Losy volksdeutschów w Polsce po II wojnie światowej

28 lutego 1945 Krajowa Rada Narodowa wydała dekret dotyczący volksdeutschów "o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego wrogich elementów".

Żołnierze Wermachtu z Niemcami mieszkającymi na ziemiach polskich (wrzesień 1939 roku). Fot.: PAP/DPA

Dekret głosił, że: "obywatele Państwa Polskiego, wpisani po dniu 31 sierpnia 1939 na obszarach Rzeczypospolitej Polskiej, wcielonych przemocą przez okupanta do Rzeszy Niemieckiej oraz na obszarze byłego Wolnego Miasta Gdańska do trzeciej lub czwartej grupy niemieckiej listy narodowej (Deutsche Volksliste) lub do grupy tzw. "Leistungs-Pole” posiadają pełnię praw obywatelskich, jeżeli wciągnięci zostali na tę listę wbrew swojej woli lub pod przymusem, a swoim zachowaniem się wykazali polską odrębność narodową".
Volksdeutsche było to określenie używane w państwach okupowanych prze Niemcy w latach 1939-1945. Mianem tym nazywano obywateli nie posiadających obywatelstwa niemieckiego, ale wpisanych na niemiecką listę narodową (Deutsche Volksliste) na podstawie kryteriów rasowych, narodowych lub językowych.

Volksdeutsche podczas II wojny światowej

W Polsce pod okupacją niemiecką przeprowadzono tego typu segregację na podstawie rozporządzenia MSW III Rzeszy z marca 1941 roku. Wśród czterech kategorii osób wpisanych na niemiecką listę narodową były: osoby czynnie walczące o niemieckość przed 1939 rokiem (I grupa); osoby uważające się za Niemców (II grupa); osoby pochodzenia niemieckiego spolonizowane, osoby z małżeństw mieszanych, Ślązacy, Mazurzy i Kaszubi (III grupa) oraz osoby całkowicie spolonizowane (IV grupa).
Przynależność do I i II grupy oznaczała uzyskanie  niemieckiego obywatelstwa i obowiązek służby wojskowej w armii niemieckiej. Zaliczeni do grupy III i IV otrzymywali tymczasową niemiecką przynależność państwową. Na niemiecką listę narodową wpisano prawie 3 mln polskich obywateli, którzy tym samym wyrzekli się swojej polskości.

Zobacz serwis specjalny - II wojna światowa >>>
Na ziemiach wyzwalanych, od 1944 roku wprowadzano wobec volksdeutschów odpowiedzialność karną za odstępstwo od narodowości w czasie wojny. Postępowanie było uzależnione od tego, czy na danym obszarze był stosowany przymus wpisu na volkslistę. Jednak dopiero z czasem wypracowano w Polsce jednolite przepisy pozwalające na rehabilitację volksdeutschów. Proces ten zakończył się w 1950 roku.
mk