15 снежня 1956 года ў эфіры Польскага радыё ўпершыню прагучала першая частка радыёпастаноўкі «Матысякі» (Matysiakowie). Мінула вось ужо 66 гадоў, а за чарговым пакаленням вядомай і неіснуючай насамрэч польскай сям'і сочаць тысячы слухачоў.
Першапачаткова радыёспектакль гучаў у эфіры Другога каналу Польскага радыё, пазней ён быў перанесены на хвалі Першага каналу. «Матысякі» гучаць у эфіры дзяржаўнага радыё па сённяшні дзень, у кожную суботу а 13:10. Раней кожная штотыднёвая частка мела 30 хвілін, цяпер – 25 хвілін. Калі «Матысякі» пачыналі ісці ў эфіры і калі яшчэ не было тэлебачання, за лёсамі радыёсямʼі сачыла 12 млн чалавек. Агулам у эфіры прагучала больш за 3 тыс. 400 серый радыёпастаноўкі.
Ініцыятарамі стварэння спектаклю ў эфіры Польскага радыё былі журналісты і пісьменнікі Станіслаў Стампфль, Ежы Яніцкі і Уладзіслаў Зэсланьскі.
Kadr z nagrania kolejnego odcinka słuchowiska "Matysiakowie"
Першы польскі радыёсерыял быў створаны ў 1936 годзе. Пастаноўка называлася «Звычайныя дні сямʼі Кавальскіх». Аўтарам твору была папулярная ў тыя часы пісьменніца Марыя Кунцэвічова. У 1950-х гадах аўтары «Матысякаў» вырашылі стварыць нешта падобнае, але большую стаўку зрабіць на ігру актораў, а не дыктарскі тэкст, як было ў выпадку даваеннай радыёпʼесы.
Першапачаткова была ідэя, каб галоўныя героі пастаноўкі мелі прозвішча Кавальскі, аднак ад гэтага хутка адмовіліся, бо Кавальскі – бадай што найбольш папулярнае прозвішча ў Польшчы. Проста гэта гучала б вельмі банальна, згадваў праз гады адзін з аўтараў Ежы Яніцкі. А адкуль узялося прозвішча Матысяк? Вельмі проста: Яніцкі гартаў тэлефонны даведнік і звычайна ўбачыў гэтае прозвішча ў ім.
У радыёсерыяле апавядаецца гісторыя жыцця некалькіх пакаленняў сямʼі Матысякаў.
Рэжысёры і аўтары робяць націск на аўтэнтызм: чуваць скрып дзвярэй, гук талерак, на фоне гучыць радыё, звоніць тэлефон. Гукавое афармленне аўдыёдрамы стварае ўражанне аўтэнтычнасці і рэальнасці, прычым настолькі, што здаралася, што слухачы тэлефанавалі на Польскае радыё і пыталі пра здароўе старэйшага пакалення Матысякаў, а таксама запрашалі іх да сябе ў госці.
Адзін з герояў, прадстаўнік сямʼі Матысякаў, быў рыбаком. І аднойчы ў адной з серый сказаў, што ў Вісле брудная вада і што рыба не ловіцца. Праз нейкі час прыйшоў ліст на радыё ад рыбака з іншай часткі Польшчы, які запрашаў Матысяка да сябе ў госці і на рыбалку.
Tak powstawał najnowszy odcinek powieści radiowej "Matysiakowie"
Пʼеса была папулярная таксама і таму, што ў ёй расказвалася гісторыя простай польскай сямʼі, якая першапачаткова пражывала ў невялікай варшаўскай кватэры плошчай у 26 квадратных метраў.
Прычым «Матысякаў» слухалі не толькі ў Польшчы, але і ў іншых краінах: палякі з ЗША, Канады і іншых куткоў свету пісалі на Польскае радыё і дзякавалі за пастаноўку. Пэўная сямʼя, якая пражывала ў канадскім Ванкуверы, напісала, што яны з-за розніцы ў часе спецыяльна ўстаюць а 06:00 раніцы ў суботу, каб паслухаць чарговую серыю радыёспектакля.
Пастаноўшчыкамі пʼесы былі вядомыя польскі рэжысёры, а галоўныя ролі выконвалі выбітныя акторы.
Валеры Саўко
слухайце аўдыёфайл