazda tego parowozu odbyła się 27 lutego 1924 r.
05:08 parowozy-krótki tr21.mp3 Pracownicy Muzeum Techniki opowiadają o polskich parowozach w audycji "Parowozy" Wiktora Niedzickiego z cyklu "Dwojgiem uszu" (PR, 17.01.1981)
Uroczyste przekazanie Polskim Kolejom Państwowym pierwszego, całkowicie wykonanego przez Fablok parowozu Tr21 odbyło się 7 kwietnia 1924 r. Był to wielki sukces całej załogi zbudowanej od podstaw fabryki, osiągnięty w trudnych, powojennych warunkach gospodarczych, przy braku doświadczonej kadry technicznej i robotniczej oraz niedostatkach materiałowych.
Chrzanów, 1932. Fablok, Fabryka Lokomotyw. Z tylu kocioł firmy Zieleniewski.
Parowóz, czyli wóz na parę
Maciej Panasiewicz ze Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce opowiadał, że w kotle parowozu podczas pracy temperatura osiąga tysiąc stopni Celsjusza. Do parowozów musi być bardzo dobrej jakości węgiel. - On musi być odpowiednio dorzucony, żeby jak najlepsze spalanie było i jak największą sprawność kotła otrzymać - dodała Grażyna Sysiak ze Skansenu. - Takiego węgla na trasie z Chabówki do Nowego Sącza i z powrotem można zużyć nawet sześć ton - uzupełnił Maciej Panasiewicz. Ten węgiel jeden człowiek w parę godzin musiał przerzucić, a przy okazji zrobić inne niezbędne czynności, żeby lokomotywa sprawnie jechała.
01:39 skansen 5-12-2019.mp3 Pracownicy Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce opowiadają w audycji "Cztery pory roku" o parowozach (PR1, 5.12.2019)
Językoznawca profesor Marian Jurkowski przybliża definicję i pochodzenie słowa parowóz. - Sama nazwa wskazuje, że jest to związane z wożeniem, z ciągnięciem, z poruszaniem się za pomocą konkretnej siły, w tym wypadku pary - mówił.
05:38 wieża babel-króka.mp3 Prof. Marian Jurkowski w audycji "Wieża Babel" autorstwa Małgorzaty Tułowieckiej (PR, 28.03.1998)
Profesor wyjaśniał jak parowóz określają Chińczycy, a także kiedy w języku polskim pojawiła się nazwa lokomotywa. Przy okazji opowiadał o początkach kolejnictwa na świecie.
ag
