90 гадоў таму, 12 сакавіка 1931 году, нарадзіўся польскі святар Юзэф Цішнер, філосаф і тэолаг, каталіцкі эсэіст, аўтар кніг «Свет чалавечай надзеі», «Няшчасны дар свабоды» і «Гісторыя філасофіі горца». Ён быў адным з самых крэатыўных сучасных польскіх мысляроў. Кавалер ордэна Белага Арла. Памёр у 2000 годзе.
З 1970-х гадоў айцец Цішнер быў вядомай фігурай у інтэлектуальным жыцці Польшчы. Ён публікаваў у выданні «Tygodnik Powszechny», выкладаў у Папскай тэалагічнай акадэміі (цяпер Папскі ўніверсітэт Яна Паўла ІІ у Кракаве) і Дзяржаўнай вышэйшай тэатральнай школе імя Людвіка Сольскага ў Кракаве (у цяперашні час Акадэмія тэатральнага мастацтва імя Станіслава Выспянскага), дзе чытаў лекцыі па філасофіі драмы. Ён быў заснавальнікам і шматгадовым кіраўніком Інстытута гуманітарных навук у Вене. У 1980-х ён супрацоўнічаў з «Салідарнасцю» і быў прызнаны адным з яе капеланаў.
Айцец Цішнер паўтараў, што чалавечнасць – гэта аснова ўсіх іншых функцый, якія чалавек выконвае. Адной з ключавых катэгорый у філасофіі чалавека, якую ён выкладаў, была «сустрэча» з іншым чалавекам: адносіны з ім, адкрытасць да яго і адказнасць за яго.
Яшчэ адной цэнтральнай канцэпцыяй у філасофіі Юзэфа Цішнера была надзея, якая, як ён казаў, заахвочвае чалавека да жыцця і выклікае роздум:
-Ёсць дзве магчымасці: надзею мае той, перад кім адкрываецца будучыня. Ці надзею мае той, хто мае кагосці, хто яму надзею даў. Калі выбухнала ваеннае становішча і паўсюль была пустата, праз два-тры дні нейкім дзіўным цудам у Кракаве паявіўся мой сябра з Аўстрыі, які прыйшоў толькі для таго, каб пабачыць, што са мной сталася. Тады я заўважыў, што ў мяне ўзмацнілася надзея.
Апроч філасофскіх пытанняў, Юзэф Цішнер таксама спрабаваў усяліць надзею як святар:
-Чалавек трапляе ў роспач таксама тады, калі губляе пачуццё ўласнай вартасці. І надзея, між іншым, з'яўляецца сілай, якая ў чалавеку пачуццё ўласнай вартасці ўтрымлівае.
Айцец Цішнер казаў пра сябе: «Часам я смяюся, што я спачатку чалавек, потым філосаф, потым доўгі-доўгі час ніхто і толькі потым святар». Войцех Бановіч, паэт, журналіст і аўтар біяграфіі айца Цішнера, заявіў у эфіры Польскага радыё, што менавіта таму, што Юзаф Цішнер быў святаром, яго філасофія была настолькі блізкая людзям:
-Магчыма, калі б ён не быў святаром, то гэтая філасофія выглядала б крыху інакш. Ён закрыўся б у бібліятэках і разважаў ідэю існавання. Але ён не быў бы прымушаны стала супастаўляць гэтыя ідэі з жыццём. Як душпастыр, які прымае людзей, спавядае, ён быў тым, хто павінен быў сваю мудрасць выстаўляць на выпрабаванні.
Кнігі айца Цішнера былі ўспрыняты з энтузіязмам, і некалькі з іх сталі бэстсэлерамі, у тым ліку «Свет чалавечай надзеі», «Этыка салідарнасці» і «Мысленне паводле каштоўнасцяў». Публікацыя «Цішнер чытае катэхізіс» (1996 год) была вельмі паспяховай. Праз некалькі гадоў пасля смерці аўтара яна была перанесена на тэатральную сцэну і знята на відэа.
Айцец Юзэф Цішнер меў унікальны дар даступнага тлумачэння розных паняццяў, захоўваючы пры гэтым глыбіню сваіх думак. У эфіры Польскага радыё ён сказаў, адкуль бярэцца меланхолія:
-Меланхолія з’яўляецца нечым на кшталт хваробы волі. Ахоплены гэтай хваробай, ці грахом чалавек хоче не хацець. Воля выракаецца самой сябе, паддаецца настроям. Гэтыя настроі звязваюць яе з мінулым.
Айцец Юзэф Цішнер атрымаў ступень доктара філасофіі ў 1963 годзе пад кіраўніцтвам Рамана Інгардэна, школа якога была адной з самых крэатыўных філасофскіх школ у Польшчы. Тады ён прыняў прынцып, паводле якога можна шукаць праўду, апісваючы свет:
-Марксісты, як вядома, хацелі мяняць свет. Яны стала думалі, дзе зрабіць пераварот, правесці рэвалюцыю. Католікі думалі пра прычыны: як так сталася. У сваю чаргу Інгардэн не тлумачыў прычын, не хацеў мяняць, а звычайна апісваў. Ён прымушаў наш розум да таго, каб гэты свет прыгожа і дакладна апісаць.
Айцец Цішнер быў лаўрэатам шматлікіх узнагарод, у тым ліку прэміі фонду Альфрэда Юржыкоўскага, фонду імя Стэфана Кісялеўскага, а таксама Залаты мікрафон Польскага радыё. У 1999 годзе ён атрымаў вышэйшае польскае ўзнагароджанне – ордэн Белага Арла.
З 2001 году ў Кракаве арганізуюцца Дні Цішнера з мэтай папулярызацыі дасягненняў філосафа. Прэмію імя святара Юзафа Цішнера прызнае часопіс і выдавецтва «Знак» за літаратурную працу, а таксама за душпастырскія і грамадскія ініцыятывы. З 2003 году таксама працуе Кракаўскі інстытут думак Юзэфа Цішнера, які займаецца стварэннем дружалюбнай прасторы для дыялогу для людзей розных поглядаў, блізкіх да думкі патрона ўстановы.
ав