Historia

3 maja

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2011 00:00
Pokój w Oliwie zakończył potop szwedzki.

1469 - Urodził się Niccolo Machiavelli, florencki pisarz i dyplomata, którego nazwisko stało się synonimem pozbawionego skrupułów pragmatyzmu politycznego. Najbardziej znane są jego prace historyczno-polityczne "Dialogi o sztuce wojennej" i "Książę". W tej ostatniej zamieścił wskazówki umożliwiające zdobycie i utrzymanie władzy, gdzie polecał zasadę "cel uświęca środki". Od jego nazwiska powstał termin machiawelizm. (zm. 21.06.1527)  

1660 - Polska i Szwecja podpisały w Oliwie pokój kończący pięcioletnią wojnę między obu państwami - Jan Kazimierz zrzekł się praw do tronu szwedzkiego a Polska zatrzymała tak zwane Inflanty polskie i uznała suwerenność Prus. Negocjacje wspomagała dyplomacja francuska. Stosunkowo łagodna postawa Szwedów była związana z prowadzonymi w tym samym czasie wojnami z Rosją oraz Dania i Norwegią. Polska wyszła z wojny bez większych strat terytorialnych, ale wyniszczona, złupiona i podzielona wewnętrznie. 

1791 - Sejm Czteroletni uchwalił pierwszą polską ustawę zasadniczą, zwaną Konstytucją 3 Maja. Była to pierwsza w Europie i  druga na świecie - po konstytucji Stanów Zjednoczonych - ustawa zasadnicza określająca podstawy ustroju państwowego i społecznego. Jej autorami byli król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. 220 rocznica

1791 - Urodził się Henryk Rzewuski, dramatopisarz, poeta, twórca tak zwanej gawędy szlacheckiej zapoczątkowanej utworem "Pamiątki Pana Seweryna Soplicy, cześnika parnawskiego". (zm. 28.02.1866) 220 rocznica

1815 - W myśl postanowień Kongresu Wiedeńskiego utworzono Królestwo Polskie podległe Rosji, a z Krakowa i jego okolic utworzono Wolne Miasto Kraków, podległe trzem mocarstwom zaborczym Prusom, Austrii i Rosji.   

1843 - Urodził się Antoni Wierzejski, zoolog, anatom, odkrywca polodowcowych gatunków reliktowych w jeziorach tatrzańskich, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. (zm. 09.08.1916)  

1844 - Zmarł Mikołaj Chopin, ojciec Fryderyka, nauczyciel języka francuskiego, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego. (ur. 15.04.1771)          

1858 - Urodził się Jan Antoniewicz-Bołoz, historyk sztuki i literatury, profesor Uniwersytetu imienia Jana Kazimierza we Lwowie, autor prac, między innymi: "O nieznanych utworach Zygmunta Krasińskiego”, "Historia, filozofia i historia sztuki”, "Synteza twórczości Leonarda da Vinci”. (zm. 29.09.1922)

1874 - Urodził się François Coty, właściwe nazwisko Marie-Joseph-Spoturno, francuski producent perfum, magnat prasowy, jeden z najbogatszych ludzi we Francji. (zm. 25.07.1934)  

1875 - Urodził się Ignacy Ciszewski, inżynier. Swoją drogę zawodową rozpoczął w Rosji jako budowniczy mostów, między innymi na Newie, Oce, Twerce, Wołdze, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości kierował między innymi budową tak zwanej linii średnicowej, łączącej Dworzec Wschodni na Pradze przez Wisłę z Dworcem Głównym. (zm. 16.04.1924)

1879 - Urodził się Władysław Szejnoch, pionier pediatrii społecznej w Polsce, inicjator utworzenia Polskiego Towarzystwa Szpitalnictwa, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. (zm. 23.10.1964)

1886 - Urodził się Marcel Dupré, francuski organista i kompozytor, profesor organów i improwizacji w Konserwatorium Paryskim, w połowie lat 30. XX wieku został organistą tytularnym w kościele świętego Sulpicjusza w Paryżu i pozostał nim do końca życia. (zm. 30.05.1971) 125 rocznica

1891 - Urodził się Tadeusz Peiper, pisarz, krytyk literacki i teatralny, autor powieści "Krzysztof Kolumb, odkrywca”, esejów "O wszystkim i jeszcze o czymś”, "Myśli o poezji”, tłumacz literatury hiszpańskiej. (zm. 10.11.1969) 120 rocznica

1892 - Urodził się George Paget Thomson, brytyjski fizyk, który wykazał doświadczalnie falową naturę elektronów. W 1937 roku otrzymał nagrodę Nobla. (zm. 10.09.1975)

1901 - Urodziła się Zofia Radwańska, taterniczka, alpinistka, jako pierwsza kobieta została członkiem TOPR. Działała na rzecz ochrony przyrody. Napisała między innymi prace "Zielony świat Tatr”, "Skalne drogi w Tatrach Wysokich”. (zm. 2001) 110 rocznica                                                                                                           

1902 - Urodził się Alfred Kastler, francuski fizyk. W 1966 roku otrzymał nagrodę Nobla za wkład w rozwój metod optycznych w spektroskopii atomowej. (zm. 07.01.1984)

1905 - Urodził się George Bidwell, angielski pisarz i publicysta, autor powieści historycznych: "My z bożej łaski król Anglii”, "Wiktoria, żona Alberta”, "Lord Nelson”, szkiców: "Wybrałem Polskę”, "Świt nad Afryką”, "Szlakiem karawan”, "W Iranie tryska nafta”, "W Anglii lisów nie strzelają” oraz autobiografii "Ani chwili nudy”, od 1949 roku obywatel polski. (zm. 20.06.1989)

1919 - Urodził się Pete Seeger, amerykański pieśniarz, instrumentalista, kompozytor i autor tekstów, publicysta i popularyzator kultury ludowej, pionier protest songu w latach 50. i 60., autor przeboju "Where Have All the Flowers Gone”.

1923 - Urodził się Mirosław Azembski, reportażysta, dziennikarz i publicysta, dziennikarz: PAP, tygodnika "Świat”, dziennika "Express Wieczorny”, korespondent Polskiego Radia i Telewizji w Paryżu, autor prac: "Inny świat”, "Zaczęło się w Lipcu”, "Powrót do Rio”, "Paryskie ABC”, "Pod sztandarem proroka”. (zm. 27.05.1988)  

1933 - Urodził się James Brown, amerykański piosenkarz, kompozytor, instrumentalista, uznawany za prekursora gatunków rhythm and blues, soul i funky. (zm. 25.12.2006)  

1937 - Zmarł Wacław Tokarz, legionista, historyk wojskowości, zwłaszcza powstań, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Napisał między innymi książki "Wojna polsko-rosyjska 1830-31", "Ostatnie lata Hugona Kołłątaja" i "Insurekcja warszawska 1794". Był założycielem i redaktorem miesięcznika "Bellona". (ur. 07.06.1873)

1942 - W Palestynie utworzono 3 Dywizję Strzelców Karpackich, będącą rozwinięciem Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, pod dowództwem generała Stanisława Kopańskiego.

1944 - Powołanie Krajowej Rady Ministrów, w skład której weszli: Delegat Rządu na Kraj wicepremier Jan Stanisław Jankowski oraz trzej ministrowie Adam Bień, Stanisław Jasiukowicz i Antoni Pajdak.

1945 - W Londynie utworzono Instytut Historyczny imienia genarała Władysława Sikorskiego, obecnie Instytut Polski i Muzeum imienia generał Władysława Sikorskiego.      

1945 - 1 Armia WP sforsowała Hawelę i wyszła na Łabę kończąc swój szlak bojowy.     

1946 - Początek procesu japońskich zbrodniarzy wojennych, wyroki ogłoszono w listopadzie 1948 roku. 65 rocznica

1950 - Pierwsza audycja Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.     

1951 - Urodziła się Grażyna Brodzińska, śpiewaczka operetkowa, musicalowa oraz operowa, sopran, związana z teatrami muzycznymi w Gdyni, Szczecinie, Warszawie i Gliwicach, solistka Operetki Warszawskiej, współpracuje z wieloma krajowymi orkiestrami filharmonicznymi i operowymi, dokonała licznych nagrań telewizyjnych i radiowych, co roku śpiewa na Festiwalu imienia Jana Kiepury w Krynicy. 60 rocznica

1951 - Urodził się Jan Krzysztof Bielecki, ekonomista i polityk, premier w 1991 roku, prezes zarządu Banku PeKaO S.A., przewodniczący Rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych oraz Rady Gospodarczej przy Prezesie Rady Ministrów. 60 rocznica

1952 - Polska Sekcja Radia Wolna Europa zainaugurowała swą działalność w Monachium.

1957 - Urodziła się Ewa Sałacka, aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Grała między innymi w filmach: "Och, Karol", "Pogranicze w ogniu", "Sztuka kochania", "Klasa na obcasach". (zm. 23.07.2006)

1960 - Wszedł w życie układ o utworzeniu Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu - EFTA.  

1961 - Film "Matka Joanna od Aniołów" Jerzego Kawalerowicza otrzymał nagrodę specjalną na festiwalu w Cannes. 50 rocznica

1966 - Na Jasnej Górze odbyły się uroczyste obchody Tysiąclecia Chrztu Polski. Mszę odprawił arcybiskup Karol Wojtyła a kazanie wygłosił kardynał Stefan Wyszyńskiski. Władze państwowe nie pozwoliły na obecność oficjalnych gości zagranicznych. 45 rocznica

1977 - Zmarła Karolina Beylin, dziennikarka i pisarka. W latach 1946 -1968 redaktor "Expressu Wieczornego", autorka książek, esejów i szkiców historycznych o starej Warszawie "Tajemnice Warszawy", "Dni powszechne Warszawy 1880 -1900". (ur. 13.04.1899)

1982 - W zajściach ulicznych w Warszawie, do których doszło podczas uroczystości i pochodów 3-majowych zatrzymano 271 osób. Zostało rannych 51 milicjantów i 10 osób cywilnych. Manifestacje odbyły się także w Gdańsku, Szczecinie, Krakowie i Lublinie.

1985 - Francja i Wielka Brytania podpisały umowę o budowie tunelu pod kanałem La Manche. Inwestycja została zakończona w 1994 roku.    

1987 - Zmarła Dalida, właściwe nazwisko Jolanda Gigliotti, francuska piosenkarka włoskiego pochodzenia. Do jej najsłynniejszych piosenek należą między innymi przeboje: "Dzieci Pierusu”, "Paroles... paroles”, "Gigi l’amoroso”, "Bésame mucho". (ur. 17.01.1933)

1990 - Ministrowie obrony państw NATO podjęli decyzję o pełnej przynależności zjednoczonych Niemiec do NATO, ustalono, że na terenie byłej NRD nie będą stacjonowały jednostki paktu.    

1991 - Zmarł śmiercią samobójczą Jerzy Kosiński, właściwie Jerzy Lewinkopf, polski pisarz mieszkający i tworzący w Stanach Zjednoczonych, wykładowca na uczelniach Yale i Princeton, autor powieści: "Malowany ptak”, "Kroki”, "Randka w ciemno”, "Diabelskie drzewo”, "Pustelnik z 69 ulicy”, opowiadania "Wystarczy być”, w Stanach Zjednoczonych mieszkał od 1957 roku. (ur. 14.06.1933) 20 rocznica  

1997 - Zmarł Narciso Yepes, hiszpański kompozytor i gitarzysta klasyczny, twórca muzyki filmowej oraz transkrypcji utworów muzyki XVII i XVIII wieku. (ur. 1927)

1999 - Zmarł Stanisław Biniecki, chemik, lekarz i farmaceuta, profesor Akademii Medycznej w Warszawie. Zajmował się poszukiwaniem nowych środków leczniczych, napisał na ten temat ponad 180 prac. (ur. 29.07.1907)

1999 - Zmarł Władysław Terlecki, prozaik, autor powieści: "Cień karła, cień olbrzyma”, "Odpocznij po biegu”, "Zwierzęta zostały opłacone” oraz opowiadań i powieści historycznych tematycznie związanych z powstaniem styczniowym: "Spisek", "Powrót z Carskiego Sioła", "Lament", autor słuchowisk, utworów dramatycznych i scenariuszy filmowych. (ur. 18.05.1933)

2000 - Zmarł John O'Connor, amerykański kardynał, zwierzchnik Kościoła katolickiego w Nowym Jorku. (ur. 15.01.1920)    

2002 - Odsłonięto Kwadrygę na Teatrze Wielkim w Warszawie autorstwa rzeźbiarzy Adama Myjaka i Antoniego Pastwy.

Czytaj także

2 maja

Ostatnia aktualizacja: 02.05.2011 00:00
Wybuch III powstania śląskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

4 maja

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2011 00:00
Przyszedł na świat Jerzy Bajan - wybitny polski pilot.
rozwiń zwiń