Historia

24 marca

Ostatnia aktualizacja: 24.03.2011 00:00
Zmarł brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery - legendarny dowódca 8 Armii, pogromca Afrika Korps. Pod jego rozkazami walczyła pod Tobrukiem Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich.

 809 - Zmarł Harun Ar-Raszid, piąty i najsławniejszy kalif z dynastii Abbasydów, mecenas nauki i sztuki. (ur. 17.03.763)
1394 - Urodził się Henryk Żeglarz, książę portugalski, organizator morskich wypraw, które umożliwiły odkrycie drogi morskiej do Indii, założyciel szkoły żeglarskiej w Sagres, swą działalnością zapoczątkował ekspansję portugalską na morzach świata i erę wielkich odkryć geograficznych. (zm. 1460)
1494 - Urodził się Georgius Agricola, niemiecki humanista i uczony, górnik, metalurg i mineralog, z zawodu lekarz, znany jako „ojciec geologii”, autor prac poświęconych mineralogii, górnictwu i hutnictwu. Zmarł 21 listopada 1555 roku.
1568 - Została powołana Komisja Morska, pierwsza w historii Polski admiralicja, urząd i sąd morski.
1603 - Zmarła Elżbieta I, królowa Anglii, ostatnia z dynastii Tudorów, córka Henryka VIII i Anny Boleyn. Elżbieta I uzależniła Szkocję od Anglii, za jej rządów nastąpił rozwój gospodarczy kraju, powstała giełda londyńska, doszło do reaktywowania i skonsolidowania kościoła anglikańskiego. Czasy jej rządów nazywane są erą elżbietańską. Urodziła się 7 września 1533 roku.
1791 - Sejm Czteroletni uchwalił prawo o sejmikach. Ustalono ich organizację i kompetencje. Odebrano również prawo głosu szlachcie-gołocie, tak zwanym "nieposesjonatom". 
1794 - Ogłoszenie w Krakowie aktu powstania, przysięga Tadeusza Kościuszki - początek insurekcji kościuszkowskiej przeciwko Rosji i Prusom, zakończona 16 listopada 1794 roku rozwiązaniem oddziałów i III rozbiorem Polski.
1808 - Urodziła się Maria Malibran, francuska śpiewaczka - mezzosopran, najsłynniejsza śpiewaczka początku XIX wieku. Zmarła 23 września 1836 roku.  
1820 - Urodził się Alexandre Edmond Becquerel, francuski fizyk. Jego prace badawcze dotyczyły elektryczności i fotografii. W 1866 roku dokonał pierwszego pomiaru temperatury za pomocą ogniwa termoelektrycznego. Zmarł 11 maja 1891 roku.  
1820 - Urodziła się Fanny Crosby, amerykańska kompozytorka pieśni religijnych, która mimo, iż od urodzenia była niewidoma, napisała przeszło 6000 kompozycji. Zmarła  12 lutego 1915 roku.
1834 - Urodził się William Morris, angielski poeta, malarz, rysownik, architekt, którego nazwisko stało się synonimem stylu w sztuce zdobniczej. Zmarł 3 października 1896 roku.
1844 - Zmarł Bertel Thorvaldsen, duński rzeźbiarz, jeden z głównych przedstawicieli klasycyzmu, twórca pomników Mikołaja Kopernika i Józefa Poniatowskiego w Warszawie. Urodził się 13 listopada 1768 roku.
1881 - Urodził się Tadeusz Kopeć, lekarz pediatra, współzałożyciel Komisji Ratowania Dzieci oraz Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego. Zmarł 6 lipca 1950 roku.
1884 - Urodził się Peter Debye, holenderski chemik, autor prac głównie z termodynamiki, laureat nagrody Nobla w 1936 roku w dziedzinie chemii. Zmarł  2 listopada 1966 roku.
1900 - Urodziła się Maria Dłuska, językoznawca, teoretyk literatury, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorką monografii „Próba teorii wiersza polskiego”, „Średniowiecze w literaturze polskiej”. Zmarła 30 marca 1992 roku.
1903 - Urodził się Igor Newerly, pisarz, autor powieści: "Chłopiec z Salskich Stepów", "Uczta bogów" "Pamiątka z celulozy", "Rozmowa w sadzie piątego sierpnia". Zmarł  19 października 1987 roku.  
1903 - Urodził się Adolf Frederick Johann Butenandt, niemiecki biochemik, laureat nagrody Nobla w 1939 roku w dziedzinie chemii za badania nad hormonami płciowymi i polimetylenami. Zmarł 18 stycznia 1995 roku.  
1905 - Zmarł Juliusz Verne, francuski pisarz, autor powieści fantastyczno-przygodowych, jak: "Dwadzieścia tysięcy mil podmorskiej żeglugi", "Tajemnicza wyspa", "Dzieci kapitana Granta" i "W 80 dni dookoła świata". (ur. 1828)  
1910 - Urodził się Zdzisław Lubelski, aktor, grał między innymi w filmach: „Zakazane piosenki”, „Skarb”, Czarci źleb”, „Celuloza”, „Krzyżacy”, „Pierwszy dzień wolności”. Zmarł 8 stycznia 1965 roku.   
1911 - Urodził się Joseph Barbera, amerykański rysownik pochodzenia włoskiego, twórca kreskówek, który wraz z Williamem Hanna założył w 1957 roku własną wytwórnię Hanna-Barbera. Ich filmy to między innymi „Tom i Jerry”, „Pies Huckelberry”, „Miś Yogi”, „Flinstonowie”. Ostatnią kreskówkę, którą stworzył jest „Kudłaty i Scooby Doo na tropie”. Zmarł 18 grudnia 2006 roku.
1914 - Urodziła się Krystyna Krahelska, poetka, etnograf. Pozowała rzeźbiarce Ludwice Nitschowej do pomnika warszawskiej Syreny. Jest autorką piosenki "Hej chłopcy bagnet na broń". W powstaniu warszawskim była sanitariuszką Armii Krajowej. Zmarła 2 sierpnia 1944 roku, w wyniku odniesionych ran.  
1914 - Zmarł Julian Kosiński, chirurg, pionier nowoczesnej chirurgii jamy brzusznej i postępowania antyseptycznego. Jako pierwszy chirurg w Polsce wyciął pęcherzyk żółciowy, wykonał także resekcję jelit oraz wyciął śledzionę. W 1877 roku przeprowadził pionierską w Polsce operację wycięcia krtani. Dokonał tego jako 10 na świecie. W 1884 roku przeprowadził również pionierką operację wycięcia nerki. Za swoje zasługi dostał tytuł zasłużonego profesora Uniwersytetu Warszawskiego. Urodził się 16 listopada 1833 roku.
1915 - Zmarł Karol Olszewski, chemik i fizyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jako pierwszy wraz z Zygmuntem Wróblewskim w 1883 roku skroplił tlen i azot z powietrza. Zmierzył widmo absorpcyjne ciekłego tlenu, badał też metan oraz zestalony argon.  
1916 - Zmarł Enrique Granados y Campina, hiszpański kompozytor, pianista, dyrygent, współtwórca narodowego stylu w muzyce hiszpańskiej. Autor poematu symfonicznego "Divina commedia", baletu "Suita hiszpańska", a także serenad, tańców hiszpańskich i pieśni. Urodził się 27 lipca 1867 roku.
1926 - Urodził się Dario Fo, włoski dramaturg, reżyser teatralny oraz kompozytor, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1997 roku. Autor sztuk: „Cały ten dom łóżko i kościół”, „Papież i czarownica”, „Pierwszy cud małego Jezuska”, „Oglądając Dianę”. Wraz z żoną prowadził grupę „Associazione Nuova Scena”, która wystawiała sztuki we Włoszech.
1928 - Urodził się Czesław Nowicki, dziennikarz, popularny "Wicherek", który zapowiadał pogodę w Telewizji Polskiej. Prognozę prezentował w niekonwencjonalny sposób, tworząc mini-show. Telewidzom pokazywał na przykład, ponad miarę wyrośnięte grzyby i inne przyrodnicze ciekawostki. Zmarł 29 lutego 1992 roku.   
1930 - Urodził się Steve McQueen, amerykański aktor filmowy. Grał charakterystyczne role tzw. twardych mężczyzn w słynnych westernach: „Siedmiu wspaniałych” „Tom Horn”, oraz w filmach: „Wielka ucieczka”, „Płonący wieżowiec”, „Między linami ringu”, „Ucieczka gangstera”. Jest uważany za jednego z największych gwiazdorów Hollywood przełomu lat 60. i 70. Zmarł 7 listopada 1980 roku.   
1942 - Początek ewakuacji Armii Polskiej generała Władysława Andersa ze Związku Radzieckiego. Ogółem ZSRR opuściło i udało się na Bliski i Środkowy Wschód 114 tysięcy obywateli polskich, w tym około 37 tysięcy osób cywilnych. Ewakuacja została zakończona 30 sierpnia 1942 roku.  
1945 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Powszechnego”, katolickiego pisma społeczno-kulturalnego.
1948 - Muzeum Historyczne Warszawy rozpoczęło samodzielną działalność. Od 1936 roku działało jako oddział Muzeum Narodowego pod nazwą Muzeum Dawnej Warszawy.  1948 - Urodził się Jerzy Kukuczka, alpinista. Wspinał się w górach Alaski, Nowej Zelandii, Hindukuszu, w Karakorum i Himalajach. Był drugim alpinistą na świecie, który zdobył wszystkie ośmiotysięczniki. Został wyróżniony srebrnym medalem przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski. Zginął w Himalajach podczas próby zdobycia Lhoce 24 października 1989 roku.  
1948 - Belgia przyznała kobietom prawa wyborcze.  
1949 - W Warszawie został otwarty Czechosłowacki Ośrodek Kultury i Informacji.
1970 - Urodziła się Lara Flynn Boyle, amerykańska aktorka filmowa. Popularność zdobyła dzięki roli w serialu „Miasteczko Twinpeaks”, zagrała też w „Mobsters”, „Ich troje”, „Stowarzyszeniu umarłych poetów”, „Rewolta”, „Łańcuch szczęścia”.
1971 - Przy Watykanie powstała Rada Konferencji Biskupich Europy - CCEE. Obecnie w jej skład wchodzą 33 episkopaty krajowe, reprezentowane przez swych przewodniczących, a także arcybiskupi Luksemburga, Monako i Cypru dla maronitów oraz biskup Kiszyniowa.Stała siedziba Sekretariatu mieści się w St. Gallen w Szwajcarii.

1976 - Zmarł Bernard Law Montgomery, brytyjski marszałek. Był strategiem, jednym z głównych dowódców alianckich podczas II wojny światowej, między innymi w zmaganiach pod Al-Alamajn. W latach 1951 - 1958 pełnił funkcję zastępcy dowódcy sił NATO w Europie. Jest autorem "Wspomnień". Urodził się 17 listopada 1887 roku.

1989 - Podczas awarii amerykańskiego tankowca "Exxon Valdez" u wybrzeża Alaski wyciekło do morza około 40 milionów litrów ropy.
1993 - W Katowicach otwarto Centrum Scenografii Polskiej.  
2000 - Zmarł Albert Thornton Grey, amerykański trębacz jazzowy, pedagog, członek zespołu Counta Basiego, organizował letnie staże jazzowe w Pottstown w Pensynwalii, występował z Ellą Fitzgerald i Frankiem Sinatrą. (ur. 1925)
1996 - Zmarł Tadeusz Maklakiewicz, kompozytor i działacz muzyczny, także prawnik,  prezes ZAiKS. Przez 40 lat związany z warszawską Państwową Wyższą Szkołą Muzyczną, współpracujący z Polskim Radiem od lat 60. Przez 15 lat był przewodniczącym jury Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu, sędziował też na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie i Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Jako kompozytor ceniony za muzykę instrumentalną oraz utwory orkiestrowe i chóralne. Pozostawił po sobie Koncert klarnetowy i Koncert skrzypcowy, "Tryptyk biblijny", "Fugi kolędowe" na organy, wiele pieśni, utworów rozrywkowych, a także muzykę teatralną. Urodził się 20 października 1922 roku.
2003 - Zmarł Zdzisław Krzyszkowiak, lekkoatleta, złoty medalista igrzysk olimpijskich w Rzymie w 1960 roku w biegu na 3000 metrów z przeszkodami, jeden z najwybitniejszych polskich lekkoatletów. Urodził się 3 sierpnia 1929 roku.  
2005 - Zmarł Jerzy Kamoda, fotografik, wieloletni prezes Świętokrzyskiego Towarzystwa Fotograficznego. Urodził się 1 stycznia 1927 roku.  
2008 - Zmarł Janusz "Kosa" Kosiński, dziennikarz muzyczny Programu III Polskiego Radia, współtwórca listy przebojów Rozgłośni Harcerskiej oraz wielu audycji muzycznych: „Odkurzone Przeboje”, "Lista Przebojów dla Oldboyów", "Winien i ma". Urodził się 4 września 1944 roku.
2010 - Zmarł Andrzej Sadlej, chemik specjalizujący się w chemii kwantowej i teoretycznej,  profesor Instytutu Chemii Organicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Uniwersytetu Toruńskiego oraz wykładowca na wielu uniwersytetach europejskich. Prowadził badania nad wykorzystaniem teorii perturbacji w chemii teoretycznej i mechanice kwantowej, był jednym z najczęściej cytowanych polskich chemików.





Czytaj także

Generał Stanisław Kopański. Obrońca Tobruku

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2024 05:45
– Kampanii nie mogliśmy wygrać bez silnej ofensywy sprzymierzonych sił zachodnich w przewidzianym umową terminie – pisał o wrześniu 1939 roku gen. Stanisław Kopański.
rozwiń zwiń
Czytaj także

23 marca

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2011 00:00
Zginął tragicznie Tadeusz Tański - konstruktor pierwszego polskiego samochodu osobowego.
rozwiń zwiń