Некалькі дзён таму мы паведамлялі пра смерць вядомага польскага журналіста і аўтара тэкстаў песень Марэка Гашыньскага (Marek Gaszyński). А сёння я хачу прадставіць у гэтай музычна-моўнай рубрыцы кампазіцыю яго аўтарства, якую выконвае славуты пясняр Чэслаў Немэн, ураджэнец беларускай зямлі.
Чэслаў Немэн (сапраўднае імя Чэслаў Юліуш Выджыцкі) нарадзіўся ў Старых Васілішках пад Наваградкам у лютым 1939 года, на тэрыторыі тагачаснай міжваеннай Польшчы. Бацька быў рамеснікам, але таксама музыкам, заснаваў духавы аркестр, быў арганістам у мясцовым касцёле, а таксама жаўнерам Арміі Краёвай. А маладога Чэслава адправілі атрымліваць музычную адукацыю ў Гродна. Аднак ён часта прапускаў заняткі, таму быў адлічаны са школы. Калі сям’я перабралася ў Польшчу пад канец 50-ых, ён паступіў у вышэйшую музычную школу.
Чэслаў быў вельмі прывязаны да сваёй малой радзімы, да вёскі на рацэ Нёман, ад якой ён узяў свой сцэнічны псеўданім. Як ён сам казаў, беларуская народная культура аказала вялікі ўплыў на фармаванне яго артыстычнай натуры, хаця сам сябе лічыў палякам, а не беларусам. Тым не менш, прыйшлося яму забыць сваю вёску, якая знаходзіцца далёка ад Гданьску, які стаў яго новым домам. Дарэчы, менавіта Чэслаў настойваў на рэпатрыяцыі ў Польшчу, паколькі яму вельмі не хацелася ісці служыць у савецкую армію.
Першы год жыцця ў Польшчы быў нялёгкі, у сям’і не было свайго кутка, а Чэслаў яшчэ ажаніўся, нарадзілася дачка. Але ўжо неўзабаве ён, разам з калектывам Niebiesko-czarni, пачаў заваёўваць папулярнасць, не толькі ў Польшчы, але таксама за мяжой, між іншым, у Францыі, выступаў у легендарнай Алімпіі. А песня, якую я вам сёння прапаную, была напісана ў першай версіі менавіта па-французску, у перакладзе. Тэкст напісаў Марэк Гашыньскі – журналіст Польскага радыё, аўтар звыш 150 кампазіцый, а таксама кнігі пра гісторыю польскай музычнай сцэны.
Гашыньскі закончыў факультэт філасофіі Варшаўскага ўніверсітэту, пачаў працаваць на Польскім радыё на пачатку 60-ых гадоў мінулага стагоддзя. У 2020 годзе атрымаў залаты медаль «Заслужаны для культуры Gloria Artis», а таксама Афіцэрскі крыж Ордэну адраджэння Польшчы.
І прапаную ўжо паслухаць песню «Сон пра Варшаву», якую напісаў Гашыньскі, у выкананні Чэслава Немэна. Дарэчы, гэтая песня выконваецца перад кожнай гульнёй варшаўскай футбольнай каманды «Легія» на стадыёне Войска Польскага ў Варшаве ў якасці гімна заўзятараў.
Mam tak samo, jak ty miasto moje, a w nim
Najpiękniejszy mój świat, najpiękniejsze dni
Zostawiłem tam kolorowe sny
Kiedyś zatrzymam czas
I na skrzydłach jak ptak będę leciał co sił
Tam, gdzie moje sny i warszawskie kolorowe dni
Gdybyś ujrzeć chciał nadwiślański świt
Już dziś wyruszaj ze mną tam, zobaczysz, jak
Przywita pięknie nas warszawski dzień
Mam tak samo, jak ty Miasto moje, a w nim...
У мяне, таксама, як і ў цябе, ёсць мой горад, і ў ім мой самы прыгожы свет, самыя прыгожыя дні. Я пакінуў там свае рознакаляровыя сны. Калі-небудзь я спыню час і на крылах, як птушка, я палячу, колькі хопіць сіл, туды, дзе мае мары і каляровыя варшаўскія дні.
Калі б ты хацеў убачыць світанак на Вісле, ужо сёння адпраўся са мной туды. Пабачыш, як прыгожа сустрэне нас варшаўскі дзень. У мяне, таксама, як і ў цябе, ёсць мой горад, і ў ім...
Mam tak samo, jak ty – у мяне ёсць, таксама, як у цябе... Таму, хто вывучае польскую мову ўжо нейкі час, не трэба нагадваць, што форма «mam coś або kogoś» – таксама характэрная для польскай мовы, як для расійскай «у мяне ёсць». У беларускай ужываецца як адна, так і другая, але па зразумелых прычынах у дадзены момант расійская мова аказвае на беларускую значна большы ўплыў, чым польская, хаця не заўсёды і не ўсюды на беларускіх землях так было. Я пераклала «у мяне ёсць», але жыхары ўсходняй часткі Польшчы, беларусы Падляшша, хутчэй сказалі б «я маю».
Kolorowe sny – каляровыя або рознакаляровыя сны. Таксама тут можна было б перакласці на беларускую мову выраз «сон» словам «мара», паколькі з тэксту песні вынікае, што аўтар марыць пра Варшаву – гэта сон-мара.
Nadwiślański świt – як вядома, польская сталіца знаходзіцца на рацэ Вісле, таму і світанак віслінскі, калі так можна сказаць, або прывіслінскі. Па-польску кажуць, што miasto leży nad rzeką, а не na rzece, як па-беларуску. Напрыклад, Warszawa leży nad rzeką Wisłą, Mińsk leży nad Swisłoczą, Moskwa leży nad rzeką Moskwą.
Gdybyś ujrzeć chciał – калі б ты хацеў убачыць. Звярну толькі ўвагу, што па-польску gdybyś пішацца злітна, а па-беларуску «калі б» аддзельна.
нг