Historia

29 października

Ostatnia aktualizacja: 29.10.2011 00:00
Zmarł Joseph Pulitzer, fundator najsłynniejszej nagrody dla twórców.

1911 - Zmarł Joseph Pulitzer, amerykański dziennikarz i wydawca węgierskiego pochodzenia. Od 1883 roku wydawca nowojorskiego dziennika "The World". Był także założycielem szkoły dziennikarskiej i fundatorem nagrody swojego imienia, przyznawanej od 1917 roku w dziedzinie dziennikarstwa, literatury oraz muzyki. Dotychczas dwóch Polaków zostało laureatami tej, głównie amerykańskiej, nagrody. Nagrodę Pulitzera otrzymał wybitny artysta fotografik, członek National Geographic Society - Tomasz Tomaszewski, oraz Piotr Poraj Poleski. Ten ostatni, za adaptację książki Iona Pacepy "Czerwone horyzonty", opisującej okrucieństwo i demoralizację Eleny i Nicolae Ceauşescu otrzymał przyznawaną przez Fundację Pulitzera nagrodę MediaPrize dla mediów elektronicznych. Nagrodę otrzymało również NBC za cykl reportaży o Kubie, których autorem był Tony Halik.(ur. 10.04.1847) 100. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1783 - Zmarł Jean le Rond d'Alambert, francuski filozof, matematyk i fizyk, założyciel i redaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. (ur. 1717)

1817 - Urodził się Antoni Bronikowski, pedagog, latynista, hellenista, poeta, tłumacz dzieł literatury antycznej: Ksenofonta, Platona, Homera, Tukidydesa. (zm. 07.04.1884)

1829 - Zmarła Maria Anna Mozart, austriacka klawesynistka i pianistka. Razem z bratem Wolfgangiem Amadeuszem i rodzicami jeździła po Europie i muzykowała, była między innymi w Wiedniu, Paryżu i Londynie. 

1861 - Urodził się Andriej Riabuszkin, rosyjski malarz, reprezentant realizmu, autor scen historycznych i rodzajowych. Jego najbardziej znane dzieło to: "Zaręczyny chłopskie". (zm. 10.05.1904) 150. rocznica

1863 - Utworzenie organizacji Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Jean Henri Duant zwołał do Genewy międzynarodową konferencję, w której wzięło udział 14 delegacji krajów europejskich oraz wielu obserwatorów. Większość idei Henry'ego Dunanta została zaakceptowana, między innymi powołanie narodowych komitetów pomocy rannym, ochrona personelu medycznego podczas działań wojennych i wspólny znak ochronny - czerwony krzyż na białym tle.       

1871 - Urodził się Tadeusz Grabowski, historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności; zajmował się historią literatury francuskiej, polskiego oświecenia i romantyzmu oraz metodologią badań nad literaturą; był pionierem badań nad dziejami polskiej krytyki literackiej, a także jako jeden z pierwszych w Polsce badał literaturę radziecką; autor prac: "Studia nad wiekiem osiemnastym", "Juliusz Słowacki, jego życie i charakter", "Wstęp do nauki o literaturze", "Historia literatury polskiej". (zm. 27.07.1960) 140. rocznica

1874 - Zmarł hrabia Andrzej Zamoyski, działacz polityczny i gospodarczy w Królestwie Polskim, jeden z czołowych przedstawicieli pracy organicznej, inicjator i prezes Towarzystwa Rolniczego. 

1882 - Urodził się Jean Giraudoux, francuski pisarz, nowelista i dramaturg, autor powieści "Zuzanna i Pacyfik", "Prowincjałki", i dramatów: "Wojny trojańskiej nie będzie", "Elektra", "Wariatka z Chaillot". (zm. 31.01.1944)

1899 - Urodził się Akim Tamiroff, amerykański aktor ormiańskiego pochodzenia. Grał między innymi w filmach: "Żółty skarb", "Komu bije dzwon", "Czarny tulipan", "Niewiarygodne przygody Marco Polo", "Dotyk zła". (zm. 17.09.1972)

1903 - Urodził się Mieczysław Jastrun, poeta, prozaik i eseista, autor tomów poezji: "Godzina strzeżona", "Rzecz ludzka", "Sezon w Alpach" i esejów: "Wolność wyboru", "Mit śródziemnomorski". (zm. 1983)  

1909 - W Zakopanem, z inicjatywy Mariana Zaruskiego, utworzono Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, organizację zajmującą się niesieniem pomocy turystom i narciarzom, którzy zostali ranni, zachorowali lub znaleźli się w niebezpieczeństwie.

1917 - Urodził sie Jan Turowski, socjolog, twórca lubelskiego ośrodka socjologii, profesor katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. (zm. 2006)

1918 - Urodził się Paweł Hertz, myśliciel, pisarz, tłumacz i edytor, zadebiutował w kręgu Skamandra w 1934 roku w "Wiadomościach Literackich", autor szkiców: "Domena polska", "Ład i nieład", "Świat i dom", felietonów literackich "Notatnik obserwatora", "Dziennik lektury", oraz powieści biograficznej "Portret Słowackiego". (zm. 13.05.2001)  

1919 - Urodził się Konrad Nałęcki, reżyser, twórca filmów o sztuce: "Ptaki w klatce", "Zygmunt Waliszewski", "Pamiętnik Tadeusza Makowskiego" oraz fabularnych: "Dwoje z wielkiej rzeki", "Mansarda", twórca serialu "Czterej pancerni i pies". (zm. 28.05.1991)  

1920 - Urodził się Baruj Benacerraf, amerykański patolog i immunolog pochodzenia wenezuelskiego; prowadził badania nad alergiami i odkrył geny odpowiedzi immunologicznej, które zarządzały odrzuceniem transplantacji; laureat Nagrody Nobla w 1980 r. wraz G. Snellem i J. Daussetem w dziedzinie medycyny za badania nad zespołem genów odpowiedzialnych za system odpornościowy organizmu.

1922 - Urodził się Aleksander Zinowiew, rosyjski pisarz i filozof, autor książek z logiki i metodologii nauk: "Filozoficzne problemy logiki wielowartościowej", "Szkic logiki wielowartościowej", "Logika kompleksowa". (zm. 10.03.2006)

1923 - Proklamowano Republikę Turecką. Dzień ten obchodzony jest w Turcji jako święto narodowe.

1923 - Urodził się Desmond Bagley, angielski pisarz, dziennikarz i podróżnik. Napisał miedzy innymi: "List Vivera", "Złoty kil", "Noc obłędu', "Na równoważni". (zm. 21.04.1983)

1924 - Urodził się Zbigniew Herbert, poeta, pisarz, autor sztuk scenicznych, tłumacz poezji francuskiej, autor zbiorów poezji "Pan Cogito", "Struna światła", "Hermes, pies i gwiazdy", "Studium przedmiotu", "Raport z oblężonego miasta i inne wiersze", szkiców "Barbarzyńca w ogrodzie". Jest uważany za jednego z najważniejszych polskich poetów XX wieku. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił rok 2008 Rokiem Zbigniewa Herberta. (zm. 28.07.1998).  

1924 - Zmarła Frances Hodgson Burnett, angielska pisarka. W powieściach i dramatach poruszała problematykę społeczną. Rozgłos i powodzenie przyniosły jej przede wszystkim książki dla dzieci "Mały lord", "Tajemniczy ogród" i "Mała księżniczka". (ur. 24.11.1849)

1930 - Urodził się Mariusz Dmochowski, aktor, role teatralne: Pankracy w "Nie-boskiej komedii" Z. Krasińskiego, Bach w "Kolacji na cztery ręce" P. Barza, role w filmach: "Lalka", "Hrabina Cosel", "Barwy ochronne", "Sprawa Gorgonowej", "Zazdrość i medycyna", "C.K. Dezerterzy", "Widziadło". (zm. 07.08.1992) 

1932 - W Saint-Nazaire we Francji zwodowano największy wówczas statek pasażerski "Normandie". Jego długość wynosiła 313 metrów, szerokość 40, a wyporność 75 tysięcy ton.

1933 - Zmarł Albert Leon Charles Calmette, francuski bakteriolog, opracował między innymi surowicę przeciw jadowi węży, badał też nicienie wywołujące chorobę zwaną słoniowacizną. Największym osiągnięciem Calmette'a było znalezienie formuły na skuteczną szczepionkę przeciw gruźlicy. Szczepionka z zarodków gruźlicy nazwanych "Bacillus Calmette-Guerin" (BCG) jest stosowana do dziś. (ur. 12.07.1863)  

1939 - Związek Radziecki przymusowo narzucił obywatelstwo radzieckie ludności ziem wschodnich Polski, anektowanych w wyniku agresji 17 września.

1944 - Oddziały 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem generała Stanisława Maczka wkroczyły do Bredy w Holandii, gdzie były entuzjastycznie witane przez mieszkańców.

1944 - Urodziła się Magdalena Zawadzka, aktorka teatralna i filmowa. Grała między innymi w filmach: "Pan Wołodyjowski", "Barwy ochronne", "Noce i dnie", "Białe małżeństwo", "Szczur", "Rozwodów nie będzie", "Sublokator".

1944 - Urodził sie Stanisław Banaś, aktor Teatru im. Słowackiego w Krakowie. Grał między innymi w filmach: "Śmierć jak kromka chleba", "Gry uliczne", "Złote runo".

1944 - Urodził się Michaj Burano właściwie Wasil Michaj, wokalista, kompozytor, gwiazda big-bitu, także autor tekstów piosenek i aktor romskiego pochodzenia. Jego kariera zaczęła się od występów z zespołami "Czerwono-Czarni" i "Niebiesko-Czarni" w latach 60. W grudniu 1963 roku wystąpił wraz z Niebiesko-Czarnymi w paryskiej Olimpii jako pierwszy artysta zza żelaznej kurtyny. Obecnie mieszka i pracuje w USA.

1945 - W USA w sprzedaży pojawiły się pierwsze długopisy.

1946 - Zmarł Paweł Hulka-Laskowski, pisarz, publicysta, tłumacz między innymi "Przygód dobrego wojaka Szwejka". (ur. 25.06.1881) 65. rocznica

1949 - Urodziła się Kate Jackson właściwie Catherine Elise Jackson, amerykańska aktorka, modelka i reżyserka. Grała między innymi w filmach "Kochać się", "Cudowne psiaki", "Bez żalu", "Błąd w sztuce". Największą popularność przyniosła jej rola Sabriny Duncan w słynnym w latach 70. serialu "Aniołki Charliego".

1957 - Zmarł Louis Burt Mayer, właściwe nazwisko Eliezer Meir, amerykański przedsiębiorca, dystrybutor i producent filmowy, współzałożyciel i od 1951 roku wiceprezes wytwórni filmowej Metro-Goldwyn-Mayer. (ur. 1882)

1967 - Zmarł Wacław Lednicki, historyk literatury słowiańskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od czasu II wojny światowej przebywał w Stanach Zjednoczonych. Autor prac naukowych: "Przyjaciele Moskale", "Henryk Sienkiewicz", "Dwadzieścia lat w wolnej Polsce" i "Pamiętników". (ur. 1891)

1969 - Sąd Najwyższy USA polecił natychmiastowe położenie kresu segregacji rasowej w szkołach USA.

1976 - Erich Honecker objął funkcję przewodniczącego Rady Państwa NRD.  45. rocznica

1977 - Po raz pierwszy od 20 lat doszło do spotkania I sekretarza KC PZPR i prymasa Polski. Edward Gierek i kardynał Stefan Wyszyński rozmawiali o "najważniejszych sprawach narodu i Kościoła, mających znaczenie dla jedności Polaków w dziele kształtowania pomyślności PRL". Prymas ostrzegł Gierka przed grożącą krajowi katastrofą gospodarczą.

1985 - Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego (PRON) wystąpił o zwolnienie 218 osób skazanych za przestępstwa niekryminalne. Jerzy Urban, ówczesny rzecznik prasowy rządu stwierdził, że "stabilizacja państwa pozwala na wielkoduszność".

1987 - Zmarł Woody Herman, amerykański muzyk jazzowy, grał na klarnecie i saksofonie. (ur. 16.05.1913)

1991 - Zmarł Mario Scelba, włoski polityk, współzałożyciel Partii Demokracji Chrześcijańskiej,

przewodniczący Parlamentu Europejskiego w latach 1969 - 1971. 20. rocznica

1992 - W Wołomine koło Warszawy otwarto Muzeum imienia Zofii Nałkowskiej.

1993 - Zmarł Stanisław Marusarz, przedstawiciel sportów zimowych: narciarz klasyczny  i alpejczyk, czterokrotny olimpijczyk - 1932, 1936, 1948, 1952, trener narciarski. (ur. 18.06.1913)  

1998 - Zmarł Paul Misraki, kompozytor, autor muzyki do filmów między innymi Orsona Wellesa, Luisa Buńuela i Jeana Luca Godarda. (ur. 28.01.1908)  

1999 - Leszek Cichy zdobył Piramidę Carstensz (najwyższy szczyt Australii i Oceanii) i tym samym jako pierwszy Polak - "Koronę Ziemi", czyli najwyższe szczyty wszystkich siedmiu kontynentów. 

2002 - Zmarł Andrzej Bolewski, profesor, jeden z wykładowców aresztowanych przez Niemców w 1939 roku podczas "Sonderaktion Krakau", autor kilkudziesięciu książek z dziedziny mineralogii, między innymi: "Encyklopedia surowców mineralnych". (ur. 17.07.1906)

2005 - Zmarł Alojzy Piontek, legendarny górnik, który w 1971 roku przetrwał tydzień w zawalonym chodniku w kopalni w Zabrzu. (ur. 1935)  

2008 - Zmarł William Wharton, właściwie Albert Du Aime amerykański pisarz i malarz. Większość życia spędził we Francji, gdzie nad Sekwaną, mieszkając na barce, malował obrazy i pisał książki. Spod jego pióra wyszły takie bestsellery jak "Spóźnieni kochankowie", "Tato", "W księżycową jasną noc", "Dom na Sekwanie", "Niezawinione śmierci" czy "Rubio". Na podstawie jego najsłynniejszej książki "Ptasiek" powstał w 1984 roku film w reżyserii Alana Parkera. W latach 90. powieści Williama Whartona cieszyły się ogromną popularnością wśród polskich czytelników. 

 2010 - Zmarł Ludwik Jerzy Kern, poeta, satyryk, dziennikarz, tłumacz; przez kilkadziesiąt lat w zespole redakcyjnym tygodnika "Przekrój" gdzie redagował m.in. dział "Rozmaitości" w tym rubryki: "O Wacusiu" i "Prosimy nie powtarzać"; autor popularnych utworów dla dzieci "Ferdynand wspaniały", "Proszę słonia", "Cztery łapy", "Spacer z koniem", "Mądra poduszka" i piosenek: "Lato, lato", "Cicha woda", "Wojna domowa"; swoje wspomnienia o przyjaciołach zawarł w książce "Moje abecadło".

Czytaj także

28 października

Ostatnia aktualizacja: 28.10.2011 00:00
Wyrok w sprawie członków Narodowych Sił Zbrojnych
rozwiń zwiń