Historia

26 marca

Ostatnia aktualizacja: 26.03.2011 00:00
Rocznica akcji pod Arsenałem. Była to jedna z najważniejszych akcji zbrojnych Grup Szturmowych Szarych Szeregów, podczas której uwolniono harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" i ponad 20. innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy Alei Szucha na Pawiak.

1226 - Cesarz rzymsko-niemiecki Fryderyk II wydał Złotą Bullę z Rimini, dokument nadający Krzyżakom prawa do wszystkich ziem, jakie zdobędą podczas misji w Prusach.
1483 - Urodził się Rafael Santi, włoski malarz i architekt, jeden z największych artystów epoki renesansu. Kierował budową bazyliki świętego Piotra w Rzymie, malował obrazy religijne między innymi "Madonna Sykstyńska". (zm. 06.04.1520)
1600 - Król Zygmunt III Waza ogłosił inkorporację do Rzeczypospolitej Estonii, dotychczasowej posiadłości szwedzkiej.
1780 - Ukazała się pierwsza brytyjska gazeta wychodząca tylko w niedzielę „British Gazette and Sunday Monitor”.
1827 - Zmarł Ludwig van Beethoven, niemiecki kompozytor, jeden z klasyków wiedeńskich. Twórca symfonii, koncertów fortepianowych, kwartetów smyczkowych, a także pieśni i mszy. (ur. 1770)  
1867 - Urodził się Stanisław Noakowski, architekt, rysownik, malarz, profesor historii sztuki i architektury na Politechnice Warszawskiej, autor zbiorów rysunków "Architektura polska", "Zamki i pałace polskie". (zm. 01.10.1928)
1874 - Urodził się Robert Frost, amerykański poeta, dramaturg, twórca liryki związanej z krajobrazem, folklorem i tradycją Nowej Anglii, czterokrotny laureat Nagrody Pulitzera, uznawany za jednego z największych poetów piszących po angielsku w XX wieku. (zm. 29.01.1963)
1881 - Zmarł Florian Ceynowa, badacz folkloru i dialektu kaszubskiego, lekarz; krzewiciel polskiej świadomości narodowej u ludu kaszubskiego; w 1879 r. wydał w Poznaniu napisaną przez siebie w latach 40. XIX wieku gramatykę języka kaszubskiego, tłumaczył na kaszubski poezję.
1885 - Rozpoczęły się tzw. rugi pruskie: akcja usuwania przez rząd pruski Polaków z terenów Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego, którzy nie posiadali obywatelstwa niemieckiego. Wydalono 26 tys. ludzi - głównie robotników pracujących w Prusach.
1902 - W Kapsztadzie zmarł Cecil Rhodes, brytyjski polityk kolonialny, finansista, założyciel Brytyjskiej Kompanii Południowoafrykańskiej, kolonizującej terytorium nazwane Rodezją, obecnie Zimbabwe i Zambia. (ur. 05.07.1853)
1906 - Urodził się Witold Dederko, artysta fotografik, pedagog i publicysta. Fotografię artystyczną uprawiał od 1924 roku, był współzałożycielem Związku Polskich Artystów Fotografików i Polskiego Towarzystwa Fotograficznego. Opublikował ponad 20 książek i artykułów, miał wiele wystaw w Polsce i za granicą. (zm. 10.09.1988)
1908 - Na ulicach Warszawy pojawiły się pierwsze tramwaje elektryczne.  
1908 - Urodził się Zbigniew Kawecki, zoolog i pedagog, profesor SGGW w Warszawie, autor ponad 140 prac z historii zoologii i ochrony przyrody, w tym podręcznika „Zoologia stosowana”. (zm. 29.01.1981)  
1911 - Urodził się Tennessee Williams, amerykański pisarz, nowelista i poeta, autor dramatów: „Tramwaj zwany pożądaniem”, „Szklana menażeria”, „Kotka na gorącym, blaszanym dachu”, „Noc iguany”, „Słodki ptak młodości”. Jego sztuki były wielokrotnie filmowane. Uważany za jednego z najważniejszych dramaturgów XX wieku. (zm. 25.02.1983).
1913 - Urodził się Paul Erdös, węgierski matematyk, jeden z najwybitniejszych matematyków XX wieku. Zajmował się kombinatoryką, teorią grafów i teorią liczb. (zm. 20.09.1960)
1920 - W Polsce ustanowiono monopol państwowy na organizację i prowadzenie loterii pieniężnych.  
1923 - Zmarła Sara Bernhardt, francuska aktorka, sławna z ról tragicznych w sztukach Szekspira, Racine'a i Rostanda. W 1899 roku założyła własny teatr imienia Sary Bernhardt, dziś Théatre de Nations. (ur. 23.10.1844)  
1934 - Urodził się Alan Arkin, amerykański aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy. Zagrał między innymi w filmach: "Zabijanie na śniadanie", "Jakub kłamca", "Edward Nożycoręki", "Havana".
1936 - Urodził się Mieczysław Święcicki, aktor i piosenkarz, artysta Piwnicy pod Baranami. Jest znanym wykonawcą romansów cygańskich i rosyjskich, głównie z repertuaru Aleksandra Wertyńskiego.
1938 - Urodził się Anthony Leggett, angielski fizyk zajmujący się fizyką niskich temperatur, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 2003 roku.  
1941 - Urodził się Wojciech Młynarski, autor tekstów piosenek, między innymi "W co się bawić", "W Polskę idziemy", "Życie, kocham cię nad życie", piosenkarz i kompozytor. Początkowo związany z warszawskimi kabaretami Hybrydy, Dreszczowiec, Dudek, od 1966 roku występuje z recitalami autorskimi. 70 roczn.  

1943 - Pod Arsenałem w Warszawie harcerskie Grupy Szturmowe Szarych Szeregów - Oddziału Specjalnego „Jerzy” Kedywu Komendy Głównej AK (późniejszy batalion „Zośka”) odbiły z rąk gestapo 25 więźniów, wśród których znajdował się Janek Bytnar „Rudy”, jeden z dowódców akcji „Małego Sabotażu”.  

1943 - Urodził się Robert Woodward, amerykański dziennikarz, znany głównie dzięki wkładowi w ujawnienie afery Watergate, czego dokonał we współpracy z Carlem Bernsteinem, autor ponad 10 książek publicystycznych, zdobywca nagrody Pulitzera. (zm. 08.07.1979)
1944 - W Detroit w stanie Michigan urodziła się Diana Ross, amerykańska aktorka i piosenkarka. Zyskała popularność, występując z zespołem The Supremes, który opuściła w 1970 roku, by poświęcić się karierze solistki. Laureatka wielu nagród za osiągnięcia muzyczne.
1944 - Urodził Igor Mitoraj, rzeźbiarz, głównym tematem rzeźb artysty jest ludzkie ciało, jego piękno i kruchość. Styl, który uprawia, polegający na interpretacji antyku z wprowadzeniem wyraźnych akcentów nowoczesności, jest obecnie rozpoznawany przez miłośników sztuki na całym świecie. Od 1968 roku artysta pracuje poza granicami kraju, głównie we Włoszech i Francji.
1945 - Urodził się Zenon Laskowik, aktor i satyryk. W 1970 r. razem z Krzysztofem Jaślarem założył kabaret „Tey” i przez wiele lat występował w duecie najpierw z Januszem Rewińskim, a następnie Bohdanem Smoleniem. Na początku lat 90. wycofał się z życia estradowego i został listonoszem w Poznaniu. W 2003 r. powrócił na scenę.
1945 - Zmarł David Lloyd George, brytyjski mąż stanu, minister wojny w 1916 r. i premier w latach 1916 - 1922, sygnatariusz traktatu wersalskiego kończącego I wojnę światową, przeciwnik utworzenia silnej Polski i oddania Polakom Górnego Śląska.
1949 - Urodził się Patrick Sűskind, niemiecki pisarz, autor powieści: "Drei Geschichten", "Amnesie in litteris", "Pachnidło", według której nakręcono film.
1956 - Na mocy porozumień Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w Dubnej koło Moskwy utworzono Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych.
1959 - Zmarł Raymond Chandler, amerykański pisarz, autor powieści o tematyce kryminalnej, napisał między innymi "Wysokie okna" i "Żegnaj laleczko". (ur. 23.07.1888)
1971 - Proklamowano niepodległość Bangladeszu. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe.
1973 - Zmarł Leon Manteuffel-Szoege, chirurg, organizator warszawskiej szkoły chirurgii klatki piersiowej. (ur. 05.05.1904)  
1979 - Pod Waszyngtonem w Camp David doszło do podpisania traktatu pokojowego: Izrael wycofał swe wojska z półwyspu Synaj, a Egipt uznał istnienie państwa żydowskiego i nawiązał z nim stosunki dyplomatyczne.
1980 - Zmarł Stanisław Stampf'l, dziennikarz, literat, twórca słuchowisk radiowych. Wraz z Jerzym Janickim i Władysławem Żesławskim był autorem słuchowiska „Matysiakowie”.  
1981 - Zmarł Ludwik Szumlewski, działacz i dziennikarz sportowy, jeden z prekursorów dziennikarstwa sportowego w Polskim Radiu. Debiutował w 1934 roku. (ur. 1901)
1982 - Sejm PRL powołał Trybunał Stanu, który rozpoczął działalność we wrześniu 1982 roku oraz uchwalił ustawę o Trybunale Konstytucyjnym, która weszła w życie 29 kwietnia 1985 roku.  
1991 - Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj podpisały w Asuncion traktat o utworzeniu Wspólnego Rynku Południa, nazywany MERCOSUR. 
1991 - Zmarł śmiercią tragiczną Lechosław Marszałek, reżyser filmów animowanych między innymi serialu "Bolek i Lolek". (ur. 9.03.1922)  
1991 - Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj podpisały w Asuncion traktatu o utworzeniu Wspólnego Rynku Południa - MERCOSUR.
1995 - Wszedł w życie Układ z Schengen o zniesieniu wiz między siedmioma państwami Unii Europejskiej (Belgia, Francja, Hiszpania, Holandia, Luksemburg, Portugalia i RFN). Polska weszła do Układu z Schengen 21 grudnia 2007 roku.
1996 - Pierwszy raz w powojennych dziejach w Polsce gościła brytyjska królowa Elżbieta II.
1998 - Zmarł Zdzisław Libera, historyk literatury, wybitny znawca i badacz polskiego oświecenia, autor prac „Wiek oświecony”, „Rozważania o wieku tolerancji, rozumu i gustu”. (ur. 26.02.1913)  
2000 - Andrzej Wajda otrzymał honorowego Oscara za całokształt twórczości.
2001 - Zmarł Kazimierz Dux, jeden z pionierów badań nad nowotworami złośliwymi w Polsce. (ur. 9.06.1915)
2003 - Zmarł Bolesław Wierzbiański, dziennikarz, polityk, działacz emigracji niepodległościowej, animator życia intelektualnego i kulturalnego Polonii amerykańskiej, założyciel nowojorskiego "Nowego Dziennika". (ur. 16.11.1913)  
2004 - Doszło do rozłamu w SLD. 26 działaczy Sojuszu i Unii Pracy powołało Socjaldemokrację Polską.