Historia

17 czerwca

Ostatnia aktualizacja: 16.06.2011 16:07
Zmarł Jan III Sobieski.
Audio
  • Słuchowisko historyczne Wiktora Budzyńskiego na temat wielkiego zwycięstwa oręża polskiego pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego.

1025 - Zmarł Bolesław Chrobry, pierwszy koronowany król Polski. Był sojusznikiem cesarza Ottona III. W 1018 roku zdobył Kijów, a następnie osadził na ruskim tronie swojego zięcia Światopełka I. W 1019 roku przyłączył do swojego państwa Grody Czerwieńskie. Urodził się w 966 lub 967 roku.  

1356 - Kazimierz Wielki nadał miastu Lwów przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim, dzięki czemu mieszczanie narodowości ormiańskiej, żydowskiej, tatarskiej i ruskiej uzyskali prawo do własnego sądownictwa. 655 rocznica

1397 - Po śmierci królowej Małgorzaty, król Eryk I objął tron Skandynawii. Połączone królestwa Danii, Szwecji i Norwegii miały prowadzić wspólną politykę zagraniczną i występować razem w wypadku konfliktu. Urodził się w 1382 roku w  Darłowie jako najstarszy syn księcia Warcisława VII. Został zaadoptowany przez krewną, królową Danii i Norwegii, Małgorzatę. Eryk umocnił pozycję Skandynawii, przeniósł stolicę do Kopenhagi i przyczynił się do jej rozkwitu, nakazując pobieranie myta od statków przepływających przez Sund. Zmarł 4 kwietnia 1459 roku.  

1501 - Zmarł Jan I Olbracht, od 1492 roku król Polski z dynastii Jagiellonów, w 1496 roku nadał szlachcie tak zwane przywileje piotrkowskie, wzmocnił związek między Polską a Litwą, za jego rządów ukształtował się ostatecznie sejm walny, który stał się najwyższym organem władzy ustawodawczej, zginął w czasie odwrotu z wyprawy mołdawskiej. Urodził się 27 grudnia 1459 roku. 510 rocznica

1631 - Zmarła Mumtaz Mahal, żona indyjskiego władcy z dynastii Mogołów, szacha Dżehana I, zrozpaczony mąż po jej śmierci wybudował koło Agry słynny grobowiec Tadż Mahal - do dziś jedna z najwspanialszych budowli świata. (ur. kwiecień 1593) 380 rocznica

1682 - Urodził się Karol XII, król Szwecji, wybitny dowódca wojskowy. Podczas III wojny północnej w latach 1700 -1721 wielokrotnie zwyciężał przeważające wojska sił koalicji Rosji, Saksonii, Danii i Polski. Był ostatnim władcą absolutnym w Szwecji. Zginął podczas oblężenia twierdzy Frederikshald w Norwegii, 30 listopada 1718 roku.          

1696 - Zmarł król Jan III Sobieski, zwycięzca armii tureckiej w bitwach pod Wiedniem i Chocimiem. Król Polski od 1674 roku, hetman wielki koronny od 1668 roku, mecenas kultury, fundator kościołów, jego śmierć zakończyła okres potęgi politycznej państwa polskiego. Przez Turków zwany "Lwem Lechistanu", a przez chrześcijan - "Obrońcą Wiary". Urodził się 17 sierpnia 1629 roku. 315 rocznica

1719 - Zmarł Joseph Addison, angielski pisarz, publicysta i polityk, założyciel i redaktor periodyku literackiego "Spectator". Został uznany za pioniera nowożytnego czasopiśmiennictwa. Urodził się 1 maja 1672 roku.

1793 - W Grodnie, pod laską marszałka Stanisława Bielińskiego, rozpoczął obrady ostatni Sejm I Rzeczypospolitej.  

1818 - Urodził się Charles Gounod, francuski kompozytor, autor oper "Faust", "Romeo i Julia", "Safo", komicznej "Lekarz mimo woli", mszy, utworów religijnych - oratorium "Zbawienie", symfonii. Napisał słowa do Preludium C-dur (z dwutomowego zbioru dwóch cykli po 24 preludia i fugi "Das Wohltemperirte Klavier") Jana Sebastiana Bacha i opracował je w czterogłosie. W ten sposób powstało dzieło "Ave  Maria". Zmarł 18 października 1893 roku.

1825 - Zmarła Izabella księżna Czartoryska z Flemingów, mecenas sztuki, pisarka, założycielka Powązek i Puław, które uczyniła jednym z głównych ośrodków kultury w porozbiorowej Polsce, gromadziła pamiątki narodowe, wpierała pisarzy i artystów, zajmowała się również działalnością filantropijną i oświatową, zakładała szkółki wiejskie, pisała utwory moralizatorskie dla ludu. (ur. 03.03.1746)

1882 - Urodził się Igor Strawiński, rosyjski kompozytor, dyrygent i pianista, przebywający od 1939 roku na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Tworzył muzykę do baletów, między innymi "Ognisty ptak" i "Święto wiosny" oraz utworów symfonicznych i kameralnych. Zmarł 6 czerwca 1971 roku.  

1887 - Urodził się Stefan Kołaczkowski, krytyk i historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor prac o Stanisławie Wyspiańskim i Janie Kasprowiczu. Zmarł 16 lutego 1940 roku.  

1897 - Zmarł Sebastian Kneipp, niemiecki duchowny, jeden z prekursorów wodolecznictwa, autor poradnika "Moje leczenie wodą". Urodził się 17 maja 1821 roku.  

1904 - Urodził się Ralph Bellamy, amerykański aktor filmowy. Grał w filmach: "Dziecko Rosemary", "Wichry wojny", "Wojna i pamięć", "Pretty Woman".  W 1987 roku nagrodzony Oscarem Honorowym za całokształt pracy aktorskiej. Zmarł 29 listopada 1991 roku.

1917 - Urodził się Dean Martin, amerykański aktor i piosenkarz, wraz z Jerrym Lewisem wystąpili w komediowym duecie w 16 filmach. Największym sukcesem Martina była rola w westernie "Rio Bravo". Zmarł 25 grudnia 1995 roku.  

1920 - Inauguracja działalności Szkoły Morskiej w Tczewie, obecnie - Wyższa Szkoła Morska w Gdyni.

1920 - Urodził się Francois Jacob, francuski genetyk, laureat Nagrody Nobla w 1960 roku w dziedzinie medycyny za odkrycie informacyjnego RNA i wyjaśnienie mechanizmu regulacji działania genów.

1923 - Urodził się Andrzej Ziemilski, socjolog, dziennikarz, publicysta, autor książek naukowych i eseistycznych z socjologii kultury oraz publicystycznych o sporcie. Zmarł 1 maja 2003 roku.

1924 - W Genewie podpisano międzynarodową konwencję o zakazie prowadzenia wojny chemicznej i bakteriologicznej.

1930 - Urodził się Romuald Twardowski, kompozytor i pedagog, uczeń Nadii Boulanger, od 1972 roku wykładowca w Akademii Muzycznej imienia Fryderyka Chopina w Warszawie, twórca utworów orkiestrowych, wokalno-instrumentalnych, chóralnych, autor między innymi dramatu muzycznego "Lord Jim".

1930 - Urodził się Stanisław Szymański, baletmistrz, od 1957 roku do końca kariery w zespole Teatru Wielkiego w Warszawie, odtwórca tytułowych partii w baletach "Mazepa" Tadeusza Szeligowskiego, "Orfeusz", "Pietruszko" Igora Strawińskiego, oraz Diabeł w "Panu Twardowskim" Ludomira Różyckiego, Muzyka w "Symfonii fantastycznej" Hectora Berlioza. (zm. 10.02.1999) 

1931 - Urodził się Ignacy Gogolewski, aktor, reżyser, pedagog, jego największe role teatralne to: tytułowa w "Mazepie", Rizzio w "Marii Stuart" i "Kordian" Juliusza Słowackiego, Zygmunt August w "Kronikach królewskich" Stanisława Wyspiańskiego, pastor Halle w "Czarownicach z Salem" Artura Millera, Rejent w "Zemście" Aleksandra Fredry, Stary w "Krzesłach" Eugene Ionesco, wystąpił również w filmach: "Wystrzał", "Jowita", "Polonia Restituta", "Zamach stanu", "Magiczne ognie", w telewizyjnym serialu "Chłopi". 80 rocznica

1934 - W odpowiedzi na zabójstwo Bronisława Pierackiego, ministra spraw wewnętrznych, prezydent Ignacy Mościcki wydał dekret o utworzeniu w Berezie Kartuskiej obozu izolacji dla „osób zagrażających bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu”.

1936 - Urodził się Ken Loach, brytyjski reżyser filmowy i telewizyjny, znany z zainteresowania tematami społecznymi i z socjalistycznych przekonań, twórca między innymi filmów "Wiatr buszujący w jęczmieniu", "Życie rodzinne", "Ziemia i wolność" oraz "Polak potrzebny od zaraz" - filmu opowiadającego o losach polskich emigrantów przybyłych do Anglii po rozszerzeniu Unii Europejskiej na wschód. 75 rocznica

1939 - Urodził się Krzysztof Zanussi, reżyser i scenarzysta filmowy, członek Europejskiej Akademii Filmowej. Twórca filmów: "Struktura kryształu", "Za ścianą", "Iluminacja", "Kontrakt", "Imperatyw", "Cwał", "Rok spokojnego słońca", "Brat naszego Boga", "Królowa Jadwiga".

1939 - W Tokio w Japonii urodziła się Ludmiła Jakubczak, piosenkarka. Mimo krótko trwającej kariery wiele jej piosenek zostało zaliczonych do klasyki polskiej muzyki rozrywkowej: "Alabama", "Gdy mi ciebie zabraknie", "Szeptem", "Wakacje z deszczem". W roku 1960 czytelnicy "Expressu Wieczornego" wybrali "Gdy mi ciebie zabraknie" najpopularniejszą polską piosenką powojenną. Zginęła w wypadku samochodowym, mając 22 lata, 5 listopada 1961 roku.

1940 - W trzech państwach nadbałtyckich Litwie, Łotwie i Estonii do 21 czerwca usunięto tamtejsze rządy, a na ich miejsce, pod osłoną NKWD, ustanowiono władzę radziecką.

1944 - Urodziła się Żanna Biczewska, rosyjska kompozytorka i pieśniarka ludowa, interpretatorka rosyjskich ballad i romansów, poza tradycyjnym repertuarem rosyjskim i białoruskim, śpiewa też ballady Bułata Okudżawy.

1944 - Proklamowano Republikę Islandii, ostatecznie uniezależniając ją od władzy Danii.

1945 - Urodził się Eddy Merckx, belgijski kolarz szosowy, jako jedyny kolarz w historii wygrał trzy główne klasyfikacje - generalną, punktową, sprinterską oraz górską - podczas wyścigu Tour de France w 1969 roku. Uznawany za jednego z "kolarzy wszechczasów".

1947 - Francja i Wielka Brytania zaakceptowały amerykański plan pomocy w odbudowie Europy ze zniszczeń wojennych, zwany "Planem Marshalla".  

1953 - Zakończył się 2-dniowy strajk powszechny w Berlinie Wschodnim, Erfurcie, Lipsku, Magdeburgu i innych miastach, wywołany sprzeciwem wobec polityki ekipy Waltera Ulbrichta. Na skutek interwencji wojsk radzieckich manifestacje zostały stłumione. Zginęło 267 demonstrantów. Rozpoczęły się masowe aresztowania opozycjonistów niemieckich.

1964 - Premiera przedstawienia musicalu Jeremy’ego Bocka "Skrzypek na dachu", opartego na tekstach żydowskiego pisarza Szolema Alejchema w Imperial Theatre na nowojorskim Broadwayu. Najpopularniejszym odtwórcą głównej roli był izraelski aktor Chaim Topol.

1967 - W Chinach przeprowadzono pierwszą próbę z bombą wodorową

1971 - Zmarł Antoni Szyling, generał, dowódca Armii "Kraków" podczas wojny obronnej w 1939 roku. Urodził się 31 sierpnia 1884 roku. 40 rocznica

1972 - Urodził się Michał Żebrowski, aktor. Grał między innymi w filmach: "Pan Wołodyjowski", "Ogniem i mieczem",  "Pan Tadeusz", "Kto nigdy nie żył...", "Wiedźmin".  

1972 - Włamanie do kwatery Partii Demokratycznej w hotelu w Waszyngtonie. Zapoczątkowało ono aferę Watergate (od nazwy hotelu), która doprowadziła do dymisji prezydenta Richarda Nixona. Afera, zakończona rezygnacją prezydenta, ujawniła korupcję i nadużycia władzy przez prezydenta, który posługiwał się FBI i CIA do kontrolowania swych przeciwników politycznych.  

1983 - Zmarł Miron Białoszewski, poeta, prozaik, współtwórca polskiego teatru eksperymentalnego, autor "Pamiętnika z powstania warszawskiego" i powieści "Szumy, zlepy, ciągi" oraz "Zawał". Urodził się 30 czerwca 1922 roku.

1991 - W Bonn kanclerz Helmut Kohl i premier Jan Krzysztof Bielecki podpisali traktat "O dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy" między RP a RFN. 20 rocznica

1991 - Parlament Republiki Południowej Afryki zniósł ustawę o segregacji rasowej. 20 rocznica

1993 - Prezydenci Rosji - Borys Jelcyn i Ukrainy - Leonid Krawczuk podpisali w Moskwie porozumienie o podziale floty czarnomorskiej.  

1996 - Zmarł Stanisław Leszczycki, geograf, organizator i wieloletni kierownik Instytutów Geograficznych dwóch Uniwersytetów - Jagiellońskiego i Warszawskiego. Urodzil się 8 maja 1907 roku. 15 rocznica

2000 - Uroczyste otwarcie i poświęcenie polskiego cmentarza wojskowego w Piatichatkach koło Charkowa (Ukraina), gdzie w 1940 roku zostali zamordowani przez NKWD oficerowie Wojska Polskiego, funkcjonariusze Policji Państwowej, Straży Granicznej i Służby Więziennej.   

2004 - Zmarł Jacek Kuroń, historyk, polityk, publicysta, w czasach PRL-u działacz opozycji demokratycznej, współtwórca KOR-u. W 1989 roku uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu, potem był posłem, ministrem pracy i polityki społecznej, a także jednym z liderów Unii Demokratycznej. W latach 90. cieszył się dużą sympatią społeczną, między innymi dzięki zaangażowaniu w pomoc najuboższym i potrzebującym. Urodził się 3 marca 1934 roku.

2007 - Zmarł Gianfranco Ferre, włoski projektant mody. Zasłynął z zamiłowania do orientalnych tkanin oraz kolorów natury i złota. Przez długi czas był dyrektorem artystycznym domu mody Christian Dior. Wystąpił w filmie "Pret-a-Porter" Roberta Altmana. Urodził się 15 sierpnia 1944 roku.

2010 - Zmarła Elżbieta Czyżewska, aktorka filmowa i teatralna, związana z Teatrem Dramatycznym w Warszawie, po świetnie zagranej roli Marilyn Monroe w sztuce Artura Millera "Po upadku" często nazywano ją "polską Marilyn Monroe". Wystąpiła w wielu w filmach: "Żona dla Australijczyka", "Gdzie jest generał", "Giuseppe w Warszawie", "Mąż swojej żony", "Wszystko na sprzedaż", jedna z najpopularniejszych aktorek lat 60. Od lat 70. pracowała w Stanach Zjednoczonych. (ur. 14.05.1938)