Historia

24 listopada

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2011 00:00
Zmarł László Bíró, wynalazca długopisu.

1985 - Zmarł László Bíró, węgierski wynalazca i dziennikarz żydowskiego pochodzenia, przypisuje mu się wynalezienie długopisu w dzisiejszej formie, razem ze swoim bratem chemikiem skonstruował nowy rodzaj przyboru do pisania, swój wynalazek opatentowali w 1938 roku, w 1943 roku bracia Bíró założyli w Argentynie fabrykę produkującą długopisy. (ur.29.09.1899 r.)

Pozostałe wydarzenia:

1227 - Zginął zamordowany na zjeździe książąt polskich w Gąsawie Leszek Biały z dynastii Piastów, książę sandomierski i krakowski, ojciec Bolesława Wstydliwego. Jego śmierć oznaczała upadek zasady pryncypatu. (ur. 1186 lub 1187)

1632 - Urodził się Benedictus Baruch de Spinoza, niderlandzki filozof pochodzenia żydowskiego, autor "Etyki". Jego filozofię cechowały racjonalizm i indywidualizm, determinizm oraz tendencje panteistyczne i materialistyczne. Stworzył system filozoficzny oparty na pojęciu jednej, wiecznej i wszechogarniającej substancji zwanej naturą lub bogiem. W etyce głosił moralność autonomiczną. Zmarł  21 czerwca 1677 roku. 

1642 - Niderlandzki żeglarz Abel Tasman odkrył wyspę położoną przy południowo-wschodnich wybrzeżach Australii, którą dla upamiętnienia odkrywcy nazwano Tasmanią.

1713 - W Irlandii Urodził się Laurence Sterne, jeden z największych pisarzy angielskich, który wywarł ogromny wpływ na rozwój struktury powieści nowożytnej, autor "Podróży sentymentalnej przez Francję i Włochy". Zmarł 18 marca 1768 roku

1768 - Urodził się Jerzy Brandtke, filolog, pierwszy polski księgoznawca i badacz kultury śląskiej, autor licznych prac z zakresu historii drukarstwa, wydawca "Historii Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego". Zmarł 11 czerwca 1835 roku.

1826 - Urodził się Carlo Collodi, włoski pisarz i dziennikarz. Napisał wiele powieści i komedii, jednak najlepiej jest znany jako twórca postaci Pinokia. Zmarł 26 października 1890 roku. 185 . rocznica

1857 - W Warszawie została założona Księgarnia Gebethnera i Wolffa.

1859 - Angielski przyrodnik Karol Darwin opublikował słynną pracę "O powstaniu gatunków drogą doboru naturalnego", w której ogłosił, że to właśnie dobór naturalny jest podstawowym czynnikiem nadającym kierunek ewolucji gatunków; ta teoria ewolucji, choć w znacznie zmienionej formie, jest podstawą współczesnej biologii.

1861 - Urodził się Józef Kallenbach, historyk literatury polskiej, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Jagiellońskiego, dyrektor Muzeum i Biblioteki Czartoryskich w Krakowie. (zm. 1929). 150. rocznica

1868 - Urodził się Scott Joplin, murzyński pianista i kompozytor, zwany "królem ragtimów", jego przebój "The Entertainer" wykorzystano w filmie "Żądło". Zmarł 1 kwietnia 1917 roku.

1864 - Urodził się Henri de Toulouse-Lautrec, francuski malarz i grafik, przedstawiciel postimpresjonizmu, twórca litografii i ilustracji, na których uwiecznił życie bohemy dziewiętnastowiecznego Paryża: "Moulin Rouge - La Goulue", "Tańcząca Jane Avril", "Toaleta", "Dżokej", twórca dekoracji ściennych, ilustracji do pism i książek, wywarł wielki wpływ na rozwój nowoczesnego plakatu. (zm. 09.09.1901)

1871 - Urodził się Jan Czernecki, literat, fotograf, księgarz i wydawca, między innymi albumów  w serii "Współczesne malarstwo polskie". Zmarł 10 marca 1955 roku. 140. rocznica

1875 - Urodził się Xawery Dunikowski, rzeźbiarz, malarz, pedagog, autor rzeźb: "Macierzyństwo", cykli "Kobieta brzemienna", "Głowy wawelskie", pomników: "Czynu Powstańczego" na Górze świętej Anny, "Powstańców Warszawy", "Józefa Dietla" w Krakowie, obrazów: "Oświęcim", "Kaktusy", "Baby nieborowskie", autor portalu kościoła jezuitów w Krakowie. Zmarł 26 stycznia 1964 roku.

1878 - Urodził się Józef Poznański, prawnik, twórca podstaw polskiego prawodawstwa morskiego, współautor projektu ustawy sejmowej o budowie portu morskiego w Gdyni, inicjator budowy linii kolejowej Puck - Hel. Zmarł 16 listopada 1927 roku.

1888 - Urodził się Edward Lipiński, ekonomista, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, współzałożyciel Rady Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Zmarł 13 lipca 1986 roku.

1891 - Urodziła się Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka, dramatopisarka. Była córką Wojciecha Kossaka. Związana z poetycką grupą "Skamander", tworzyła subtelne liryki głównie miłosne. Wydała zbiory wierszy "Niebieskie migdały", "Pocałunki", Baba dziwo". Ulica jej imienia znajduje się na warszawskich Bielanach. Zmarła 9 lipca 1945 roku. 120. rocznica  

1899 - Urodził się Jan Adam Maklakiewicz, kompozytor, autor baletu "Złota kaczka", poematu symfonicznego "Grunwald", licznych symfonii, koncertów i kantat. Zmarł 8 lutego 1954 roku.

1903 - Urodził się Bronisław Dąbrowski, aktor, reżyser teatralny, wieloletni dyrektor krakowskiego Teatru imienia Juliusza Słowackiego. Wykładowca w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, autor publikacji "Poznałem ich w teatrze". Zmarł 10 kwietnia 1992 roku.

1908 - Urodziła się Maria Jarema, rzeźbiarka, malarka, scenograf. Tworzyła obrazy abstrakcyjne, a głównym tematem jej twórczości była fascynacja ekspresją tańca i efektami ruchu w przestrzeni, współpracowała z teatrami Cricot, Cricot 2. Zmarła 1 listopada 1958 roku.

1908 - Urodził się Aleksander Ford, reżyser filmowy. Debiutował w 1928 roku jako reżyser filmów krótkometrażowych. W 1943 roku zorganizował w ZSRR Czołówkę Filmową Wojska Polskiego, dla której reżyserował filmy dokumentalne. W latach 1945 -1947 był dyrektorem naczelnym wytwórni "Film Polski". Do jego najważniejszych filmów należą "Krzyżacy", "Ulica Graniczna", "Piątka z ulicy Barskiej" oraz "Młodość Chopina". Zmarł na emigracji, 4 kwietnia 1980 roku.

1913 - Urodziła się Geraldine Fitzgerald, amerykańska aktorka pochodzenia irlandzkiego, grała w filmach "Mroczna przemoc", "Więzy krwi", "Echa pewnego lata", "Mroczne zwycięstwo". Zmarła 17 lipca 2005 roku.

1914 - Urodził się Agostino Casaroli, włoski duchowny, kardynał, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej. był architektem nowej polityki wschodniej Watykanu wobec państw bloku komunistycznego, dzięki temu zyskał przydomek "Kardynał Pieriestrojka". (zm. 09.06.1998)

1915 - Urodziła się Barbara Kostrzewska, śpiewaczka operowa - sopran koloraturowy, pedagog, solistka scen operowych i operetkowych w: Bytomiu, Poznaniu, Warszawie. Śpiewała tytułowe partie w "Śnieżce" Nikołaja Rimskiego-Korsakowa, w "Manon" Julesa Masseneta, "Hrabinie" Stanisława Moniuszki, Małgorzata w "Fauście" Charlesa-Francoisa Gounoda, odtwórczyni roli Pauliny Rivoli w filmie "Warszawska premiera". Reżyserowała też spektakle muzyczne. Zmarła 14 listopada 1986 roku.

1929 - Zmarł Georges Benjamin Clemenceau, francuski pisarz, lekarz i polityk, dwukrotny premier Francji w latach 1906 -1909 i 1917 -1920, jeden z autorów traktatu wersalskiego po zakończeniu I wojny światowej, bezwzględność w realizowaniu planów politycznych i brutalność wobec przeciwników zyskały mu przydomek "Tygrys". (ur. 28.09.1841)

1938 - Ustanowiono Polską Sekcję Radia Watykańskiego.

1938 - Dekretem prezydenta Ignacego Mościckiego rozwiązano funkcjonujące w Polsce loże wolnomularskie.

1940 - Słowacja przystąpiła do Państw Osi.

1941 - W czeskiej twierdzy Terezin Niemcy utworzyli obóz koncentracyjny. 70. rocznica

1948 - Zmarł Raul Koczalski, pianista, kompozytor, twórca oper, symfonii, poematów symfonicznych, koncertów fortepianowych i skrzypcowych, znakomity wykonawca utworów Fryderyka Chopina. (ur. 03.03.1885)

1957 - Zmarł Diego Rivera, meksykański malarz i grafik, współtwórca programu narodowej sztuki meksykańskiej, nawiązującej do tradycji prekolumbijskich. Malował mozaiki, malowidła ścienne i obrazy przedstawiające głównie sceny z życia ludu meksykańskiego i historii Meksyku. Urodził się 8 grudnia 1886 roku.

1960 - W Londynie zmarł Ferdynand Goetel, prozaik, dramaturg, publicysta, autor powieści "Serce lodów", zbiorów opowiadań "Nie warto być małym", dramatu "Samuel Zborowski", a także wspomnień "Czas wojny". (ur. 15.05.1890)

1961 - Urodził się Kuba Sienkiewicz, neurolog, piosenkarz, lider formacji Elektryczne Gitary, autor muzyki i tekstów piosenek, również felietonista miesięczników "Charaktery" i "Muza". 50. rocznica

1961 - Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło rezolucję uznającą Afrykę za strefę bezatomową. 50. rocznica

1963 - Jack Ruby, właściciel klubu nocnego, zastrzelił Lee Harveya Oswalda, domniemanego zabójcę prezydenta Kennydy'ego, kiedy ten był prowadzony do aresztu. (ur. 18.10.1939) 

1987 - Zmarł Karol Bunsch, pisarz, autor powieści historycznych z czasów słowiańskich, między innymi "Dzikowy skarb", i opisujących starożytną Grecję. Urodził się 22 lutego 1898 roku.

1991 - Zmarł Freddie Mercury, brytyjski piosenkarz, kompozytor, lider zespołu Queen. Jego największe przeboje to: "Bohemian Rhapsody", "Somebody to love", "We will rock you", "We are the Champions". Urodził się 5 września 1946 roku. 20. rocznica

1992 - Meksyk i Watykan wznowiły stosunki dyplomatyczne zerwane w 1872 roku.

1995 - Zmarł Wojciech Wiesiołłowski, tancerz, choreograf, pedagog, solista baletu Opery w Warszawie, solista "Baletu XX Wieku" Maurice Bejarta w Brukseli, pod koniec lat 70-tych nauczyciel tancerzy między innymi w Królewskim Balecie Flandrii, w 1979 roku zakończył karierę solisty i rozpoczął pracę pedagogiczną, jedyny profesjonalny konkurs baletowy w Polsce - Ogólnopolski Konkurs Tańca w Gdańsku w 1997 roku przyjął imię Wojciecha Wiesiołłowskiego. (ur. 11.10.1939)

1995 - Zmarła Bohdana Majda, aktorka teatralna i filmowa, współtwórczyni oraz wieloletnia aktorka Teatru Nowego w Łodzi, przez wiele lat występowała również w Teatrze Narodowym w Warszawie, zagrała w filmach: "Krzyż walecznych", Dom wariatów", "Kronika wypadków miłosnych", "Kobieta samotna", "Pogranicze w ogniu". (ur. 03.05.1924)

1996 - Zmarł Edison Denisow, rosyjski kompozytor. W latach 60. zyskał w środowisku muzycznym uznanie jako mistrz muzyki nowoczesnej. Oficjalnie Denisow był ignorowany, dopiero wraz z reformami Gorbaczowa zmieniła się jego sytuacja. Rozgłos przyniosło mu "Requiem", którego premiera odbyła się w 1980 roku w Hamburgu i opera "L'Ecume des Jours" z 1985 roku. (ur. 06.04.1929) 15. rocznica

1998 - Zmarł John Chadwick, brytyjski lingwista i filolog klasyczny, wraz z Michaelem Ventrisem odczytał w 1952 roku kreteńskie pismo linearne B. (ur. 24.05.1920)

2002 - Zmarł John Rawis, amerykański filozof, twórca koncepcji sprawiedliwego państwa i roli jednostki w tym państwie, autor "Teorii sprawiedliwości". (ur. 21.02.1921)

2005 - Zmarła Barbara Szlachetka, lekkoatletka, maratonka, rekordzistka kraju we wszystkich biegach wielogodzinnych. Była dwukrotnie wpisana do księgi rekordów Guinnessa - za pokonanie 52. maratonów w roku i za 100 w okresie 1 roku, 11 miesięcy i 9 dni. (ur. 17.05.1956)

2005 - Zmarł Alfred Gauda, muzealnik i etnograf, który swoją pracę badawczą i popularyzatorską skoncentrował na sztuce ludowej Lubelszczyzny i kulturze wsi, grafik, twórca i kolekcjoner ekslibrisów, przez około 30 lat wykonał 361 ekslibrisów w technikach linorytu, drzeworytu, cynkotypii i technikach własnych. (ur. 07.12.1940)

2007 - Zmarł Jerzy Ofierski, aktor, pisarz i dziennikarz, w czasie okupacji w partyzanckich oddziałach narodowych i Batalionach Chłopskich. Twórca słynnej postaci sołtysa Kierdziołka z Chlapkowic z "Podwieczorku przy mikrofonie". Blisko 60 lat działał na polskiej estradzie, w teatrach rewiowych, radiu i telewizji. Związany z "Teatrem Satyryków" w Poznaniu, później z teatrami stołecznymi "Komedia", "Buffo" i "Syrena", autor powieści "chłopskich" - "W imię ojca", "Nie było słońca tej wiosny". Urodził się 11 stycznia 1926 roku.

2009 - Zmarł Toni Keczer, właściwie Antoni Kaczor, piosenkarz, muzyk, wokalista zespołu Czerwono-Czarni, współpracował z Katarzyną Gärtner, Ryszardem Poznakowskim, Piotrem Figlem, popularność przyniosły mu piosenki: "Siedemnaście milionów", "Ten pierwszy dzień", "Zielony kraj". (ur. 03.02.1935)