Historia

25 marca

Ostatnia aktualizacja: 25.03.2011 00:00
Podpisano traktaty rzymskie, powołujące do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą.

1513 - Urodziła się Jadwiga, córka Zygmunta Starego i Barbary Zapolyi. (zm. 1573)
1769 - Urodził się Salvatore Vigano, włoski choreograf, tancerz, pedagog, twórca baletu pantomimicznego, zwanego choreodramatem. (zm. 1821)
1784 - Urodził się Francois-Joseph Fetis, belgijski teoretyk muzyki i kompozytor, dyrektor konserwatorium w Brukseli. Zmarł 26 marca 1871 roku.
1786 - Urodził się Giovanni Battista Amici, włoski optyk, fizyk, astronom i botanik. Pierwszy opisał ruchy protoplazmy w komórkach, odkrył i opisał proces zapylania kwiatów. Zmarł 10 kwietnia 1863 roku.
1862 - Urodził się Gabriel Korbut, historyk literatury polskiej, bibliograf, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Zmarł 10 stycznia 1936 roku.   
1867 - Urodził się Arturo Toscanini, Włoch, jeden z największych dyrygentów XX wieku, obdarzony fenomenalną pamięcią muzyczną. Kierował mediolańską La Scalą i nowojorską Metropolitan Opera. Zmarł 16 stycznia 1957 roku.  
1881 - Urodził się Bela Bartok, kompozytor węgierski, pianista, etnograf, jeden z  czołowych twórców muzyki XX wieku. Twórca opery „Zamek Sinobrodego”, baletów: „Drewniany książę”, „Cudowny Mandaryn”, utworów fortepianowych, koncertów na skrzypce. Jako badacz muzyki ludowej i autor analiz z tego zakresu jeden z prekursorów etnografii muzycznej. Zmarł  26 września 1945 roku.
1883 - Urodził się Adam Kleczkowski, językoznawca polski, germanista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykazał, że wpływy języka niemieckiego na polski odbywały się głównie za pośrednictwem czeskiego. Był inicjatorem badań nad polską terminologią żeglarską. Autor około 90. prac, jak: "Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjski", tekst niemiecki "Psałterza floriańskiego". Zmarł 17 listopada 1949 roku.
1899 - Urodził się Zygmunt Helwig, ogrodnik architekt, realizował tereny zieleni w wielu miejscach w Polsce, najbardziej znane to: Park Zdrowia w Ciechocinku i Ogród Botaniczny w Łodzi, autor podręcznika „Byliny w parku i w ogrodzie”. Zmarł 24 września 1958 roku.
1901 - Urodził się Janusz Makarczyk, filozof, dyplomata, prozaik, reportażysta, autor książek dla młodzieży, szkiców „Przez Palestynę i Syrię”, powieści „Dżafar z Bagdadu”, „Przez morza i dżungle”, „Harem wyzwolony”, opowiadania „Diabeł jest męskiego rodzaju”. Zmarł 16 maja 1961 roku.
1905 - Urodził się Karol Olgierd Borchardt, kapitan żeglugi wielkiej, wykładowca Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni; znany i ceniony pisarz marynista; autor powieści „Znaczy kapitan”, „Krążownik spod Samosierry”, „Szaman morski”, „Pod czerwoną różą”; w Muzeum Ochrony Wybrzeża na Helu znajduje się stała wystawa poświęcona kapitanowi Borchardtowi. Zmarł 20 maja 1986 roku.
1915 - Pierwszy w dziejach wypadek okrętu podwodnego; w odległości około 2 km od portu Honolulu na Hawajach zatonął w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach amerykański okręt F-4 z 21 członkami załogi.
1908 - Urodził się David Lean, brytyjski reżyser i producent filmowy: „Most na rzece Kwai”, „Oliver Twist”, „Lawrence z Arabii”, „Doktor Żywago”, „Urlop w Wenecji”. Zmarł 16 kwietnia 1991 roku.
1912 - Urodził się Jean Vilar, francuski aktor i reżyser teatralny, inicjator i organizator festiwalu teatralnego w Awinionie. Zmarł 28 maja 1971 roku.
1914 - Zmarł Frederic Mistral, francuski poeta i pisarz. W 1904 roku wspólnie z hiszpańskim dramaturgiem Josém Echegarayem y Eizaguirrem, został uhonorowany  Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury. Komisja noblowska nagrodziła Mistrala za  "świeżość i oryginalność utworów poetyckich, oddających prawdziwie ducha narodu".
Urodził się 8 września 1830 roku.  
1918 - Zmarł Claude Achille Debussy, francuski kompozytor, jeden z głównych przedstawicieli impresjonizmu. Autor między innymi utworu orkiestrowego "Popołudnie fauna", opery "Peleas i  Melizanda", utworów fortepianowych, pieśni i kwartetów smyczkowych. (ur. 1862)
1920 - Urodził się Marian Bogusz, malarz, grafik, animator kultury, scenograf, przygotował m.in. scenografię do "Żołnierza królowej Madagaskaru”. Miał znaczący wpływ na rozwój awangardowej sztuki polskiej w latach powojennych, był pomysłodawcą i realizatorem wielu nowych, niekonwencjonalnych form działalności. Współzałożyciel Stowarzyszenia artystycznego Grupa 55 oraz galerii Krzywe Koło. Zmarł 12 lutego 1980 roku.
1921 - Urodziła się Simone Signoret, francuska aktorka teatralna i filmowa. Grała w filmach "Złoty kask", "Czarownice z Salem". „Trudny dzień dla królowej”, „Widmo”, „Życie przed sobą”. Za rolę w obrazie „Miejsce na górze” została w 1959 roku  uhonorowana Oscarem. Zmarła 30 września 1985 roku.
1928 - Urodziła się Joanna Kulmowa, poetka, satyryk, autorka utworów dla dzieci i młodzieży, widowisk telewizyjnych, tłumaczka librett operowych. Wydała kilka tomików wierszy: "Fatum na zakręcie", "Boże umieranie", "Cykuta i Jonasz, czyli nasza epoka", "Trefnisiem będąc".
1932 - Urodził się Wiesław Myśliwski, pisarz, dwukrotny laureat nagrody literackiej Nike. Jest autorem powieści: „Nagi sad”, „Pałac”, „Kamień na kamieniu”, "Traktat o łuskaniu fasoli", "Widnokrąg" oraz dramatów „Drzewo”, "Złodziej", "Requiem dla gospodyni".  
1934 - Urodził się Johny Burnette, amerykański kompozytor i gitarzysta, uznawany za jednego z klasyków rock and rolla. Zmarł 14 sierpnia 1964 roku.
1939 - Urodziła się Regina Pisarek, piosenkarka popularna w latach 60., wylansowała przeboje: „Jest Warszawa”, „Nie warto było”, „Bądź, po prostu bądź”, „Nie zostawiaj mi wspomnień”. Zmarła 22 stycznia 1998 roku.
1942 - Urodziła się Aretha Franklin, afroamerykańska piosenkarka, autorka tekstów i kompozytorka. Została obdarzona tytułem Queen of Soul - Królowa Soulu. Swym głębokim, ciepłym głosem i zdolnością interpretacji zwiększyła popularność gatunku soul. Artystka śpiewa też w innych stylach, począwszy od tanecznego popu, gospel do wokalnego jazzu, a także występuje w filmach, jak: "Blues Brothers".
1945 - Odbył się pierwszy powojenny koncert Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach pod dyrekcją Witolda Rowickiego.
1947 - Urodził się Elton John, brytyjski piosenkarz, pianista i kompozytor. Początkowo był związany z gatunkami rock and roll i psychodeliczny rock, później ewoluował w kierunku muzyki środka softrocka, w końcu stał się gwiazdą współczesnej muzyki pop. W 1997 roku otrzymał tytuł szlachecki "sir".
1949 - Urodziła się Kaja Danczowska, skrzypaczka i pedagog, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie, jest artystką wszechstronną, gra niemal wszystkie utwory, jakie kiedykolwiek zostały napisane na skrzypce, współpracuje między innymi z Krystianem Zimermannem, Janem Krenzem, Jerzym Maksymiukiem, Krzysztofem Pendereckim i Antonim Witem.
1954 - Zmarł Leon Schiller, inscenizator i reżyser teatralny. Był  również krytykiem, pedagogiem, kompozytorem i tłumaczem. Kierował scenami teatralnymi Warszawy, Lwowa, Wilna i Łodzi. Współzałożyciel Związku Polskich Artystów Teatralnych i Filmowych. Urodził się 14 marca 1887 roku.

1957 - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy podpisały w Rzymie układ o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Europejskiej Wspólnoty  Energii Atomowej (Euroatom). Wszedł w życie 1 stycznia 1958 roku. Od 1993 roku Europejska Wspólnota Gospodarcza nosi nazwę Wspólnota Europejska.  

1957 - Polska i Związek Radziecki podpisały umowę o terminie i trybie repatriacji osób narodowości polskiej z terenów ZSRR. Przewidziano, że akcja będzie realizowana do końca 1958 roku.  
1960 - W Warszawie odbyła się prapremiera „Kartoteki” Tadeusza Różewicza.
1962 - Zmarł August Piccard, szwajcarski fizyk, badacz stratosfery i głębin morskich, zbudował pierwszy głębokościowy statek podwodny zwany Bałtykiem. Urodził się 28 stycznia 1884 roku.
1963 - Zmarł Zygmunt Aleksander Klemensiewicz, fizyk jądrowy, taternik i alpinista. Zbudował elektrodę szklaną, był autorem pierwszego polskiego przewodnika taternickiego „Zasady taternictwa”. (ur. 24.04.1886)
1965 - Parlament RFN - Bundestag - uchwalił ustawę o przedawnieniu zbrodni hitlerowskich.
1966 - Urodził się Hubert Urbański, aktor, dziennikarz i prezenter, od wielu lat związany z telewizją gdzie prowadził w TVN programy „Jestem jaki jestem”, „Wyprawa Robinsona”, „Taniec z gwiazdami”, teleturniej „Milionerzy”.
1977 - Powstał Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela - druga, obok Komitetu Obrony Robotników, jawnie działająca organizacja opozycyjna w PRL. Głównym postulatem ruchu było obalenie komunizmu i uniezależnienie Polski od ZSRR. Działał do 1981 roku.  
1988 - Zmarł Robert Joffrey, amerykański tancerz, choreograf, założyciel zespołu baletowego swego imienia. Urodził się 24 grudnia 1930 roku.  
1989 - Lekarzom amerykańskim udało się po raz pierwszy na świecie dokonać jednoczesnego przeszczepu serca i trzustki.
1992 - Na mocy bulli papieża Jana Pawła II „Totus Tuus Poloniae Populus" została przeprowadzona  w Polsce reforma administracyjna Kościoła katolickiego.  
1993 - Zmarł ksiądz Kazimierz Jancarz, proboszcz parafii w Luborzycy koło Krakowa, kapelan "Solidarności", legenda krakowskiej opozycji. Urodził się 9 grudnia 1947 roku.
1995 - Jan Paweł II ogłosił encyklikę "Evangelium Vitae", w której opowiedział się przeciwko aborcji, eutanazji oraz eksperymentom biologicznym i genetycznym na człowieku.
1996 - W Suwa, stolicy Fidżi przedstawiciele Francji, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii podpisali tak zwany "układ z Rarotonga" dotyczący zakazu prób z bronią jądrową w rejonie Pacyfiku.
1998 - Zmarł Zdzisław Kozień, aktor teatralny i filmowy, współpracował z Jerzym Grzegorzewskim, grał w "Emigrantach" Sławomira Mrożka, "Zemście" Aleksandra Fredry, "Wojnie i pokoju" Lwa Tołstoja. Dwukrotnie uhonorowany nagrodą Zlotej Iglicy. Grał w filmach "Człowiek z marmuru" Andrzeja Wajdy, "Popielec" Ryszarda Bera i "Baryton" Janusza Zaorskiego. Urodził się 4 grudnia 1924 roku.
2001 - W Kanadzie zmarł Piotr Sobociński, jeden z najwybitniejszych polskich operatorów współczesnych. Po nominacji do Oscara za zdjęcia do filmu "Trzy kolory. Czerwony" Krzysztofa Kieślowskiego rozpoczął karierę w Stanach Zjednoczonych. Autor zdjęć do filmów: "Półmrok", "Angel Eyes","Pokój Marvina", "Siódmy pokój". Urodził się 3 lutego 1958 roku.
2006 - Zmarł Paul Flaherty, amerykański informatyk, jeden z wynalazców pierwszej popularnej wyszukiwarki stron internetowych - Altavista, która w połowie lat 90. była jedną z najbardziej popularnych przeglądarek.
2007 - Zmarł Jacek Lech, piosenkarz, w latach 60. i 70. wokalista zespołu Czerwono-Czarni, wykonawca przebojów: „Bądź dziewczyną moich marzeń”, „Warszawa jest smutna bez ciebie”, „Bądź szczęśliwa”, „Co jej mogłeś dać”. Urodził się 15 kwietnia 1947 roku.
2007 - Adam Małysz zdobył czwartą w karierze Kryształową Kulę w Pucharze Świata. Przed nim taki sukces osiągnął tylko jeden skoczek - Fin Matti Nykänen.
2009 - Zmarł Andrzej Trepka, pisarz science fiction, dziennikarz i popularyzator nauki,  współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Astronautycznego. Obok Stanisława Lema i Krzysztofa Borunia jeden z pionierów powojennej fantastyki naukowej w Polsce, autor powieści „Totem leśnych ludzi” i wraz z Krzysztofem Boruniem trylogii „Zagubiona przyszłość”, "Proxima", „Kosmiczni bracia”. Urodził się 16 marca 1923 roku.





Czytaj także

24 marca

Ostatnia aktualizacja: 24.03.2011 00:00
Zmarł brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery - legendarny dowódca 8 Armii, pogromca Afrika Korps. Pod jego rozkazami walczyła pod Tobrukiem Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich.
rozwiń zwiń