Historia

14 listopada

Ostatnia aktualizacja: 14.11.2011 00:00
Zmarł Georg Wilhelm Hegel.

1831 - Zmarł Georg Wilhelm Hegel, niemiecki filozof, twórca klasycznego systemu idealistycznego. Jego główne dzieła to: "Fenomenologia ducha", "Nauka logiki", "Encyklopedia nauk filozoficznych", "Wykłady z filozofii dziejów". 180. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1308 - Krzyżacy wezwani, przez Władysława Łokietka na pomoc przeciwko wojskom brandenburskim opanowali Gdańsk, dokonując masakry jego mieszkańców.  

1540 - Zmarł Giovanni Rosso, włoski malarz, twórca dekoracji ściennych w Zamku Fontainebleau we Francji.

1716 - Zmarł Gotfryd Wilhelm Leibniz, niemiecki matematyk i filozof, założyciel Akademii Nauk w Berlinie. Stworzył koncepcję filozoficzną, według której świat jest zbiorem monad, tzn. substancji niepodzielnych, niematerialnych i uporządkowanych hierarchicznie. Według tej koncepcji, najniższą monadą byłyby ciała organiczne, najwyższą zaś - Bóg. Jako matematyk Leibnitz odkrył, niezależnie od Newtona, rachunek całkowy i różniczkowy. Sformułował także wiele pojęć matematycznych. Urodził się w 1646 roku. 295. rocznica

1765 - Urodził się Robert Fulton, amerykański inżynier budowniczy statków wodnych, na zlecenie Napoleona zbudował w 1800 roku pierwszy okręt podwodny napędzany ręcznie za pomocą śruby, konstruktor pierwszego parowca pasażerskiego.

1801 - Zmarł Grzegorz Piramowicz, ksiądz, jezuita, pedagog, działacz oświatowy, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Stały gość króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na "obiadach czwartkowych. Autor podręczników dla młodzieży: "Wymowa i poezja dla szkół narodowych", "Elementarz dla szkół parafialnych i narodowych" - "Powinności nauczyciela w szkole parafialnej". Urodził się 25 listopada 1735 roku. 210. rocznica  

1807-  Urodził się Auguste Laurent, francuski chemik, profesor uniwersytetu w Bordeaux. Zbadał naftalen i jego pochodne, wydzielił fenol ze smoły węglowej oraz kwas ftalowy z naftalenu. Odkrył, że cząsteczki azotu, chloru, wodoru są dwuatomowe. Zmarł 23 kwietnia 1853 roku.

1809 - Zmarł Jan Jaśkiewicz, lekarz, chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszy profesor chemii w Polsce, założyciel ogrodu botanicznego w Krakowie.

1829 - Zmarł Louis Vauquelin, francuski chemik i farmaceuta, odkrywca chromu i berylu. Prowadził badania nad związkami pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, otrzymał eter dietylowy. W 1799 roku wydał pierwszy podręcznik chemii analitycznej.

 

1831 - Zmarł Ignaz Joseph Pleyel, austriacki kompozytor, autor symfonii, koncertów i kwartetów smyczkowych, wydawca muzyczny działający w Paryżu. Założyciel fabryki fortepianów, która do dzisiaj jest jedną z najważniejszych, wytwarza także pianina, klawesyny i harfy. Urodził się 18 czerwca 1757 roku. 180. rocznica

1838 - Urodził się August Šenoa, chorwacki pisarz, poeta, krytyk literacki, tłumacz i wydawca, jeden z najwybitniejszych twórców dziewiętnastowiecznej literatury chorwackiej. Odegrał dużą rolę przy utrwalaniu chorwackiego standardu językowego. Napisał powieści "Bunt chłopów", "Córka złotnika". Zmarł 13 grudnia 1881 roku.

1840 - Urodził się Claude Monet, malarz francuski, jeden z głównych twórców impresjonizmu, autor prac "Impresja-wschód słońca", "Nenufary", licznych pejzaży. Zmarł 5 grudnia 1926 roku.  

1863 - Urodził się Leo Hendrik Baekelan, belgijski chemik, przemysłowiec i wynalazca, profesor uniwersytetów w Brugii i Gandawie. W 1907 roku opatentował swój największy wynalazek - bakelit. Od 1889 roku w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 23 lutego 1944 roku.

1878 - Urodził się Leopold Staff, poeta, dramaturg, tłumacz literatury antycznej, francuskiej, niemieckiej, skandynawskiej i włoskiej, jeden z najwybitniejszych liryków polskich XX wieku. Autor zbiorów "Sny o potędze", "Wysokie drzewa", "Martwa pogoda", "Wiklina", Kto jest ten dziwny nieznajomy?", "Barwa miodu". Zmarł 31 maja 1957 roku.  

1888 - Otwarcie Instytutu Pasteura w Paryżu.  

1889 - Urodził się Jawaharlal Nehru, indyjski mąż stanu, przywódca socjalistycznego skrzydła Indyjskiego Kongresu Narodowego w okresie walki o niepodległość przeciwko dominacji brytyjskiej, pierwszy premier niepodległych Indii w latach 1947 - 1964, współtwórca ruchu niezaangażowania. Był ojcem Indiry Gandhi. Zmarł 27 maja 1964 roku.

1891 - Urodził się Frederick Grant Banting, kanadyjski fizjolog, odkrywca insuliny, wraz z Ch. Bestem i J. Macleodem, co okazało się przełomem w leczeniu cukrzycy. Laureat Nagrody Nobla w 1923 roku w dziedzinie medycyny. Zmarł 21 lutego 1941 roku. 120. rocznica

1901 - Austriacki lekarz Karl Landsteiner odkrył trzy grupy krwi nazwane "A", "B" i "O", za co w 1930 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Urodził się 14 czerwca 1868, zmarł 26 czerwca 1943. 110. rocznica

1907 - Urodziła się Astrid Lindgren, szwedzka pisarka, zaliczana do klasyków literatury dla dzieci. Była autorką ponad stu książek dla dzieci i młodzieży oraz wielu słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych. Jej powieści, jak "Fizia Pończoszanka", "Bracia Lwie Serce" i "Dzieci z Bullerbyn", zostały przetłumaczone na ponad 70 języków. Zmarła 28 stycznia 2002 roku.

1910 - Amerykański pilot, pionier lotnictwa morskiego Eugene Ely, po raz pierwszy wystartował samolotem z pokładu okrętu i wylądował na okręcie.   

1910 - Urodził się Jerzy Putrament, pisarz, publicysta, tłumacz literatury radzieckiej, polityk, w czasie II wojny jeden z założycieli Związku Patriotów Polskich. Autor powieści "Rzeczywistość", "Wrzesień", "Akropol", zbiorów wierszy "Wojna i wiosna", reportaży i felietonów: "Z wędką przez trzy kontynenty", "Fabryka śmierci", "Hiszpańska szkoła jazdy", "Trzy powroty", "Chińszczyzna", "Na drogach Indii". Zmarł 23 czerwca 1986 roku.   

1918 - Józef Piłsudski przejął całkowitą władzę w kraju z rąk Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego. Trzy dni wcześniej Rada przekazała mu władzę nad wojskiem.  

1918 - Inauguracja działalności Sekcji Żeglugi Napowietrznej Departamentu Technicznego Spraw Wojskowych.  

1922 - Rozpoczęła działalność BBC - British Broadcasting Corporation (Brytyjska Korporacja Nadawcza), główny brytyjski publiczny nadawca radiowo-telewizyjny, największa tego rodzaju instytucja na świecie.

1925 - W paryskiej galerii Pierre Loeb odbyło się otwarcie pierwszej zbiorowej wystawy malarzy surrealistów. Zgromadzono w niej prace między innymi Maxa Ernsta, Hansa Arpa, Paula Eluarda, Jeana Pulhana czy Louisa Aragona.

1940 - W odwecie za udany brytyjski nalot na Monachium, niemieckie samoloty zbombardowały brytyjskie miasto Coventry. Był to największy nalot od początku II wojny światowej. Na miasto spadło około 500 ton bomb i min lotniczych. Z 75 tysięcy budynków ocalało 15 tysięcy. Z ziemią została zrównana XIV-wieczna katedra. W 1962 roku Brytyjczycy wznieśli w Coventry nową katedrę.  

1946 - Zmarł Manuel de Falla, jeden z najwybitniejszych kompozytorów hiszpańskich, przedstawiciel impresjonizmu i neoklasycyzmu. Autor baletów w stylu andaluzyjskim, między innymi "Czarodziejska miłość" i "Trójkątny kapelusz", oper, utworów symfonicznych, fortepianowych i pieśni. Od 1939 roku w Argentynie. Urodził się 23 listopada 1876 roku.  65. rocznica   

1948 - W Londynie urodził się książę Walii Karol, następca tronu Wielkiej Brytanii. Właściwie nazywa się: Charles Philip Arthur George Mountbatten-Windsor, jest synem Elżbiety II i księcia Filipa. W 1981 roku ożenił się z Dianą Spencer, z którą wziął rozwód w 1996 roku. Z księżną Dianą ma dwóch synów: Williama oraz Henry'ego. Diana zginęła w wypadku samochodowym w 1997 roku. W 2005 roku książę Karol poślubił Camilę Parker Bowles, długoletnią towarzyszkę życia.

1949 - Urodził się Andrzej Brzeski, aktor teatralny i filmowy. Występował w teatrach warszawskich Na Targówku, Rozmaitości, Narodowym. Grał również w filmach: "Skradziona kolekcja", "Miś", "W biały dzień", "Wielki tydzień" oraz w produkcjach telewizyjnych.

1951 - Urodził się Leszek Cichy, geodeta i alpinista, jako pierwszy Polak zdobył Koronę Ziemi z Górą Kościuszki, Piramidą Carstensza, Elbrusem i Mont Blanc. Współautor książki "Rozmowy o Evereście" oraz artykułów w prasie górskiej. 60. rocznica

1951-  Urodził się Zhang Yimou, chiński reżyser, scenarzysta, operator, autor filmów "Zawieście czerwone latarnie", "Cesarzowa", "Historia Qiu Ju", "Droga do domu", "Przyczajony tygrys, ukryty smok", "Dom latających sztyletów". 60. rocznica

1954 - Urodziła się Condoleezza Rice, amerykańska polityk, doktor nauk politycznych, w latach 2001 - 2005 przewodnicząca Narodowego Komitetu Bezpieczeństwa USA w administracji prezydenta George W. Busha, sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych, pierwsza czarnoskóra kobieta na tym stanowisku.

1957 - Wielka Brytania ogłosiła Bahrajn niezależnym krajem arabskim pod protektoratem brytyjskim.

1969 - Stacja telewizyjna BBC rozpoczęła nadawanie programów telewizyjnych w kolorze.

1969 - Drugie lądowanie ludzi na Księżycu podczas wprawy statku Apollo 12. Wyprawa trwała do 24 listopada.

1972 - Urodziła się Edyta Górniak, piosenkarka, jako aktorka musicalowa przez dłuższy czas związana z teatrem muzycznym Studio Buffo w Warszawie, wykonawczyni piosenek "To nie ja", "Dotyk", "Jestem kobietą", "Kolorowy wiatr", "Dumka na dwa serca".

1975 - Zmarł Jan Rostworowski, poeta, pisarz, tłumacz, w czasie II wojny w Wojsku Polskim w Wielkiej Brytanii, tam wydał dziewięć zbiorów wierszy i tom opowiadań. W 1968 roku wrócił do kraju. W Polsce ukazały się trzy zbiory jego wierszy "Polowanie i inne wiersze okolicznościowe", "Z okna widać" oraz "Czas nie zagryza kobiet". (ur. 10.09.1919)

1990 - Podpisanie w Warszawie polsko-niemieckiego traktatu o potwierdzeniu granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec.    

1990 - Zmarł Adolf Rudnicki, prozaik, eseista, autor cyklu "Epoka pieców" o martyrologii Żydów podczas II wojny światowej. Urodził się 19 lutego 1912 roku.   

1991 - Bundestag przyjął ustawę zezwalającą obywatelom RFN na wgląd w materiały zebrane przez polityczną policję NRD - Stasi. Na czele komisji powołanej do nadzoru akt stanął pastor Joachim Gauck. 20. rocznica

1991 - Zmarł Tony Richardson, właśc. Cecil Antonio Richardson, brytyjski reżyser teatralny i filmowy, scenarzysta: "Samotność długodystansowca", "Upiór w operze", "Na granicy", "Szarża lekkiej brygady". Był najważniejszym przedstawicielem brytyjskiego nurtu młodych gniewnych w teatrze i kinie. Za film "Przygody Toma Jonesa" w 1963 roku otrzymał 2 statuetki Oscara, za rezyserię i dla najslepszego filmu roku. Urodził się 5 czerwca 1928 roku. 20. rocznica 

2001 - Na Ukrainie zmarł ksiądz Władysław Wanags, społecznik, organizator budowy Domu Miłosierdzia Bożego, laureat pierwszego wydania nagród TOTUS, przyznawanych corocznie przez Fundację Dzieło Nowego Tysiąclecia. 10. rocznica

2003 - Zmarł Ryszard Tarasewicz, śpiewak operowy i operetkowy, tenor, zwany "królem polskiej operetki". Przez wiele sezonów solista Teatru Wielkiego. Zasłynął z roli w "Baronie cygańskim". Dał kilka tysięcy koncertów w kraju i za granicą, w tym w Kanadzie i USA. Jako pierwszy Polak, po Janie Kiepurze, koncertowal w słynnej Carnegie Hall w Stanach Zjednoczonych.  

2007 - Zmarł Jan Kaczmarek, satyryk, autor piosenek i felietonista, współtwórca kabaretu "Elita". W latach 70. i 80. współpracował z magazynem rozrywkowym Polskiego Radia Wrocław - "Studio 202". Znany był również z programów satyrycznych emitowanych na antenie III Programu Polskiego Radia - "60 minut na godzinę" i "Powtórka z rozrywki". Napisał ponad 200 piosenek, jak: "Kurna chata", "Do serca przytul psa", "Czego się boisz głupia". Urodził się 6 czerwca 1945 roku.

Czytaj także

13 listopada

Ostatnia aktualizacja: 13.11.2011 00:00
Stanisław Barańczak kończy 65 lat.
rozwiń zwiń