Przeciwko Sowietom

Olga Braniecka rozmawia z dr. Rafałem Wnukiem na temat jego książki „Za pierwszego Sowieta”.

Pracownik lubelskiego IPN na podstawie nie badanych dotąd dokumentów próbuje odtworzyć realia okupacji sowieckiej na ziemiach polskich w latach 1939 – 1941. W tej części rozmowy autor opowiada o praktycznie niezbadanym do tej pory zjawisku oporu ludności cywilnej przeciwko wprowadzaniu komunistycznych rządów na wschodnich ziemiach II RP

   Już jesienią 1939 roku mieliśmy do czynienia ze strajkami młodzieży szkolnej, które były odpowiedzią na forsowną sowietyzację szkół i instytucji publicznych. Opór przejawiający się w najróżniejszych działaniach obejmował również rolników, harcerzy, żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, o ile udało im się uniknąć aresztowania w pierwszych dniach okupacji i wiele innych grup społecznych. Od drugiej połowy lat 30 na ziemiach wschodnich działała również oparta na miejscowej ludność siatka dywersyjna, której zadaniem było rozpracowywanie zagrożeń ze strony sowieckiej i jej sympatyków skupiających się w partiach komunistycznych. Trzeba bowiem pamiętać, że nie cała ludność zamieszkująca Kresy była nastawiona antysowiecko. W wielu miejscach armia czerwona była witana niemalże entuzjastycznie. Miejscowa ludność budowała na cześć „wyzwolicieli” specjalne bramy powitalne.

 W głównej mierze dotyczyło to mniejszości narodowych, a więc Białorusinów, Ukraińców i Żydów, ale również Polacy wielokrotnie przyłączali się do takich powitań. W każdym z przypadków można mówić o różnych motywach towarzyszących takiemu zachowaniu. O wiele gorsza wydaje się kwestia późniejszej kolaboracji z „nową władzą”.

Skala oporu, jej ciągłość po 1941 roku, a później po 1945 to temat ciągle jeszcze nie do końca zbadany. Skalę i historię późniejszego oporu, również na tych ziemiach w sposób niesamowity przedstawia „Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944 – 1956”, którego jednym z redaktorów jest dr Rafał Wnuk. To monumentalne wydawnictwo IPN zostało nominowane do nagrody „Książka historyczna roku”, którego jednym z współorganizatorów jest Polskie Radio.

Posłuchaj. „Tajna Historia Polski”. Olga Braniecka rozmawia z dr Rafałem Wnukiem.

Za pierwszego Sowieta (8,99 MB)

(P.D)