Historia

13 maja

Ostatnia aktualizacja: 13.05.2011 00:00
Urodził się Witold Pilecki
Audio

1707 - Urodził się Karol Linneusz, szwedzki przyrodnik i lekarz, twórca współczesnego systemu klasyfikacji organizmów. Opisał też wiele nowych gatunków roślin i zwierząt. Zmarł 10 stycznia 1778 roku. 

1717 - Urodziła się Maria Teresa Habsburg, królowa Czech i Węgier, od 1745 roku cesarzowa rzymsko-niemiecka. Rządziła w duchu oświeceniowego absolutyzmu a dzięki jej reformom administracji, sądownictwa, oświaty, armii i finansów, Austria stała się mocarstwem europejskim. Uczestniczka I rozbioru Polski w 1772 roku. Zmarła 29 listopada 1780 roku.

1917 - W pobliżu portugalskiego miasta Fatima trójce dzieci po raz pierwszy ukazała się Matka Boska. Obecnie miasto jest ośrodkiem kultu maryjnego.

1753 - Urodził się Lazare Nicolas Marguerite Carnot, francuski mąż stanu, organizator armii rewolucyjnej 1793 - 95, matematyk,  jeden z twórców geometrii rzutowej. Zmarł w 1823 roku.

1856 - Urodził się Reinhard Mannesmann, niemiecki technik, przemysłowiec, inżynier. Wraz z bratem Maxem wynalazł walcarkę do rur. Zmarł 22 lutego 1922 roku.

1857 - Urodził się Ronald Ross, angielski lekarz, znawca chorób pasożytniczych, patolog, profesor medycyny tropikalnej. Za badania nad malarią otrzymał w 1902 roku nagrodę Nobla. Pierwszy udowodnił doświadczalnie, że komary przenoszą malarię. Zmarł 16 września 1932 roku.

1859 - Urodził się Teodor Axentowicz, malarz, rysownik i grafik pochodzenia ormiańskiego, profesor i rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, zdobył uznanie jako portrecista, malarz pięknych kobiet oraz autor scen rodzajowych pokazujących obrzędy i obyczaje Hucułów, zajmował się także grafiką ilustracyjną i projektowaniem plakatów wystaw. (zm. 26.08.1938)

1878 - Zmarł Andrzej Towiański, filozof, współtwórca i reprezentant mesjanizmu polskiego. Idee towiańczyków były połączeniem mistycyzmu z ideami politycznymi, odnoszącymi się bezpośrednio do sytuacji w Europie, do losu Polski i Polaków. Do koła towiańczyków należeli - Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Seweryn Goszczyński. (ur. 01.01.1799)

1878 - Zmarł Joseph Henry, amerykański fizyk, który niezależnie od Faradaya odkrył zjawisko indukcji elektromagnetycznej i samoindukcji. Od jego nazwiska jednostkę indukcyjności nazwano "henr". (ur. 17.12.1797)

1882 - Urodził się Georges Braque, francuski malarz, rzeźbiarz i grafik. Był jednym z głównych przedstawicieli kubizmu. Wprowadził do malarstwa collage, a także motyw liter i cyfr. Zmarł w 1963 roku. 

1888 - W Brazylii zniesiono niewolnictwo

1896 - Zmarł Józef Przyborowski, językoznawca, historyk literatury, archeolog, członek Polskiej Akademii Umiejętności, badacz twórczości Jana Kochanowskiego. (ur. 07.03.1823) 115 rocznica

1901 - Urodził się Witold Pilecki, rotmistrz, współorganizator Tajnej Armii Polskiej, ochotnik do obozu w Oświęcimiu w 1939 roku, następnie współautor raportu oświęcimskiego. Był uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Aresztowany 5 maja 1947 przez UB, został oskarżony o pełnienie funkcji "szefa wywiadu Andersa na Polskę" i skazany na śmierć. Wyrok wykonano 25 maja 1948 roku. 110 rocznica

1906 - Maria Skłodowska-Curie została pierwszą kobietą w 650-letniej historii paryskiej Sorbony, która otrzymała tytuł profesora tej uczelni. 105 rocznica

1916 - Zmarł w Nowym Jorku Szolem Alejchem, właściwe nazwisko Szolem Rabinowicz, żydowski pisarz, autor książek "Dzieje Tewji Mleczarza", (wersja musicalowa Jerrolda Bocka "Skrzypek na dachu"), "Motel, syn kantora", autobiografii "Z jarmarku". 95 rocznica

1926 - Całą Polskę objął strajk generalny ogłoszony przez Centralny Komitet Wykonawczy PPS popierający Józefa Piłsudskiego i jego zamach. 85 rocznica  

1930 - Zmarł Fridtjöt Nansen, norweski badacz polarny, przyrodnik, oceanograf, członek Cesarskiej Akademii Nauk, uczestnik wielu wypraw polarnych, od 1920 roku - Wysoki Komisarz Ligi Narodów do Spraw Uchodźców, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1922 roku. (ur. 10.10.1861)

1934 - Odsłonięcie pomnika generała Bema w Budapeszcie.

1941 - W Los Angeles w stanie Kalifornia urodził się Ritchie Valens, wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów, autor słynnej "La bamby". Zginął w katastrofie lotniczej 3 lutego 1959 roku. 70 rocznica

1943 - Na Pawiaku został rozstrzelany Kazimierz Smoleński, profesor Politechniki Warszawskiej, twórca naukowych podstaw polskiego cukrownictwa i techniki węglowodanów. (ur. 1876)

1950 - W Chobcham w Wielkiej Brytanii urodził się Peter Gabriel, wokalista, klawiszowiec, kompozytor, autor tekstów i producent nagrań. Był współtwórcą grupy Genesis, odszedł z niej w maju 1975 roku, by z powodzeniem kontynuować karierę solową.

1950 - Urodził się Steve Wonder, amerykański wokalista, jeden z najpopularniejszych światowych wykonawców, harmonijkarz, kompozytor i aranżer. Wkrótce po urodzeniu stracił wzrok. Reprezentuje eklektyczny styl muzyki, z elementami soulu, rhythm and bluesa, jazzu, bluesa, rock and rolla.  Do najbardziej znanych jego piosenek należą: "Isn't She Lovely", "I Wish", "Sir Duke", "Send One Your Love", "Happy Birthday", "For Your Love", "I Just Called To Say I Love You". Współpracował z: Johnem Lennonem, Bobem Dylanem, Snoop Doggiem, Rayem Charlesem. Przebojem stała się "Ebony and Ivory" śpiewana z Paulem McCartneyem. W 1989 roku Stevie Wonder został wprowadzony do Rock and Roll Hall of Fame.

1958 - Zmarł Eugeniusz Mossakowski, śpiewak operowy - baryton, gwiazda Opery Warszawskiej okresu międzywojennego. Po wojnie poświęcił się głównie pracy pedagogicznej. (01.06.1885)

1960 - Szwajcarzy: Kurt Diemberger, Peter Diener, Ernst Forrer i Albin Schelbert jako pierwsi w świecie zdobyli szczyt Dhaulagiri w Himalajach - 8167 metrów.

1960 - Stany Zjednoczone wystrzeliły pierwszego satelitę telekomunikacyjnego "Echo I".

1968 - Strajk powszechny i demonstracje młodzieży w Paryżu i innych miastach Francji, popierające starania studentów o reformy polityczne oraz zmiany w szkolnictwie

1970 - W Nowym Jorku odbyła się premiera filmu Michaela Lindseya-Hogga "Let It Be" z zespołem The Beatles.

1970 - Urodziła się Hanna Lis, dziennikarka i prezenterka telewizyjna.

1981 - Na placu świętego Piotra w Rzymie dokonano zamachu na papieża Jana Pawła II. Zamachowiec - turecki ekstremista Mehmet Ali Agca, który ciężko ranił papieża, został skazany na dożywocie. Po 19 latach więzienia we Włoszech, został deportowany do Turcji, tam odbywa karę do 2010 roku. 30 rocznica

1984 - Zmarł Stanisław Ulam, amerykański matematyk, współtwórca bomby wodorowej. (ur. 13.04.1909)

1989 - Na placu Tiananmen w Pekinie rozpoczął się strajk głodowy kilku tysięcy studentów.

1992 - Zginęła Wanda Rutkiewicz, alpinistka i himalaistka, z zawodu elektronik, jedna z najbardziej znanych Polek światowego himalaizmu. Jako trzecia kobieta na świecie i pierwsza Europejka stanęła na Mount Everest, najwyższym szczycie Ziemi. (ur. 04.02.1943)   

1983 - Zmarł Mieczysław Giergielewicz, pisarz, historyk literatury, działacz kulturalno-oświatowy w Anglii i Stanach Zjednoczonych. Autor prac "Drogi Mickiewicza", "Kierunki i prądy doby pozytywizmu", "Rym i wiersz", "Teatr szkolny". (ur. 20.11.1901)

2000 - Jan Paweł II beatyfikował Franciszka i Hiacyntę, dwoje z trojga dzieci, którym objawiła się Matka Boska z Fatimy.

2001 - Zmarł Paweł Hertz, myśliciel, pisarz, tłumacz i edytor, zadebiutował w kręgu Skamandra w 1934 roku w "Wiadomościach Literackich", autor Szkiców "Domena polska", "Ład i nieład", "Świat i dom" oraz felietonów literackich: "Notatnik obserwatora", „Dziennik lektury” oraz powieści biograficznej „Portret Słowackiego”. Urodził się 29 października 1918 roku. 10 rocznica

2005 - Papież Benedykt XVI zazwolił na rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II, udzielając dyspensy od pięcioletniego okresu oczekiwania od śmierci kandydata, jaki jest wymagany przez prawo kanoniczne.

Czytaj także

12 maja

Ostatnia aktualizacja: 12.05.2011 00:00
Zmarł gen. Władysław Anders
rozwiń zwiń
Czytaj także

14 maja

Ostatnia aktualizacja: 14.05.2011 00:00
Wskutek brutalnego pobicia zmarł Grzegorz Przemyk.
rozwiń zwiń