Fot.: Arkusz maturalny
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1. Wyspa, o której mowa w źródle 1., została przyłączona do Rzymu w wyniku II wojny punickiej. - F
2. Sprawowanie przez Luciusa Corneliusa Scipiona jednego z urzędów wymienionych w źródle 1. wiązało się ze sporządzaniem list senatorów. - P
3. Na mapie zaznaczono miejsce bitwy, w której potomek wodza wspomnianego w źródle 1. pokonał wodza Kartaginy. - P
Zadanie 4.
Źródło 1. O prawie lokacyjnym
Prawo lubeckie to – obok prawa magdeburskiego – najbardziej rozpowszechnione prawo związane z lokacją miast w okresie średniowiecza. Od XIII wieku stanowiło wzór prawno-organizacyjny dla miast, głównie położonych wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku i na przyległych terenach, które współtworzyły związek handlowy. Cechą charakterystyczną kompozycji miast lokowanych na prawie lubeckim jest regularny, prostopadły do nabrzeża układ ulic i brak placu rynkowego. Funkcje rynku spełnia szeroka ulica.
Na podstawie: Z. Paszkowski, Historia idei miasta […], Szczecin 2015, s. 64–67.
arkusz maturalny
Zadanie 4.1. (0–1) Podaj stosowaną w historiografii nazwę średniowiecznego związku handlowego miast, o którym mowa w źródle 1.
Hanza lub Związek hanzeatycki
Zadanie 4.2. (0–1) Rozstrzygnij, czy plan ze źródła 2. przedstawia miasto lokowane na prawie opisanym w źródle 1. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do informacji z obu źródeł.
Rozstrzygnięcie: Tak
Uzasadnienie: Jak wskazuje pierwsze źródło, cechą charakterystyczną miast lokowanych na prawie lubeckim są ulice poprowadzone prostopadle do brzegu. Taki układ widoczny jest na planie miasta w przypadku ulic Studziennej, Bednarskiej, Rybackiej i Mostowej, które prowadzą prostopadle do brzegu rzeki Elbląg. W źródle 1. podano, że kolejną cechą charakterystyczną jest brak rynku, którego funkcję pełniła duża ulica - ta cecha również widoczna jest na planie Elbląga, a główna ulica nazywa się Stary Rynek.
Zadanie 5.
Źródło 1.
Fragment ilustracji przedstawiającej wojska dwóch stron konfliktu w bitwie pod Crécy w 1346 roku
arkusz maturalny
Arkusz maturalny
Zadanie 5.1. (0–1)
Podaj stosowaną w historiografii nazwę konfliktu zbrojnego, podczas którego została stoczona bitwa uwieczniona na ilustracji.
Wojna stuletnia
Zadanie 5.2. (0–1)
Wyjaśnij, odwołując się do źródła 2., w jakich okolicznościach król Anglii Edward III zgłosił pretensje do tronu francuskiego.
Edward III Plantagenet był po matce, Izabeli, wnukiem króla Francji Filipa IV Pięknego. Zgłosił pretensje do tronu francuskiego, ponieważ po bezpotomnej śmierci Filipa V wygasła główna linia dynastii Kapetyngów.
Zadanie 5.3. (0–1)
Wyjaśnij, odwołując się do elementów graficznych ze źródła 1., w jaki sposób malarz przedstawił manifestowanie przez Edwarda III pretensji do korony francuskiej.
Na sztandarze Edwarda III, widocznym z prawej strony obrazu, widoczne są cztery pola. Na dwóch widnieje złoty lew na czerwonym polu - symbol królestwa Anglii, na dwóch pozostałych - lilie na niebieskim polu - symbol królestwa Francji.
Zadanie 6. (0–2)
Źródło 1.
Fragment opracowania historycznego
Łokietek wzrósł i wychował się w smutnych czasach zupełnego rozstroju politycznego w końcu XIII stulecia, otaczał go ze wszystkich stron przykład na wpół dzikich, niepohamowanych w swych namiętnościach, krótkowidzących pod względem politycznym, czyhających nawzajem na swoje dzierżawy książąt piastowskich. Nie lepszym też był od nich w pierwszych swoich występach, mimo wyższego swego niezaprzeczalnie umysłu, Łokietek. Dopiero ciężkie przejścia zrobiły zeń inszego człowieka, wielkiego bohatera i przezornego króla, ale nie złagodziły jego charakteru, pozostawiły go zawsze wierzącym w tę siłę fizyczną, w tę energię woli, której państwo swoje i utrzymanie jego całości zawdzięczał.
M. Bobrzyński, Dzieje Polski w zarysie, Warszawa 1987, s. 182.
Źródło 2.
Fragment opracowania historycznego
Z pewnością Władysław Łokietek był właściwym człowiekiem na ówczesne, tak bardzo skomplikowane czasy. Wypłynął przecież z absolutnej nicości, z peryferyjnego księstewka, a zdobył i utrzymał do naturalnej śmierci najwyższą nagrodę, czyli koronę, co nie udało się wielu innym […]. W czasach zamętu za jedyne prawo uznawał miecz, nie do końca zresztą własny, choć nie zawsze umiał się nim właściwie posłużyć. Doskonale za to radził sobie w wirze intryg i wiarołomstwa, niewątpliwie znacznie lepiej niż w bezpośredniej walce o władzę. […] [G]orzej spisywał się później – już jako gospodarz kraju […]. Podejmowane przez niego decyzje miały z reguły podłoże emocjonalne, bez żadnej próby refleksji czy analizowania ich skutków. Nigdy nie wyrósł ze swego księstwa brzesko-kujawskiego.
A. Zieliński, Władysław Łokietek […], Warszawa 2010, s. 12–13.
Porównaj zaprezentowane w źródłach 1. i 2. opinie historyków na temat Władysława Łokietka. Przedstaw jedno podobieństwo i jedną różnicę między nimi.
Podobieństwo: Obaj historycy zauważają, że Łokietek był jednym z wielu książąt piastowskich zaczynających swoją karierę w charakterze władcy niewielkiego księstewka.
Różnica: W pierwszym źródle Łokietek przedstawiony jest jako postać, która dojrzała do korony i była "wielkim bohaterem i przezornym królem", w źródle drugim autor uważa, że Łokietek nie posiadał tych cech, podejmował decyzje pod wpływem emocji, a jego horyzonty jako króla pozostawały horyzontami władcy lokalnego księstewka.
Zadanie 7. (0–2) Fotografia kościoła pw. św. Krzysztofa we Wrocławiu
arkusz maturalny
Podaj nazwy dwóch stylów architektonicznych, które reprezentuje kościół przedstawiony na fotografii, oraz po jednej widocznej na tej fotografii cesze każdego z nich.
Styl: gotycki (gotyk)
Cecha: (do wybory:) Strzelisty dach / budowa wzniesiona z nieotynkowanej cegły / łuki przyporowe / okna wypełnione maswerkami
Styl: renesansowy (renesans)
Cecha: renesansowy hełm wieży
Zadanie 8. (0–2) Rycina z XVI wieku
arkusz maturalny
Sformułuj dwa argumenty potwierdzające tezę, że rycina powstała w kręgu zwolenników reformacji.
1. Na szali wagi znajduje się z jednej strony Pismo Święte - według protestantów jedyne źródło wiary - a na drugiej - papieska tiara i klucze do Rzymu - oba będące symbolami papiestwa i tradycji Kościoła katolickiego;
2. Po jednej stronie widoczne są osoby ubrane w szaty liturgiczne i habity, po drugiej - osoby mające na sobie świeckie ubrania - w protestantyzmie nie ma stanu kapłańskiego. Szala wagi przechyla się na ich stronę, sugerując, że to oni mają rację.
Zadanie 9.
Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Zapewne przesadą jest twierdzić, że długoletnie wojny polsko-szwedzkie, ciągnące się z przerwami aż do pokoju w Oliwie, były tylko skutkiem zerwania unii personalnej i polityki dynastycznej polskich Wazów. Stawka była poważniejsza. Nie ulega wszakże wątpliwości, że spory dynastyczne dodawały walkom polsko-szwedzkim zaciętości.
Na podstawie: Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, Warszawa 1987, s. 371.
arkusz maturalny
Zadanie 9.1. (0–1) Podaj imię władcy, za panowania którego doszło do zerwania unii personalnej wspomnianej w źródle 1.
Zygmunt III Waza
Zadanie 9.2. (0–1)
Przedstaw inną – niż wspomniane w źródle 1. – przyczynę wojen polsko-szwedzkich.
Starania Szwecji o dominację w basenie Morza Bałtyckiego - walka o Dominium Maris Baltici
Zadanie 9.3. (0–1)
Wyjaśnij różnicę między okolicznościami zwolnienia tronu polskiego przez ostatniego męskiego przedstawiciela dynastii Jagiellonów a okolicznościami zwolnienia tego tronu przez ostatniego władcę z dynastii Wazów.
Ostatnim królem z dynastii Jagiellonów był Zygmunt II August, który zmarł bezpotomnie, kończąc tym samym swoją linię dynastyczną. Ostatnim królem z dynastii Wazów był Jan II Kazimierz, który abdykował (zrzekł) się polskiego tronu.
Zadanie 10. (0–2) Tabela statystyczna. Podatki stałe i niestałe
arkusz maturalny
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
1. Największy udział podatków stałych w skarbie koronnym miał miejsce w początkowym okresie panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego. - P
2. Podatki niestałe stanowiły największy udział w skarbie koronnym podczas potopu szwedzkiego - P
3. Najazd turecki i jego skutek w postaci traktatu pokojowego podpisanego w Buczaczu spowodowały wzrost dochodów skarbu koronnego - F
Zadanie 11. Fragment opracowania historycznego
[T]o nie ustrój Rzeczypospolitej był wypaczony, to nie liberum veto było problemem […], tylko świadomość polityczna społeczeństwa szlacheckiego, a właściwie jej brak. Liberum veto użyte w sposób zgodny z duchem „złotej wolności” epoki odrodzenia było rzeczywiście sposobem ostatecznym, drastycznym, a jednak mogącym uratować państwo przed uchwaleniem nietrafnej lub wadliwej ustawy. Jednak mentalność wszystkich stanów sejmujących w Rzeczypospolitej […] wypaczyła ten jakże cenny i niespotykany w innych ustrojach demokratycznych wentyl bezpieczeństwa, czyniąc z niego najprymitywniejszą broń w walce politycznej, rażącą nie tylko wroga, ale i pośrednio własne szeregi.
Na podstawie: M.Z. Dankowski, Liberum veto. Chluba czy przekleństwo? […], Toruń 2019, s. 412–413.
Zadanie 11.1. (0–1) Wyjaśnij, na czym polegało wypaczenie zasady opisanej w tekście w praktyce polskiego parlamentaryzmu począwszy od poł. XVII wieku.
Wypaczenie zasady liberum veto, pozwalającej na zerwanie obrad przez protest jednego posła, polegało na tym, że zasadę tę szlachta wykorzystywała dla własnej korzyści, niekiedy na skutek przekupstwa obcych mocarstw, paraliżując system polityczny Rzeczpospolitej.
Zadanie 11.2. (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Zasada opisana w tekście została zniesiona w Rzeczypospolitej na mocy postanowień:
A. Sejmu Niemego.
B. praw kardynalnych.
C. Sejmu Wielkiego.
D. uniwersału połanieckiego.
Zadanie 12. (0–1)
Fragment dokumentu
Moc prawodawstwa dla Rzpltej w trzech stanach, to jest: królewskim, senatorskim, i rycerskim, dotąd trwająca, niewzruszoną na zawsze zostawać powinna, i tej mocy jeden stan bez drugich dwóch, ani dwa bez trzeciego przywłaszczać sobie ani zażywać nie będą mogły […].
Na podstawie: A. Bereza i in., Historia administracji w Polsce 1764–1989. Wybór źródeł, Warszawa 2006, s. 19.
Rozstrzygnij, czy w tekście przedstawiono monteskiuszowską zasadę trójpodziału władzy. Odpowiedź uzasadnij.
Rozstrzygnięcie: Nie
Uzasadnienie: Monteskiuszowski trójpodział władzy zakłada współistnienie władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Powyższy tekst przedstawia podział władzy ustawodawczej w parlamencie Rzeczpospolitej.
Zadanie 13.
Źródło 1. Plany bitew z okresu powstania listopadowego
arkusz maturalny
Źródło 2. Fragment opracowania historycznego
Zachowawcza taktyka wodza polegała na unikaniu walk z głównymi siłami nieprzyjaciela. Wódz odrzucił plan natarcia przedstawiony przez Prądzyńskiego. Główne siły polskie wycofały się na prawy brzeg rzeki. Polacy nie zdołali zniszczyć mostów, które opanowali Rosjanie. Przeprawa kolejnych batalionów rosyjskich wprawiła w panikę wodza, lękającego się uniemożliwienia posiłkom z Łomży przyjścia mu na pomoc. Wódz naczelny kierował bitwą fatalnie, choć sam wykazał wiele odwagi. Brawurowa szarża artylerii konnej dowodzonej przez późniejszego bohatera Wiosny Ludów na Węgrzech zaimponowała Rosjanom i wstrzymała dalsze ataki rosyjskiego feldmarszałka. Wyniku przegranej bitwy zmienić jednak nie mogła.
Na podstawie: T. Łepkowski, Powstanie listopadowe, Warszawa 1987, s. 30–33.
Zadanie 13.1. (0–1)
Rozstrzygnij, na którym z planów ukazanych w źródle 1. (A czy B) przedstawiono przebieg bitwy opisanej w źródle 2. W uzasadnieniu podaj nazwę bitwy i odwołaj się do informacji zawartych w obu źródłach.
Rozstrzygnięcie: B
Uzasadnienie: Bitwa pod Ostrołęką.
W źródle 2 wymieniony jest "późniejszy bohater Wiosny Ludów" - chodzi o generała Bema, którego pozycja jest umieszczona na mapie. Bitwa rozgrywa się nad rzeką Narew, która przepływa przez Ostrołękę. W źródle drugim wskazany jest również "wódz naczelny", a tę funkcję pełnił wówczas gen. Jan Skrzynecki.
Zadanie 13.2. (0–1)
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Do bitwy, której dotyczy źródło 2., doszło
A. przed objęciem dyktatury przez gen. Józefa Chłopickiego.
B. przed detronizacją cara Mikołaja I przez sejm powstańczy.
C. po nierozstrzygniętej bitwie pod Olszynką Grochowską.
D. po bohaterskiej obronie Woli przez gen. Józefa Sowińskiego.
Zadanie 14
arkusz maturalny
Zadanie 14.1. (0–1)
Podaj nazwisko postaci przedstawionej na monecie.
Ignacy Łukasiewicz
Zadanie 14.2. (0–1)
Podaj nazwę zaboru, na którego terenie narodził się przemysł naftowy.
austriacki
Zadanie 15. (0–1)
Józef Chełmoński, Bociany
arkusz maturalny
Podaj nazwę stylu w malarstwie, którego przykładem jest zaprezentowany obraz. Odpowiedź uzasadnij, podając jedną widoczną na obrazie cechę tego stylu.
Nazwa stylu: Realizm
Uzasadnienie: Zgodnie z kanonem stylu, ludzie przedstawieni są na obrazie przy codziennych czynnościach (przerwa w oraniu pola), w prawdziwych strojach odpowiadających ich życiu i bez upiększania
Zadanie 16.
Źródło 1.
Fragment pieśni
Krew naszą długo leją katy,
Wciąż płyną ludu gorzkie łzy,
Nadejdzie jednak dzień zapłaty,
Sędziami będziem wtedy my! […]
Porządek stary już się wali,
Żywotem dla nas jego zgon,
Będziemy wspólnie pracowali,
I wspólnym będzie pracy plon! […]
Precz z tyranami, precz z zdziercami!
Niech zginie stary, podły świat!
My nowe życie stworzym sami,
I nowy zaprowadzim ład!
Wiek XIX w źródłach […], oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, s. 299.
Źródło 2. Fragment Manifestu Partii Komunistycznej
Historia wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historią walk klasowych. Nasza epoka uprościła przeciwieństwa klasowe. Całe społeczeństwo rozszczepia się coraz bardziej na burżuazję i proletariat. Podstawowym warunkiem istnienia i panowania klasy burżuazji jest nagromadzanie bogactwa w rękach osób prywatnych, tworzenie i pomnażanie kapitału; warunkiem istnienia kapitału jest praca najemna. Kapitał jest wytworem zbiorowym i może być uruchomiony tylko przez zbiorową działalność wielu członków społeczeństwa. Kapitał nie jest więc potęgą osobistą, lecz społeczną. Niech drżą panujące klasy przed rewolucją komunistyczną. Proletariusze nie mają nic do stracenia prócz swych kajdan.
Zadanie 16.1. (0–1)
Rozstrzygnij, czy przesłanie pieśni ze źródła 1. jest zgodne z treścią manifestu przytoczonego w źródle 2. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści obu źródeł.
Rozstrzygnięcie: Tak
Uzasadnienie: W pieśni pada zapowiedź gwałtownego zniszczenia starego, kapitalistycznego, porządku, tożsamy z założeniami rewolucji komunistycznej, co przytoczone jest w źródle 2. W obu źródłach pada postulat uspołecznienia kapitału (kapitał nie jest potęgą osobistą, lecz społeczną; wspólnie będziem prawcowali/wspólny będzie pracy plon).
Zadanie 16.2. (0–1)
Podaj nazwisko jednego z autorów manifestu cytowanego w źródle 2.
Karol Marks
Fryderyk Engels (oba poprawne)
Zadanie 17. (0–1)
Źródło 1.
Fragment przemówienia brytyjskiego polityka Johna Brighta z 1877 roku
Nasze panowanie nad Indiami trwa niewiele więcej niż stulecie. […] Co się zaś tyczy dochodów, to otrzymujemy od Indii około 50 milionów funtów rocznie […]. Pobieramy podatki gruntowe, cła wwozowe, opłaty stemplowe i niektóre inne opłaty […], podatek od soli. Podatek ten jest niezwykle ciężki dla ludności, a dla biedoty jest wprost okrutny. Do pobierania go wysyłamy poborców do najbiedniejszej chałupy ogromnego imperium. Trzeba jednak pamiętać, że cała ta […] ludność nie ma prawa głosu w swych własnych sprawach.
D. Ostapowicz, S. Suchodolski, D. Szymikowski, Od Hammurabiego […], t. 2, Gdańsk 2000, s. 59.
arkusz maturalny
Rozstrzygnij, czy opinia na temat polityki Brytyjczyków w Indiach wyrażona w źródle 1. znajduje potwierdzenie na ilustracji ze źródła 2. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści obu źródeł.
Rozstrzygnięcie: Tak
Uzasadnienie: Na ilustracji widoczni są wychudzeni Hindusi, o czym mowa jest w źródle pierwszym. Widoczni są też brytyjscy urzędnicy w czerwonych mundurach i korkowych hełmach. Prawdopodobnie są to poborcy podatkowi, którzy zbierają daninę wspomnianą w źródle 1.
arkusz maturalny
Wyjaśnij wymowę rysunku, interpretując jego dwa elementy graficzne i tytuł. W odpowiedzi uwzględnij kontekst historyczny z roku powstania tego rysunku
Rysunek przedstawia alegorię dwóch państw: USA i Francji. USA jest reprezentowane przez Wujka Sama - postać tradycyjnie symbolizującą Stany Zjednoczone. Francję reprezentuje kobieta w charakterystycznej czapce frygijskiej z czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W tle widoczny jest La Fayette - Francuz, który był bohaterem wojny o niepodległość USA. Rysunek powstał w 1917 roku, czyli w roku, w którym Stany Zjednoczone przystąpiły po stronie państw ententy do I wojny światowej. Ma on wskazywać na wielowiekową przyjaźń między narodami Francji i Stanów Zjednoczonych (postać La Fayette'a) i zapowiadać wsparcie finansowe (worek z miliardem dolarów), jakie sojusznik zza oceanu dostarczy walczącej Francji.
Zadanie 19. (0–2)
Źródło 1. Fragment wspomnień ambasadora amerykańskiego w Polsce
Wiele rzeczy w Polsce działo się szybko i nie mieliśmy szansy na ich przetrawienie na bieżąco. O przyjętej wczoraj konstytucji dzisiaj już zapomniano w podnieceniu wywołanym podpisaniem tego wieczoru […] pokoju z bolszewikami. Jutro szybko to przeminie, [na skutek] plebiscytu […], który odbędzie się w niedzielę. Kręci mi się od tego w głowie, a jeśli chodzi o Polaków, to nawet zaczynają się uśmiechać. Wydawało się, że żadna z tych spraw nigdy nie zostanie załatwiona i że obecne pokolenie będzie egzystować bez konstytucji, bez pokoju i bez granic. Jednocześnie załatwienie wszystkich tych spraw bynajmniej nie oznacza nowego początku, ale jest bardzo pomocne.
W. Mędrzecki, Naród malkontentów […], „Mówią Wieki” 2019, nr 4, s. 48.
arkusz maturalny
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
W źródle 1. jest mowa o okolicznościach uchwalenia konstytucji, która wprowadzała w Polsce system prezydencki. - F
Na mapie literą B zaznaczono przebieg granicy wschodniej II Rzeczypospolitej, ustalonej na mocy pokoju, o którym mowa w źródle 1. - P
Plebiscyt, o którym mowa w źródle 1., odbył się na terytorium oznaczonym na mapie literą A. - F
Zadanie 20. (0–1)
Źródło 1.
Fragment opracowania historycznego
Rok 1935 przyniósł Hitlerowi większe sukcesy w polityce międzynarodowej. Przede wszystkim Niemcy przejęli terytorium Saary […]. 13 stycznia 1935 roku przeprowadzono plebiscyt. Na 534 tys. uprawnionych głosy oddało 528 tys. osób. Za przyłączeniem obszaru Saary do Rzeszy głosowało 477 tys., tj. 90,4% […].
T. Kotłowski, Niemcy 1890–1945. Dzieje państwa i społeczeństwa, Kraków 2008, s. 163–164.
arkusz maturalny
Rozstrzygnij, czy źródła 1. i 2. nawiązują do łamania postanowień traktatu wersalskiego przez Niemcy. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści obu źródeł.
Rozstrzygnięcie: Tak
Uzasadnienie: Oba źródła dotyczą sytuacji z lat 30., kiedy obowiązywał traktat wersalski. Źródło pierwsze odnosi się do złamania przez Hitlera postanowień traktatu, które oddawały terytorium Saary pod zarząd Ligii Narodów, zaś drugie źródło wskazuje, że Niemcy złamały inne postanowienie traktatu wersalskiego - wprowadziły wojska do Nadrenii, która - zgodnie z literą traktatu - miała być zdemilitaryzowana.
Zadanie 21. (0–2) Fragment depeszy Naczelnego Wodza
arkusz maturalny
Dokończ zdania 1. i 2. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
1. Depesza przedstawiona w źródle była skierowana do generała
A. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego.
B. Stefana Roweckiego „Grota”.
C. Tadeusza Komorowskiego „Bora”.
D. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka”.
2. Zaprezentowaną depeszę podpisał generał
A. Władysław Anders.
B. Kazimierz Sosnkowski.
C. Władysław Sikorski.
D. August Emil Fieldorf.
Zadanie 22. (0–1)
Fragmenty traktatów międzynarodowych
Fragment traktatu A: Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej […]
Fragment traktatu B: Układające się strony […], uwzględniając jednocześnie sytuację, w wyniku ratyfikacji układów paryskich, przewidujących utworzenie nowego ugrupowania wojennego w postaci "Unii Zachodnioeuropejskiej" z udziałem remilitaryzowanych Niemiec Zachodnich i ich włączeniem do bloku północnoatlantyckiego, co wzmaga niebezpieczeństwo nowej wojny i stwarza groźbę dla bezpieczeństwa narodowego państw miłujących pokój, […] postanowiły zawrzeć niniejszy Układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej […].
Wiek XX w źródłach […], oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2002, s. 318, 336.
Rozstrzygnij, czy traktaty A i B odnoszą się do procesów integracyjnych odbywających się po tej samej stronie żelaznej kurtyny. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści obu traktatów i własnej wiedzy.
Rozstrzygnięcie: Nie
Uzasadnienie: Źródło pierwsze odnosi się do wydarzeń, które miały miejsce po zachodniej stronie żelaznej kurtyny. Dotyczy ono powstania NATO - Paktu Północnoatlantyckiego, na co wskazuje obronny charakter sojuszu oraz zaznaczenie integracji Stanów Zjednoczonych z Europą zachodnią. Źródło drugie dotyczy powstania Układu Warszawskiego, czyli sojuszu wojskowego powstałego po wschodniej stronie żelaznej kurtyny pod dyktatem Moskwy. Wskazuje na to fakt, że Układ powstał w odpowiedzi na podpisanie układów paryskich przez państwa demokratyczne, oraz wspomnienie remilitaryzacji zachodnich Niemiec - wschodnie Niemcy stały się członkiem Układu Warszawskiego.
Zadanie 23. (0–1)
Fragment mowy noblowskiej Czesława Miłosza
Antologie poezji polskiej podają nazwiska moich przyjaciół, Władysława Sebyły i Lecha Piwowara, oraz datę ich śmierci […]. Jest absurdem, że nie wolno napisać, jak zginęli, chociaż każdy w Polsce zna prawdę: podzielili los wielu tysięcy oficerów polskich, rozbrojonych i internowanych przez ówczesnego wspólnika Hitlera, i są pochowani w masowym grobie.
Wielkie mowy historii, t. 4, red. W. Władyka i in., Warszawa 2006, s. 200.
Wyjaśnij, dlaczego w PRL nie można było pisać o okolicznościach śmierci przyjaciół Czesława Miłosza.
Przyjaciele Miłosza, Władysław Sebyła i Lech Piwowar, padli ofiarą Zbrodni Katyńskiej. Wskazuje na to wspomnienie Miłosza o tym, że są pochowaniu w masowym grobie i że zbrodni dokonał "ówczesny wspólnik Hitlera" - do 1941 roku ZSRR był sojusznikiem III Rzeszy. O mordzie dokonanym przez NKWD na polecenie najwyższych władz ZSRR na polskich oficerach nie można było mówić w PRL ponieważ kraj ten był wówczas satelitą ZSRR i obowiązywała w nim cenzura.
Zadanie 24. (0–1)
Źródło 1. Fragment strony tytułowej gazety z okresu PRL
arkusz maturalny
Rozstrzygnij, czy zaprezentowane źródła 1. i 2. powstały w ramach tej samej kampanii propagandowej z okresu PRL. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści obu źródeł i własnej wiedzy.
Rozstrzygnięcie: Nie
Uzasadnienie: Źródło pierwsze odnosi się do antysemickiej (Żydów nazywa się tutaj "syjonistami") nagonki rozpętanej w marcu 1968 roku. Była ona związana z działaniami ZSRR, które w poprzednim roku wsparły państwa arabskie w wojnie z Izraelem.
Drugie źródło odnosi się do listu biskupów polskich do biskupów niemieckich wystosowanego w 1956 roku. W liście padły słowa "przebaczamy i prosimy o wybaczenie", do czego odnosi się autor satyrycznego rysunku. Autor stosuje tu grę słów "hitlerOwcą" jest tutaj wilk z symbolami nazistowskimi.
Zadanie 25.
Fragment stenogramu rozmowy z października 1981 roku
Polityk A: [J]uż wysłaliśmy do ciebie oficjalne gratulacje, ale ja chciałbym także osobiście pogratulować ci wyboru na stanowisko I sekretarza KC PZPR. Słusznie zrobiłeś, wyrażając zgodę na taką decyzję […]. W PZPR teraz nie ma działacza, który cieszyłby się autorytetem równym twojemu – świadczą o tym także wyniki głosowania na plenum. Rozumiemy, że stoją przed tobą całkiem niełatwe zadania. Ale jesteśmy przekonani, że sobie z nimi poradzisz, uczynisz wszystko, by pokonać tę ciężką chorobę, która dotknęła wasz kraj.
Polityk B: Bardzo wam dziękuję […] za gratulacje i przede wszystkim za zaufanie, którym mnie obdarzyliście. Chcę wam otwarcie powiedzieć, że zgodziłem się przyjąć to stanowisko po dużej wewnętrznej walce i tylko dlatego, iż wiedziałem, że wy mnie popieracie i że wy jesteście za taką decyzją. Jeżeli byłoby inaczej, nigdy bym się na to nie zgodził. Jest to bardzo ciężkie, bardzo trudne zadanie w tej złożonej sytuacji w kraju, w jakiej obecnie się znajduję jako premier i jako minister obrony. Ale zrozumiałem, że jest to właściwe i niezbędne, jeśli wy tak uważacie. […] Uczynię, Leonidzie Iljiczu, wszystko, jako komunista i jako żołnierz, aby było lepiej, aby osiągnąć przełom w sytuacji w kraju i w naszej partii.
A. Dziurok i in., Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918–1989, Warszawa 2010, s. 427.
Zadanie 25.1. (0–1) Podaj nazwisko polityka A i wyjaśnij, o jakiej ciężkiej chorobie wspomniał on w swojej wypowiedzi. W odpowiedzi odwołaj się do faktografii.
Nazwisko: Leonid Breżniew
Wyjaśnienie: Przywódca ZSRR nazywa "ciężką chorobą" powstanie NSZZ "Solidarność", masowego związku zawodowego i ruchu społecznego dążącego do poprawy bytu robotników i reform demokratycznych w kraju, co w przyszłości doprowadziło do utraty władzy przez PZPR i wyjście kraju z bloku wschodniego.
Zadanie 25.2. (0–1) Podaj nazwisko polityka B i wyjaśnij, w jaki sposób osiągnął on przełom w sytuacji w kraju. W odpowiedzi odwołaj się do faktografii.
Nazwisko: Wojciech Jaruzelski
Wyjaśnienie: 13 grudnia 1981 Jaruzelski wprowadził stan wojenny pod pretekstem groźby inwazji wojsk radzieckich w Polsce. Wprowadzenie stanu wojennego pozwoliło na delegalizację "Solidarności" i internowanie jej przywódców. Władzę sprawowała Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, niekonstytucyjny organ, który zablokował i cofnął kierunek reform zapoczątkowany w sierpniu 1980 roku.
[WKRÓTCE KOLEJNE PYTANIA I ODPOWIEDZI - ODŚWIEŻAJ TEKST]
