Album o Virtuti Militari

Zamieszczone w nim zdjęcia i dokumenty przybliżają dzieje tego najwyższego polskiego odznaczenia wojskowego.

Order Virtuti_Militari z 1792

Foto: wikipedia

Z okazji 220. rocznicy ustanowienia Orderu Virtuti Militari Ministerstwo Obrony Narodowej i Centralne Archiwum Wojskowe wydały pamiątkowy album.

Zamieszczone w nim zdjęcia i dokumenty przybliżają dzieje tego najwyższego polskiego odznaczenia wojskowego. Order Virtuti Militari ustanowił 18 czerwca 1792 r. król Stanisław August na pamiątkę zwycięskiej bitwy Polaków z Rosjanami pod Zieleńcami, w trakcie wojny w obronie Konstytucji 3 Maja.

Jak wyjaśniał autor wstępu do publikacji, dyrektor CAW Andrzej Cz. Żak, "Krzyż Virtuti Militari uznawany jest za najstarszy, nadawany do chwili obecnej order wojskowy na świecie". Jak dodał, posiadający 220-letnią historię order podlegał przez lata wielu modyfikacjom, co było uzależnione m.in. od rosyjskiego zaborcy bądź władz PRL. Początkowo, bohaterom bitwy pod Zieleńcami w 1792 r. przyznano owalne medale z napisami "Virtuti Militari" i "SAR" (Stanislaus Augustus Rex), które wybijano w dwóch klasach. Następnie, po wprowadzeniu statutu orderu i powołaniu jego kapituły, postanowiono, że przyjmie on kształt krzyża i będzie miał 5 klas - podział ten przetrwał do dziś.

Orderem Wojennym Virtuti Militari odznaczono do tej pory ok. 26 tysięcy osób. Przyznawano go za bohaterstwo m.in. podczas insurekcji kościuszkowskiej, powstania listopadowego, styczniowego, wielkopolskiego i powstań śląskich. Kawalerami orderu byli działacze niepodległościowi, legioniści, Hallerczycy, uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej, kampanii 1939 r., członkowie ruchu oporu, żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ale także sowieccy generałowie i wojskowi w czasach PRL.

Uwagę zwraca przede wszystkim bogata szata graficzna publikacji. Zamieszczono w niej fotokopie oryginalnych dokumentów, m.in. dyplomów potwierdzających nadania orderu, zawiadomień o ich przyznaniu, wnioski, rozkazy, protokoły i imienne listy z nazwiskami osób uhonorowanych odznaczeniem. Wykorzystane materiały pochodzą ze zbiorów CAW, Archiwum Głównego Akt Dawnych i Muzeum Wojska Polskiego.
Z publikacji można się dowiedzieć, że pierwszą kobietą odznaczoną Orderem Virtuti Militari była Joanna Żubrowa, sierżant Armii Księstwa Warszawskiego. Odznaczenie przyznano jej za udział w walkach o Zamość podczas kampanii austriackiej 1809 r. W albumie znajduje się kserokopia podania Żubrowej z 1818 r. o wypłatę należności z tytułu posiadanego orderu.
Wykorzystane w albumie zdjęcia przedstawiają nie tylko uroczystości wręczenia orderów bohaterom walk o niepodległość, ale i dekorację odznaczeniami sztandarów, a nawet trąbek wojskowych.

Na fotografiach ukazany jest m.in. Józef Piłsudski z przypiętym do munduru Krzyżem Wielkim Virtuti Militari (I klasy) i poeta Władysław Broniewski, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W książce opublikowano także zdjęcie najmłodszego kawalera orderu Antoniego Petrykiewicza, który zginął w walkach z Ukraińcami o Lwów w wieku 13 lat.
Jak podsumował minister Siemoniak, "Żołnierze-obrońcy Ojczyzny są szczególną elitą narodu, a osoby odznaczone krzyżami Virtuti Militari elitą w tejże elicie, obdarowaną przywilejem powszechnego szacunku, pamięci i wdzięczności".
Album "1792-2012. 220 rocznica ustanowienia Orderu Wojennego Virtuti Militari" został wydany przez stołeczne Centralne Archiwum Wojskowe im mjr. Bolesława Waligóry oraz Departament Wychowania i Promocji Obronności Ministerstwa Obrony Narodowej.