Historia

2 października

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2011 00:00
Zmarł Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

1946 - Zmarł w Szwajcarii Ignacy Mościcki, chemik, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926-1939. Był naukowcem i wynalazcą, jednym z współtwórców polskiego przemysłu chemicznego. Założyciel Państwowych Zakładów Związków Azotowych w Tarnowie. Na jego cześć dzielnicę, gdzie zbudowano tę fabrykę, nazwano Mościcami. Po wyborze na prezydenta, użytkowanie prawa do swych patentów nieodpłatnie przekazał państwu polskiemu. Urodził się 1 grudnia 1867 roku. 65. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1187 - Wódz muzułmański Saladyn zdobył Jerozolimę i wyparł chrześcijan niemal z całego obszaru Ziemi Świętej, co stało się przyczyną III krucjaty.

1413 - Król Polski Władysław Jagiełło oraz Wielki Książę Litewski Witold podpisali w Horodle Unię Polsko-Litewską.

1538 - Urodził się Karol Boromeusz, święty, włoski kardynał, arcybiskup Mediolanu, reformator duszpasterstwa parafialnego, założyciel pierwszego seminarium duchownego. Kanonizowany w 1610 roku. Zmarł 3 listopada 1584 roku.

1832 - Urodził się Julius von Sachs, niemiecki botanik, zajmował się fizjologią - działaniem światła i ciepła na roślinę, kiełkowaniem, wzrostem, ruchami, asymilacją. Stworzył podstawy nowoczesnej fizjologii roślin, główne jego prace dotyczą fotosyntezy. Zmarł 29 maja 1897 roku.

1843 - Urodził się Bergbom Kaarlo, reżyser i dramatopisarz fiński. W 1872 roku założył pierwszy stały teatr w Helsinkach, w 1902 roku nazwany Teatrem Narodowym. Wprowadził na scenę dramaturgię narodową. Zmarł 17 stycznia 1906 roku.

1847 - Urodził się Paul von Hindenburg, niemiecki wojskowy - feldmarszałek i polityk, uczestnik wojen z Austrią w 1866 i Francją 1870-1871. Zmarł 2 sierpnia 1934 roku.

1851 - Urodził się Ferdinand Foch, marszałek Francji, Wielkiej Brytanii i Polski; w I wojnie światowej jako dowódca 9 armii przyczynił się do zwycięstwa w bitwie nad Marną w 1914 r.; jako naczelny wódz wszystkich sił sprzymierzonych na froncie zachodnim przyjął bezwarunkową kapitulację Niemiec w Compiègne. Autor pracy "Zasad sztuki wojennej". (zm. 20.03.1929) 160. rocznica

1852 - Urodził się sir William Ramsay, brytyjski chemik i fizyk, prowadził badania nad gazami szlachetnymi, współodkrywca argonu, kryptonu, ksenonu i neonu. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1904 roku za badanie gęstości większości znanych gazów i odkrycie argonu. Zmarł 23 sierpnia 1916 roku.

1871 - Urodził się Cordell Hull, amerykański polityk, sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych w latach 1933 - 1944; współtwórca Organizacji Narodów Zjednoczonych; laureat Pokojowej Nagrody Nobla 140. rocznica

1868 - Urodził się Andrzej Stopka Nazimek, pisarz podhalański, badacz folkloru góralskiego, autor prac "Materiały do etnografii Podhala", "Gawędy Skalnego Podhala", "Sabała" oraz sztuki teatralnej "Wiatr halny". Zmarł 25 lutego 1934 roku.

1869 - Urodził się Mahatma Gandhi, indyjski filozof, pisarz, polityczny i duchowy przywódca Hindusów przed uzyskaniem niepodległości, jeden z twórców współczesnej państwowości indyjskiej. Propagator pacyfizmu jako środka walki politycznej, działacz Indyjskiego Kongresu Narodowego, wielokrotnie więziony. Autor "Autobiografii". Został zamordowany przez hinduskiego fanatyka. Zmarł 30 stycznia 1948 roku.

1870 - Urodził się Bronisław Gubrynowicz, historyk literatury, kustosz Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Przez wiele lat członek komitetu redakcyjnego "Pamiętnika Literackiego", autor ponad 400. prac naukowych w tym "Odsiecz wiedeńska w poezji", "Romans w Polsce za Stanisława Augusta" i "Powieść do połowy XVIII wieku". Zmarł 6 maja 1933 roku.

1882 - Urodził się Tymon Niesiołowski, malarz, grafik, pedagog, zajmował się też sztuką użytkową, członek ugrupowań "Formiści", "Rytm", "Grupa Toruńska". Malował akty, postacie z cyrku, martwe natury. Zmarł 12 czerwca 1965 roku.

1889 - Urodził się Gustaw Orlicz-Dreszer, generał, żołnierz Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, kawalerzysta, uczestnik I wojny światowej oraz walk o niepodległość Polski w wojnie z bolszewikami. Zmarł 16 lipca 1936 roku.

1895 - Urodził się Groucho Marx, amerykański aktor filmowy, jeden z czterech braci, którzy występowali razem w filmach "Małpi interes", "Noc w Casablance" oraz w rewiach i musicalach. Zmarł 19 sierpnia 1977 roku.

1898 - Urodził się Juliusz Żurawski, architekt modernistyczny, profesor politechniki w Krakowie, projektant wnętrz, teoretyk architektury, autor książki "O budowie formy architektonicznej". Zmarł 24 listopada 1967 roku.

1901 - Urodził się Ignatius Campbell, południowoafrykański poeta i satyryk piszący w języku angielskim; autor tomików wierszy "Płonący żółw" i "Georgiady", autobiografii "Przerwany zapis"; uważany za jednego z wybitniejszych liryków XX wieku. (zm. 22.04.1957) 110. rocznica

1902 - Urodził się Jerzy Zawieyski, prozaik, dramatopisarz, eseista, autor między innymi powieści "Gdzie jesteś przyjacielu", dramatu "Ocalenie Jakuba" i scenariuszy filmowych "Prawdziwy koniec wielkiej wojny", "Odwiedziny prezydenta". Zmarł 18 czerwca 1969 roku.

1904 - Urodził się Graham Greene, powieściopisarz angielski, zajmujący się problematyką religijno-moralną i psychologiczną powiązaną często z sensacyjną akcją. Autor powieści "Sedno sprawy", "Spokojny Amerykanin", "Moc i chwała", a także wielu opowiadań. Zmarł 3 kwietnia 1991 roku.

1907 - Urodził się Alexander Todd, chemik brytyjski, wyjaśnił między innymi, budowę witaminy B 12 i E. Laureat nagrody Nobla w 1957 roku z dziedziny chemii. Członek, a od 1975 roku - prezes Royal Society, od 1971 roku - członek Polskiej Akademii Nauk. Zmarł 10 stycznia 1997 roku.

1911 - W Warszawie zorganizowano Kursy Przemysłowo-Rolnicze, które następnie przekształciły się w Wyższą Szkołę Rolniczą. Od 1918 roku została ona upaństwowiona i przybrała nazwę Królewsko-Polska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, a obecnie Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego. 100. rocznica

1919 - W Paryżu Izba Deputowanych ratyfikowała Traktat Wersalski.

1920 - Zmarł Max Bruch, niemiecki kompozytor i dyrygent, twórca symfonii, koncertów skrzypcowych. W swojej muzyce zbliżył się do Wagnera, a z drugiej strony kontynuował typowy styl niemieckiej opery romantycznej, pełnej demonizmu i niesamowitości. Największy sukces przyniósł mu I koncert skrzypcowy g-moll. Urodził się 6 stycznia 1838 roku. 

1925 - Urodził się Hubert Drapella, reżyser, scenarzysta, poeta, twórca filmów: "Przeciwko Bogom", "Kierunek Berlin", "Znak orła", "Soból i panna", "Powrót doktora von Kniprode". Zmarł 5 lutego 2008 roku.

1927 - Zmarł Svante August Arrhenius, szwedzki chemik i fizyk, jeden z twórców chemii fizycznej, zajmował się właściwościami toksyn i antytoksyn, badaniem zorzy polarnej, badaniem temperatur planet i korony słonecznej. Jest twórcą teorii panspermii dotyczącej pochodzenia życia na Ziemi, laureat Nagrody Nobla w 1903 roku za osiągnięcia w zakresie elektrochemii.

1928 - Ksiądz Jose Maria Escriva de Balaguer utworzył w Madrycie Kapłańskie Stowarzyszenie Świętego Krzyża i Dzieła Bożego "Opus Dei".

1934 - Urodził się Wojciech Pokora, aktor teatralny i filmowy, jeden z najpopularniejszych aktorów komediowych, związany z teatrami warszawskimi Dramatycznym, Nowym i Kwadratem. Wykładowca Akademii Teatralnej w Warszawie. Występował w kabaretach "Owca " i "Dudek", twórca charakterystycznej postaci "szefa" w kabarecie Olgi Lipińskiej, grał również w filmie - "Mąż swojej żony", "Człowiek z M-3", "Poszukiwany, poszukiwana", "Brunet wieczorową porą", "Złoto dezerterów", "Kariera Nikodema Dyzmy".

1936 - Urodził się Stanisław Brejdygant, reżyser, scenarzysta, aktor teatralny i filmowy, pisarz; wystąpił m.in. w filmach: "Anioł śmierci", "Dotknięcie ręki", "Wilczyca", "Legenda Tatr"; autor esejów, artykułów publicystycznych, powieści i opowiadań: "Testament" i "Być Bogiem". 75. rocznica

1939 - Kapitulacja Helu, gdzie walki trwały od 1 września. Polskie oddziały ostrzeliwane od morza między innymi przez pancerniki "Schleswig-Holstein" i "Schlesien" oraz atakowane od Władysławowa przez niemiecką piechotę poddały się. Trzy tysiące żołnierzy walczących pod dowództwem kontradmirała Józefa Unruga dostało się do niewoli.

1939 - Początek bitwy pod Kockiem, ostatniej walki regularnych oddziałów Wojska Polskiego w wojnie obronnej 1939 roku. Walki toczone przez Samodzielną Grupę Operacyjną "Polesie" generała Franciszka Kleeberga z 13. i 29. Dywizją Zmotoryzowaną Wehrmachtu, trwały do 5 października. Polacy skapitulowali z powodu braku amunicji.

1939 - Zmarła Zofia Szlenkierówna, pielęgniarka, absolwentka londyńskiej szkoły pielęgniarek. Była fundatorką Szpitala Dziecięcego im. Karola i Marii na Woli w Warszawie. W Warszawie prowadziła też działalność filantropijną, a w latach 1928-1936 była dyrektorką Warszawskiej Szkoły Pielęgniarek. Urodziła się 7 września 1882 roku.

1939 - Zmarł Jan Karnowski, powstaniec wielkopolski, sędzia, poeta kaszubski, ideolog ruchu Młodokaszubskiego nazywany "sumieniem regionalizmu kaszubskiego".

1940 - Niemcy utworzyli getto żydowskie w Warszawie.

1943 - Generalny gubernator Hans Frank podpisał rozporządzenie "w celu zwalczania zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie". Posłużyło ono Niemcom jako podstawa masowych łapanek i egzekucji ulicznych.

1944 - Po 63. dniach krwawych walk, w Ożarowie koło Warszawy podpisano akt kapitulacji Powstania Warszawskiego. Układ o "zaprzestaniu działań wojennych w stolicy" został podpisany w imieniu dowództwa Powstania Warszawskiego przez pułkowników: Kazimierza Iranek-Osmeckiego i Zygmunta Dobrowolskiego w siedzibie gen. SS Ericha von dem Bacha. Zapewniał powstańcom prawa kombatanckie - po złożeniu broni żołnierze AK mieli zostać przewiezieni do obozów jenieckich. Do niewoli dostało się około 15 tysięcy żołnierzy, w tym 2 tysiące kobiet i 900 oficerów.

1949 - Urodziła się Annie Leibovitz, amerykańska artystka-fotograf, w latach 80. jej zdjęcia pojawiły się w wielu znanych amerykańskich gazetach - "Time", "Newsweek", "New YorkTimes" oraz europejskich "Paris Match", "Stern". Fotografuje słynne osoby, jak: Madonna, John Lennon i Yoko Ono, Demi Moore, Michael Jackson, William S. Bourroughs, Andy Warhol, Whoopi Goldberg, czy Meryl Streep.

1950 - Urodził się Sylwester Królikowski, szablista, trener, olimpijczyk z Montrealu w 1976 roku.

1952 - Urodził się Janusz Olejniczak, pianista, pedagog i aktor, laureat VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 1970 roku. Rozpoznawany na świecie i ceniony jako wirtuozerski interpretator muzyki Fryderyka Chopina.

1954 - Ministrowie spraw zagranicznych podczas konferencji NATO w Londynie podjęli decyzję o remilitaryzacji RFN i przyjęciu jej do Paktu.

1957 - Ówczesny minister spraw zagranicznych Adam Rapacki przedstawił Zgromadzeniu Ogólnemu Narodów Zjednoczonych plan utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej.

1957 - Zawieszono wydawanie społeczno-politycznego tygodnika "Po prostu". Wskutek tej decyzji od 3 do 7 października doszło w Warszawie do zamieszek i starć z milicją. Jedna osoba zginęła, a ponad 170 zostało dotkliwie pobitych.

1958 - Proklamowanie niepodległości Gwinei, która poprzednio wchodziła w skład Wspólnoty Francuskiej.

1962 - Telewizja Polska rozpoczęła emisję wieczornego programu dla dzieci "Dobranocka", pierwszymi bohaterami bajki autorstwa Wandy Chotomskiej byli Jacek i Agatka. Program nadawano 11 lat.

1965 - Zmarł w Londynie Oskar Lange, ekonomista, profesor, jeden z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Rektor SGPiS, członek Polskiej Akademii Nauk. Autor 140. książek z zakresu ekonomii politycznej, polityki ekonomicznej, socjologii, historii, cybernetyki. Stworzył na gruncie polskim podstawy cybernetyki ekonomicznej, rozwinął ekonometrię - jego prace z dziedziny cybernetyki i ekonometrii były tłumaczone na wiele języków. Jego prace to: "Wstęp do ekonometrii", "Wstęp do cybernetyki ekonomicznej". Urodził się 27 lipca 1904 roku.

1968 - Zmarł Marcel Duchamp, francuski malarz związany z kubizmem, dadaizmem i surrealizmem, zwany "ojcem wszystkich form awangardy". Jest twórcą tzw. "ready made", czyli kompozycji zestawianych z przedmiotów codziennego użytku. Urodził się 28 lipca 1887 roku.

1970 - Inauguracja II Programu Telewizji Polskiej.

1973 - Zmarł Paavo Nurmi, fiński długodystansowiec, rekordzista świata w dystansach od 1500 metrów.

1974 - Zmarł Wasilij Szukszyn, rosyjski pisarz, aktor, scenarzysta i reżyser filmowy, autor powieści "Rodzina Lubawinów", "Przyszedłem dać wam wolność", opowiadań -  "Rozmowy o jasnym Księżycu", filmów "Kalina czerwona", "Jest taki chłopak", "Wasz syn i brat". Urodził się w 1929 roku.

1985 - Na AIDS zmarł Rock Hudson, aktor amerykański, idol ekranu lat 60., odtwórca ról westernowych i dramatycznych. Grał także w komediach, w których tworzył znakomitą parę z Doris Day. Film "Olbrzym" przyniósł mu nominację do Oscara. Grał też w filmach "Uspakajająca obsesja", "Telefon towarzyski", "Stacja arktyczna "Zebra", "Nie przysyłąj mi kwiatów", "Pożegnanie z bronią". Urodził się 17 listopada 1924 roku.

1987 - Zmarł sir Peter Brian Medawar, angielski naukowiec brazylijskiego pochodzenia, znany głównie z badań nad tolerancją układu odpornościowego na narządy wszczepione do organizmu, za które, wraz z Frankiem Burnetem otrzymał w 1960 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.

1989 - Zmarł Witold Rowicki, dyrygent, pedagog, organizator życia muzycznego, kierownik artystyczny oraz I dyrygent Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, a od 1950 roku dyrektor artystyczny Orkiestry Filharmonii Narodowej w Warszawie, propagator muzyki. Urodził się 26 lutego 1914 roku w Taganrogu.

1990 - Przedstawiciele Francji, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i ZSRR oraz obu państw niemieckich podpisali w Nowym Jorku deklarację suwerenności Niemiec. Cztery mocarstwa sojusznicze zrezygnowały ze swoich praw i odpowiedzialności za Niemcy.

1992 - Zmarł Bohdan Suchodolski, filozof, pedagog, historyk kultury, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN. Autor prac naukowych z zakresu pedagogiki, historii nauki polskiej, filozofii: "Wychowanie moralno-społeczne", "Rozwój nowoczesnej filozofii człowieka", "Kim jest człowiek". Urodził się 27 grudnia 1903 roku.

1994 - W Rosji ukazało się tygodnik katolicki "Swiataja Ewangelija", pierwsze pismo katolickie od czasów rewolucji październikowej.

1997 - Podpisany został Traktat Amsterdamski, którego celem było dostosowanie unijnych traktatów do planowanego poszerzenia Unii Europejskiej oraz zbliżenie Unii do obywateli. Wszedł w życie 1 maja 1999 roku.

1998 - Zmarł Jerzy Bińczycki, wybitny aktor i reżyser, przez wiele lat związany z Teatrem Starym w Krakowie. Milionom Polaków znany z roli Bogumiła Niechcica w filmie "Noce i dni". Grał również w filmach "Życie rodzinne", "Sól ziemi czarnej", "Znachor", "Piłkarski poker", "Pan Tadeusz". Urodził się 6 września 1937 roku.

1999 - Zmarł Zbysław Marek Maciejewski, malarz i rysownik, profesor w katedrze malarstwa krakowskiej ASP, przedstawiciel koloryzmu.

2007 - Zmarł Janusz Rzeszewski, reżyser, twórca filmów musicalowych: "Lata dwudzieste, lata trzydzieste", "Hallo, Szpicbródka", "Miłość ci wszystko wybaczy" oraz wojennej komedii science fiction "Misja specjalna". Od 1958 roku związany z Telewizją Polską dla której zrealizował wiele popularnych programów - "Dobranocka dla dorosłych".

2008 - Zmarł Józef Wolski, historyk, profesor uniwersytetów: Jagiellońskiego, Wrocławskiego i Łódzkiego. Zajmował się historią Grecji klasycznej oraz epoką hellenistyczną, autor prac "Historia powszechna. Starożytność", "Atlas historyczny świata", "Rzym i państwo Partów". Urodził się 19 marca 1910 roku.

2009 - Zmarł Marek Edelman, lekarz kardiolog, działacz polityczny i społeczny żydowskiego pochodzenia. Jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim,  działacz "Solidarności" od początku lat 80.. Uczestnik obrad "okrągłego stołu", kawaler Orderu Orła Białego. Jego dzieje spisała Hanna Krall w wywiadzie "Zdążyć przed Panem Bogiem".

Czytaj także

Ostatni prezydent II RP

Ostatnia aktualizacja: 01.06.2011 07:00
1 czerwca 1926 r. Zgromadzenie Narodowe wybrało na urząd prezydenta RP prof. Ignacego Mościckiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

1 października

Ostatnia aktualizacja: 01.10.2011 00:00
Zmarła Barbara Sadowska, poetka, matka Grzegorza Przemyka.
rozwiń zwiń