Historia

3 września

Ostatnia aktualizacja: 03.09.2011 00:00
W Oświęcimiu pierwszy raz użyto gazu Cyklon B.

1941 - W obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu hitlerowcy zastosowali po raz pierwszy gaz "Cyklon B" do zabijania więźniów. Został on eksperymentalnie użyty przeciw 600 radzieckim jeńcom wojennym oraz przeciw 250 Polakom. Po raz pierwszy Cyklon B został użyty jako środek przeciw ludziom w niemieckim obozie Buchenwald w styczniu lub lutym 1940 r. "Przetestowano" go na grupie 250 romskich dzieci pochodzących z Brna. Wg szacunków w Auschwitz-Birkenau cyklonem B zgładzono ponad milion ludzi, z czego ok. 900 000 Żydów. 70 rocznica

Pozostałe wydarzenia:

301 - Utworzenie San Marino. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe.

1658 - Zmarł Oliver Cromwell, angielski mąż stanu, lord protektor, czyli regent Wielkiej Brytanii w latach 1653 -1658. Twórca, dominującej obok Francji, roli Anglii w Europie Zachodniej. Urodził się 25 kwietnia 1599 roku.

1783 - W Wersalu został podpisany przez Anglię, Francję i Hiszpanię traktat pokojowy, na mocy którego uznano niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.

1828 - Urodził się Władysław Łuszczkiewicz, malarz, historyk sztuki. Współorganizator i pierwszy dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie, członek Akademii Umiejętności, badacz polskich zabytków przeszłości. Przyczynił się do wyodrębnienia historii sztuki jako samodzielnej dyscypliny w nauce polskiej, autor prac dotyczących architektury, między innymi budownictwa romańskiego w Polsce. Zmarł 23 maja 1900 roku.

1862 - Zmarł Władysław Syrokomla, właściwe nazwisko Ludwik Kondratowicz, poeta, autor realistycznych wierszy i poetyckich gawęd. Urodził się w 1823 roku.

1875 - Urodził się Ferdynand Porsche, austriacki konstruktor samochodów, ciągników oraz czołgów, zaprojektował między innymi popularny model Volkswagena zwanego "garbus". Zmarł 30 stycznia 1951 roku.

1877 - Zmarł Adolphe Thiers, francuski polityk, historyk i prawnik, pierwszy prezydent Trzeciej Republiki Francuskiej w latach 1871 -1873. (ur. 18.04.1797)

1883 - Zmarł Iwan Siergiejewicz Turgieniew, rosyjski pisarz, autor cyklu opowiadań "Zapiski myśliwego" oraz powieści psychologicznych "Szlacheckie gniazdo", "Ojcowie i dzieci". Większość życia spędził za granicą, we Francji i w Niemczech. Urodził się 9 listopada 1818 roku.

1888 - Urodził się Remigiusz Adam Grocholski, powstaniec śląski, projektodawca i ostatni dowódca organizacji dywersyjnej "Wachlarz", działającej w czasie okupacji niemieckiej poza granicami Rzeczpospolitej sprzed 17 września 1939 roku. W Powstaniu Warszawskim dowodził oddziałami pułku "Waligóry". Po wojnie na emigracji. Zmarł w Cannes, 17 marca 1965 roku.

1900 - Urodził się Urho Kekkonen, fiński polityk, prezydent w latach 1956 -1981, prowadził politykę przyjaźni z ZSRR, jeden z autorów polityki "finlandyzacji", to jest utrzymywania równowagi pomiędzy interesami potężnego sąsiada - ZSRR - a związkami ze Skandynawią i całą Europą Zachodnią, znany jako twórca idei strefy bezatomowej w Skandynawii - "plan Kekkonena". (zm. 31.08.1980)

1905 - Urodził się Carl David Anderson, amerykański fizyk eksperymentalny, badacz promieniowania kosmicznego, odkrywca pozytonu za co został uhonorowany Nagrodą Nobla w 1936 roku w dziedzinie fizyki. (zm. 11.01.1991)

1926 - Urodziła się Irene Papas, grecka aktorka, zagrała w ponad 80 filmach, w tym "Elektra", "Trojanki", "Ifigenia" oraz wielu obrazach włoskich, angielskich i amerykańskich. W 1970 roku wystąpiła gościnnie na płycie "666" grupy Aphrodite's Child. Nagrała, wraz Vangelisem, dwie płyty, na których wykonywała partie wokalne.

1929 - Zmarł Emil Berliner, amerykański elektrotechnik, pochodzenia niemieckiego, wynalazca płytowego fonografu, mikrofonu elektromagnetycznego do telefonu Bella i metody produkcji płyt gramofonowych. Urodził się 20 maja 1851 roku.

1932 - Urodził się Jerzy Łojek, historyk, pisarz, scenarzysta filmowy, autor esejów historycznych: "Strusie króla Stasia", "Dzieje pięknej Bitynki", "Wiek markiza de Sade", "Dzieje zdrajcy", "Kalendarz historyczny", "Szanse powstania listopadowego". Zmarł 7 października 1986 roku.

1932 - Urodził się Stanisław Michalski, aktor, dyrektor Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Wystąpił w ponad 90 filmach i produkcjach telewizyjnych: "Popielec", "Danton", "Człowiek z żelaza", "Blaszany bębenek", "Na kłopoty... Bednarski".

1935 - Z rejsu dookoła świata powróciła do Gdyni fregata "Dar Pomorza". Jej kapitanem był Konstanty Maciejewicz.

1937 - Otwarcie w Płocku największego portu śródlądowego w ówczesnej Polsce.

1939 - Do Stalagu Lamsdorf (Łambinowice) przybyli pierwsi polscy jeńcy wojenni.

1939 - Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom.

1940 - W Nowym Jorku wyemitowano pierwszy program telewizyjny w kolorze.

1941 - Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski uznał Związek Walki Zbrojnej za część sił zbrojnych RP. Był to początek scalania konspiracyjnych organizacji wojskowych. 70 rocznica

1941 - Urodził się Stan Borys, właściwe nazwisko Stanisław Guzek, kompozytor, autor tekstów i wokalista, członek grup: Blackout, Bizony oraz Niebiesko-Czarni. Debiutował jako solista albumem "Krzycz przez sen" w 1970 roku. Pięć lat później wyjechał do Stanów Zjednoczonych i osiadł w Chicago. Jego znane piosenka to "Jaskółka uwięziona", "Spacer dziką plażą". W 2006 roku rozpoczął występy z zespołem "Imię Jego 44 z Wrocławia". 70 rocznica

1943 - Podpisanie w Cassible układu rozejmowego między włoskim rządem marszałka Pietro Badoglio a dowództwem wojsk alianckich.

1948 - Zmarł Edward Benesz, polityk, prawnik i socjolog. W latach 1935 -1938 był prezydentem, od 1940 do 1945 roku - premierem rządu emigracyjnego w Londynie, by po zakończeniu II wojny światowej zostać ponownie wybranym na prezydenta Czechosłowacji. W 1948 roku ustąpił ze stanowiska pod naciskiem ZSRR, nie chcąc podpisać nowej komunistycznej konstytucji kraju. Autor prac historycznych i pamiętników z czasów I i II wojny światowej. Urodził się 26 maja 1884 roku.

1953 - Weszła w życie Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

1955 - Urodził się Steve Jones, angielski muzyk, wokalista i gitarzysta, znany jako jeden z założycieli punkrockowego zespołu The Sex Pistols.

1957 - Egipt i Syria podpisały układ o unii gospodarczej.

1957 - Ukazał się pierwszy numer "Kuriera Polskiego", organu Stronnictwa Demokratycznego.

1962 - Zmarł Edward Estlin Cummings, amerykański poeta, powieściopisarz, malarz, jeden z głównych przedstawicieli amerykańskiej awangardy poetyckiej po I wojnie światowej. Urodził się 14 paździerrnika 1894 roku.

1965 - Urodził się Charlie Sheen, amerykański aktor, grał w filmach: "Pluton", "Wall Street", "Młode strzelby", "Hot Shots". 45 rocznica

1967 - Zmarł Juliusz Rómmel, generał, dowódca Armii "Łódź" i "Warszawa" w kampanii wrześniowej 1939 roku. W latach 1939-1945 w niewoli niemieckiej, po zakończeniu wojny jako jeden z nielicznych generałów II RP porozumiał się z władzami komunistycznymi i zamieszkał w Polsce. Autor wspomnień "Za honor i ojczyznę". Urodził się 3 czerwca 1881 roku w Grodnie.

1967 - W Szwecji wprowadzono ruch prawostronny.

1969 - Zmarł Ho Chi Minh, polityk wietnamski, przywódca rewolucji 1945 roku. Współtwórca komunistycznej partii Indochin, szef rządu tymczasowego, a następnie aż do śmierci prezydent Demokratycznej Republiki Wietnamu. Urodził się 19 maja 1890 roku.

1971 - Podpisanie katarsko-brytyjskiej umowy o przyjaźni. Tego dnia w Katarze jest obchodzone święto narodowe - Dzień Niepodległości. 40 rocznica

1972 - Urodziła się Maja Ostaszewska, aktorka teatralna i filmowa, zagrała  w filmach: "Katyń", "Samotność w sieci", "Przemiany", znana z serialu telewizyjnego "Na dobre i na złe".

1975 - Zmarł Iwan Majski, radziecki dyplomata i historyk, w latach 1932 -1943 ambasador w Wielkiej Brytanii, gdzie w lipcu 1941 roku podpisał w imieniu ZSRR tak zwany Układ Sikorski-Majski o wznowieniu polsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych, uczestnik konferencji w Jałcie i w Poczdamie, po odsunięciu od władzy zajął się pracą naukową, autor pamiętników "Wspomnienia ambasadora radzieckiego". (ur. 07.01.884)

1976 - Amerykańska sonda kosmiczna Viking 2 wylądowała na Marsie. 35 rocznica

1980 - W kopalni "Manifest Lipcowy" w Jastrzębiu podpisano porozumienie między przedstawicielami rządu i Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Strony poparły 21 postulatów podpisanych wcześniej w Szczecinie i Gdańsku, w tym utworzenia niezależnych samorządnych związków zawodowych.

1984 - W Watykanie opublikowano instrukcję Kongregacji Doktryny Wiary, krytykującą powstałą w Ameryce Łacińskiej syntezę chrześcijaństwa i marksizmu, tak zwaną teologię wyzwolenia.

1986 - Zmarł Wirgiliusz Gryń, aktor, grał w filmach: "Pastorale eroica", "Klucznik", "Bołdyn", "Żywot Mateusza", telewizyjnych serialach: "Ballada o Januszku", "Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy" i "Dom". (ur. 09.06.1928) 25 rocznica

1990 - Zmarł Mieczysław Fogg, jeden z najbardziej popularnych polskich piosenkarzy. Śpiewał w chórze Dana, kabarecie "Qui pro Quo", wylansował przeboje kilku pokoleń: "Warszawo, ty moja, Warszawo" i "Pieśń o matce". Wydał wspomnienia "Od palanta do belcanta". Urodził się 30 maja 1901 roku.

1990 - Przedstawiciele państw nadbałtyckich przyjęli w Ronneby w Norwegii Deklarację Morza Bałtyckiego o współpracy  w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego akwenu i regionu.

1990 - Zmarła Irena Oberska, aktorka teatralna i filmowa, od 1949 roku aż do końca życia grała w Teatrze Polskim w Warszawie, wystąpiła również w filmach: "Romasn Teresy Hennert", "Człowiek z marmuru", "Bilans kwartalny". (ur. 28.07.1912)

1991 - Zmarł Frank Capra, amerykański reżyser włoskiego pochodzenia; twórca m.in. filmów: "To wspaniałe życie", "Platynowa blondynka", "Ich noce", "Arszenik i stare koronki"; za filmy "Pan z milionami" i "Cieszmy się życiem" otrzymał Oscara. 20 rocznica

1992 - W Sądzie Wojewódzkim w Warszawie została zarejestrowana Unia Pracy.

1992 - Przewodniczący Słowackiej Rady Narodowej Ivan Gaszparovicz i Vladimir Mecziar podpisali w Bratysławie tekst konstytucji Republiki Słowackiej.

1993 - Zmarł Aaron Wildavsky, amerykański politolog, profesor Uniwersytetu w Berkeley, znany z pionierskich prac na temat budżetu i zarządzania ryzykiem. Urodził się 31 maja 1930 roku.

2002 - Zmarła Józefa Radzymińska, poetka, pisarka, tłumaczka. Po wojnie w Anglii i Argentynie, w 1962 roku powróciła do kraju. Autorka powieści "Wierność", "Rozprawa się zaczyna", "Martwe klawisze". (ur. 01.06.1921)

2009 - Zmarł Krystyna Gryczełowska, scenarzystka i reżyserka filmów dokumentalnych, jedna z twórczyń Polskiej Szkoły Dokumentu lat 60-tych, autorka ponad 30 filmów, w tym: "Miasteczko", "Zawsze rodzi się chleb", "Władza", "Krzeczowice. Jesień". (ur. 1930)

2010 - Zmarł Bogdan Paprocki, śpiewak operowy, tenor; od 1957 r. związany ze sceną warszawską; uczestniczył w ponad 2500 przedstawieniach i tak w roli Stefana w "Strasznym dworze" wystąpił w 250 spektaklach, Jontka w "Halce" zaśpiewał 248 razy, Pinkertona w "Madame Butterfly" 200 razy; uważany za jednego z najwybitniejszych polskich śpiewaków doby powojennej. (ur. 23.09.1919)