Historia

"Dar Pomorza" obiektem muzealnym

Ostatnia aktualizacja: 16.11.2023 05:30
41 lat temu, 16 listopada 1982 roku, wycofano ze służby przepiękny "Dar Pomorza" nazywany "Biała Fregatą" i przekazano go Centralnemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku.
Dar Pomorza w Gdyni
"Dar Pomorza" w GdyniFoto: Shutterstock

Gwiazda polskiej żeglugi

Dość powiedzieć, że jest to instytucja kultury, której głównym zadaniem jest ochrona dziedzictwa nautologicznego, gdzie poza gromadzeniem zabytków żeglarskich szerzy również wiedzę o nich i o morskiej historii Polski. Takim zabytkiem jest żaglowiec "Dar Pomorza". Ta szkolna jednostka, choć wyprodukowana w niemieckiej stoczni w Hamburgu i pływająca najpierw pod niemiecką banderą, stała się niezaprzeczalną gwiazdą polskiej żeglugi. Potocznie nazwano ją Białą Fregatą, którą w 1929 roku zakupiono dla Szkoły Morskiej w Gdyni, w dużej mierze z darów społeczeństwa Pomorza – stąd jej późniejsza nazwa.

Dla porządku należy stwierdzić, że jest to przepiękny trzymasztowy żaglowiec szkolny – fregata – pełnorejowiec. Ożaglowanie na wszystkich masztach jest rejowe z żaglem gaflowym na ostatnim maszcie, co dla znawców tematu ma ważne znaczenie. Muzeum rocznie odwiedza ponad 380 tysięcy osób, a w roku 2017 został pobity rekord zwiedzających, których było aż 469 836. Jedną z atrakcji jest niewątpliwie "Dar Pomorza".

Zabytkowy trójmasztowy żaglowiec

Oficjalna strona tego żaglowca na portalu Muzeum tak właśnie informuje: "Trójmasztowy żaglowiec zbudowany w 1909 r., od lat 30. XX w. do lat 80. służył Polskiej Marynarce Handlowej jako jednostka szkoleniowa dla studentów Szkoły Morskiej w Gdyni. Obecnie statek-muzeum, cumujący przy gdyńskim Nabrzeżu Pomorskim, jest jednym z najważniejszych zabytków polskiego dziedzictwa morskiego ubiegłego wieku. Imponująca sylwetka żaglowca stanowi element na stałe wpisany w miejski krajobraz Gdyni, zaś wejście na główny pokład i do wnętrz statku pozwala poznać z bliska warunki życia i pracy polskich marynarzy i kadry oficerskiej. W zabytkowych przestrzeniach, takich jak salon komendanta, mesa, szpital, stanowiska sterowe czy maszynownia, zachowane zostały artefakty dokumentujące historię żaglowca i jego załóg, a miejscem szczególnym jest zaaranżowana kabina słynnego pisarza, kpt. ż. w. Karola Olgierda Borchardta".

Pierwszy rejs

Jak jednak było z historią tej pięknej fregaty, która 19 czerwca 1930 roku przypłynęła do Gdyni, po zakupie we Francji. W ten swój pierwszy pod polską banderą rejs "Dar Pomorza" wypłynął 26 grudnia 1929 roku, a dowodził nim wtedy komendant Konstanty Maciejewicz. Pierwsza trasa wiodła z francuskiego Saint Nazaire (zachodnie wybrzeże nad Oceanem Atlantyckim) do duńskiego Nkaskov (na wsypie Lolland, na południe od Kopenhagi). W mieście tym znajdowała się stocznia, w której żaglowiec przechodził gruntowny remont. Należy nadmienić, że ten pierwszy rejs pod polską banderą w całości odbywał się na holu prowadzonym przez dwa holenderskie holowniki. Statek był w takim stanie, że wymagał gruntownych napraw, przebudowy i unowocześnienia. Dlatego też kosztował jedynie 7 tys. funtów, co stanowiło 8 proc. ówczesnej wartości.

Różne koleje losu

"Dar Pomorza" przechodził różne koleje losu. Wybudowany w Hamburgu (Niemcy) w 1909 roku i jako fregata szkoleniowa odbywał letnie i zimowe rejsy pod nazwą Prinzess Eitel Friedrich. Po pierwszej wojnie światowej – na mocy traktatu wersalskiego – został przekazany Francji w ramach reparacji wojennych. Francuzi jednak nie wiedzieli, co chcą z nim zrobić i od 1922 roku niszczał nieeksploatowany. Stąd też tak niska cena wykupu statku. Pierwsza nazwa pod polską banderą brzmiała "Pomorze". Pod tą nazwą płynął do Danii na konieczny remont, podczas którego, oprócz koniecznej gruntownej renowacji, wstawiono też silnik spalinowy, zmieniono całe olinowanie i instalację elektryczną. Piękna i odnowiona fregata, już pod nazwą "Dar Pomorza" – 19 czerwca 1930 roku – przybyła do Gdyni. Z miejsca budziła ogromny podziw i uznanie. Decyzję o jej zakupie podjęto w związku z wysłużeniem już szkolnego żaglowca Lwów i potrzebą nowej fregaty. Wzorem wcześniejszej, Lwowskiej, tradycji dowódcę jednostki tytułowano "komendantem".


"Dar Pomorza" pływał nieprzerwanie do 1982 roku – 4 lipca formalnie wycofany ze służby, a bandera przeniesiona na "Dar Młodzieży". Następnie przekazany Centralnemu Muzeum Morskiemu i jako jednostka muzealna służy aż do dzisiaj. Jednym z ciekawszych epizodów w jego historii jest okres II wojny światowej i fakt internowania żaglowca przez Szwedów, w Sztokholmie (od 1 września 1939 do 21 października 1945 roku). Fakt ten uchronił polską fregatę od zniszczeń wojennych i pozwolił na jej powrót do Polski, do Gdyni – 24 października 1945 r.

Dość powiedzieć, że "Dar Pomorza" odbył w swojej historii 102 rejsy szkolne, przepłynął ponad pół miliona mil morskich i wyszkolił ponad 13 tysięcy studentów (dokładnie 13 384). Długość jego po pokładzie wynosiła 80,3 m, szerokość 12,6 m, a maksymalna wysokość 41,4 m. Średnia liczba załogi wynosiła 189 osób (maksymalnie mógł pomieścić do 228 osób) i pod żaglami średnio rozwijał 5 węzłów. Jednak największa osiągnięta prędkość pod żaglami wyniosła 17 węzłów (węzeł to jednostka miary określającej prędkość równą jednej mili morskiej na godzinę). Warto w wolnej chwili udać się do Gdyni i zwiedzić nasz piękny "Dar Pomorza", naszą piękną "Białą Fregatę".

PP


Czytaj także

Rejs Henryka Jaskuły - solo dookoła świata. Posłuchaj wspomnień z tej podróży

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2024 05:40
44 lata temu, 20 maja w 1980 roku do Gdyni dopłynął Henryk Jaskuła, który jako pierwszy Polak i trzeci żeglarz w historii, samotnie, bez zawijania do portów, okrążył Ziemię.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Konstanty Maciejewicz – pierwszy kapitan "Daru Pomorza"

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2013 06:00
– Wszystkie godziny na statku były dla niego służbą dla dobra statku i on do tej służby chciał nas wciągnąć – wspominał swojego nauczyciela Stanisław Wojciechowski. 123 lata temu na świat przyszła ikona żeglarstwa, Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Karol Olgierd Borchardt. " Jestem kapitanem własnej duszy"

Ostatnia aktualizacja: 25.03.2024 05:55
25 marca 1905 roku urodził się Karol Olgierd Borchardt – kapitan żeglugi wielkiej, pisarz i nauczyciel wielu pokoleń polskich marynarzy. Na jego książce "Znaczy Kapitan" wychowały się tysiące młodych ludzi.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zaślubiny Polski z morzem. Tak wyglądało przyłączanie Pomorza do Polski dzień po dniu

Ostatnia aktualizacja: 10.02.2024 05:55
10 lutego 1920 roku gen. Józef Haller dokonał w Pucku symbolicznych zaślubin Polski z morzem. Ceremonię poprzedzał trwający miesiąc pochód polskich wojsk przez Pomorze. Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Kościerzyna, Hel - dzień po dniu po ponad stu latach niewoli do macierzy powracały kolejne miasta. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Wagner. Żeglarz spod szczęśliwej gwiazdy

Ostatnia aktualizacja: 17.09.2023 05:35
17 września 1912 roku urodził się żeglarz Władysław Wagner. Był pierwszym Polakiem, który opłynął świat, choć nie miał do tego niemal żadnego przygotowania.
rozwiń zwiń