Перамовы аб тым, як сфармуляваць камюніке аб будучым уступленні Украіны ў НАТА, працягваліся да апошняга моманту. Большасць еўрапейскіх краін выказаліся за запрашэнне Кіева ў Паўночнаатлантычны альянс, але Германія і ЗША выступілі супраць. Прэзідэнт Джо Байдэн заявіў, што Украіна не гатовая да ўступлення, і прасоўваў ізраільскі варыянт пастаянных паставак зброі. І ён стаяў на сваім. Цяпер украінцы маюць намер змагацца за запрашэнне на саміт НАТА ў Вашынгтоне ў наступным годзе, піша Міхал Патоцкі для Dziennik Gazeta Prawna.
«У той жа час я разумею і не разумею стаўленне ЗША. Байдэн кажа пра неабходнасць працягу рэформаў, што, вядома, неабходна, — мяркуе ўкраінскі аналітык Анатоль Курносаў. – Але самы важны складнік Альянсу – вайсковы. І тое, што ўмовы ў гэтай сферы мы выканалі, сумнення няма. Мы эфектыўна змагаемся з Расіяй на тэхніцы НАТА пасля падрыхтоўкі НАТА».
Дыпламаты, якія рыхтавалі саміт, не змаглі дамовіцца, таму рашэнне было перанесена на форум Паўночнаатлантычнага савета з удзелам кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў. Яны вырашылі скасаваць патрабаванне аб выкананні доўгатэрміновага плана дзеянняў па сяброўству, але абумовілі, што Украіна стане членам НАТА, калі яна выканае нявызначаныя ўмовы. Генеральны сакратар НАТО Енс Столтэнбэрг, адказваючы на пытанне аб тэрмінах, спаслаўся на арт. 10 Вашынгтонскага дагавора, які прадугледжвае, што яго ўдзельнікам можа стаць любая еўрапейская дзяржава, «здольная рэалізаваць прынцыпы гэтага дагавора і ўнесці свой уклад у бяспеку Паўночнаатлантычнага рэгіёну».
«Гэта баязлівае рашэнне. Калі вы не хочаце чагосьці рабіць, прыкрывайцеся неабходнасцю рэформаў і ўкраінскай карупцыяй», – кажа DGP чалавек, блізкі да ўкраінскай улады.
Пра намер ліквідаваць «дарожныя карты», то бок скараціць шлях да ўступлення на крок, напярэдадні саміту заявіў кіраўнік МЗС Украіны Дзмітро Кулеба. Інфармацыю пацвердзіў прэзідэнт Літвы Гітанас Наўседа падчас спешна скліканай канферэнцыі. Гэта нетрадыцыйны крок – рашэнне было прынятае месяц таму кіраўнікамі дыпламатыі, але абвясціць яго павінны былі толькі на саміце. Раскрыўшы гэта, Кулеба і Наўседа ў даволі адчайнай форме хацелі матываваць лідараў не спыняцца на адмове ад «дарожных картаў», калі яны хочуць, каб Уладзімір Зяленскі не пакідаў Вільню з пустымі рукамі. Не атрымалася.
Па прыбыцці на саміт Байдэн заявіў, што Вашынгтон пагадзіўся з прапановай Столтэнберга «датычна будучай здольнасці Украіны ўступіць у НАТА». Перш чым гэта было абнародавана, Зяленскі спаслаўся на гэта ў гнеўным паведамленні ў Telegram. «Адсутнасць часовых рамак для запрашэння і членства Украіны з'яўляецца беспрэцэдэнтнай і абсурднай. Замест гэтага дадаецца дзіўная фармулёўка аб умовах атрымання запрашэння», – напісаў ён. На думку ўкраінскага прэзідэнта, такі варыянт пакіне Альянсу магчымасць «выгандляваць сяброўства Украіны» падчас будучых мірных перамоваў з Расіяй.
Такія размовы становяцца ўсё больш гучнымі. Прэзідэнт Чэхіі Пётр Павел заявіў учора ў Вільні, што вынікі контрнаступу стануць асновай для перамоваў. Запланаванае на сёння ўстаноўчае пасяджэнне Рады НАТА-Украіна павінна стаць сігналам Кіеву, што Альянс сурʼёзна настроены на больш цесныя палітычныя сувязі. Праз Савет украінцы атрымаюць права пры неабходнасці кансультавацца з партнёрамі. Таксама сёння Зяленскі павінен сам-насам паразмаўляць з Байдэнам.
Чыпсы са смакам баршчу
Гаспадары саміту прыклалі шмат намаганняў, каб даць зразумець, што яны чакаюць гістарычных рашэнняў адносна Украіны і што гэта галоўная задача для лідараў 31 краіны Альянсу. Наўседа выказаў здагадку, што Вільня можа накласці вета на выніковае камюніке, калі чаканні Кіева не апраўдаюцца. Літоўцы заклікалі жыхароў вывешваць украінскія сцягі, на прыпынках зʼяўляліся лозунгі: «Пакуль вы чакаеце аўтобус, Украіна чакае НАТА», а ў прывітальным пакеце для ўдзельнікаў былі нават... сімвалічныя чыпсы са смакам украінскага баршчу і літоўскага халадніку.
У ноч з панядзелка на аўторак Швецыя і Турцыя абвясцілі аб пагадненні наконт далучэння да НАТА скандынаўскай манархіі. «Пасля 200 гадоў недалучэння мы шукаем абароны, але таксама мы будзем спрыяць агульнай бяспецы», — заявіў прэмʼер-міністр швецыі Ульф Крыстэрсан.
Анкара і яе хаўрусьнік Будапешт блакавалі ўступленне на працягу году. Турцыя патрабавала ўдзелу Стакгольма ў барацьбе з арганізацыямі, якія яна лічыць тэрарыстычнымі. Масла ў агонь падліла спальванне Карана на вуліцах шведскіх гарадоў. У апошні момант прэзідэнт Рэджэп Таіп Эрдаган дадаў яшчэ адно, здавалася б, непамернае чаканне разблакіроўкі перамоваў Турцыі аб далучэнні да Еўрасаюза.
Аднак пасля двух раўндаў перамоваў паміж Эрдаганам і Крыстэрсанам было дасягнута пагадненне, і Турцыя ўзяла на сябе абавязацельствы па хуткай ратыфікацыі. Міністр замежных спраў Венгрыі Петэр Сіярта дадаў, што яго краіна падтрымлівае далучэнне, і ў святле рашэння Турцыі яго ратыфікацыя зʼяўляецца «чыста тэхнічнай справай». Анкару задаволіла абавязацельства Стакгольма падтрымаць вяртанне да перамоваў аб уступленні ў ЕС, якія былі прыпыненыя ў 2019 годзе. Шведы таксама паабяцалі не падтрымліваць курдаў з Атрадаў народнай абароны, якія ваююць у Сірыі, і «арганізацыю, якую ў Турцыі называюць FETÖ», г.зн. прыхільнікі апазіцыйнага прапаведніка Фетхулаха Гюлена, абвінавачанага ў падрыхтоўцы няўдалай спробы перавароту ў 2016 годзе. Турэцкая дзяржава лічыць, што паўстанцы стварылі адзіную арганізацыю, якую каардынаваў Гюлен, які знаходзіўся ў выгнанні.
Столтэнберг не хаваў сваёй радасці, але таксама стараўся абараніць імідж Анкары. «Ідэя, што прэзідэнт Эрдаган або прэмʼер-міністр Крыстэрсан перадумалі, памылковая. Нам удалося зняць занепакоенасць з боку Турцыі і Швецыі», — сказаў палітык.
«Упершыню з XIV стагоддзя ўсе скандынаўскія краіны знаходзяцца ў адным абарончым альянсе», – узрадаваўся прэм’ер-міністр Нарвегіі Ёнас Гар Стэрэ.
Гэта другое значнае празаходняе рашэнне, прынятае Эрдаганам за апошні час. У суботу турэцкія ўлады дазволілі пяці камандзірам абароны Марыупаля пакінуць краіну.
Зяленскі прывёз іх з сабой пасля візіту ў Анкару і арганізаваў народнае гулянне ў Львове ў іх гонар. Вызваленне камандзіраў супала з 500-м днём расійскага ўварвання і 50-годдзем галоўнакамандуючага абаронай генерала Валерыя Залужнага. Акрамя таго, у той жа дзень прэзідэнт наведаў востраў Змяіны, дзе ў першыя гадзіны ўварвання прагучалі знакамітыя словы «Расійскі баявы карабель, ідзі на…». Расіяне адрэагавалі на парушэнне пагаднення і вызваленне афіцэраў з абурэннем і пачуццём прыніжэння, украінцы – з эйфарыяй. Камандзір палка «Азоў» Дзяніс Пракапенка заявіў, што вернецца на фронт. «З сённяшняга дня мы з вамі працягваем барацьбу», – сказаў у суботу падпалкоўнік Пракапенка.
вх