7 кастрычніка ХАМАС пачаў атаку на Ізраіль. Амаль праз тры месяцы масіраваная ваенная помста ізраільскай арміі адбілася на ўсім рэгіёне. У Ліване адбываюцца выбухі, а еменскія баевікі атакуюць караблі ў Чырвоным моры. Заходнія краіны аказваюць ваенную дапамогу Ізраілю і разгортваюць ваенна-марскія сілы для абароны камерцыйнага суднаходства, рызыкуючы сутыкнуцца з іранскім флотам.
Цяперашняя сітуацыя адлюстроўвае змрочны прагноз міністра замежных спраў Ірана Хасэйна Амірабдалахіяна ў мінулым годзе, які заявіў, што контрнаступ Ізраіля ў сектары Газа будзе азначаць, што «пашырэнне маштабаў вайны стала непазбежным» і што чакаецца далейшая эскалацыя на Сярэднім Усходзе.
Ізраільскія сілы працягваюць сваю місію па знішчэнні ХАМАС. Іх войскі ўжо занялі большую частку на поўначы Сектара Газа, дзе раней пражывала прыкладна 2,3 мільёна палестынцаў. Цяпер жорсткія баі ідуць і на поўдні.
Інтэнсіўныя ізраільскія абстрэлы, ракетныя атакі і авіяўдары зраўнялі з зямлёй цэлыя кварталы густанаселенага горада Газа, які цяпер непрыдатны для жыцця. Хаця незалежныя назіральнікі былі ў значнай ступені адрэзаныя ад анклава, міністэрства аховы здароўя, якое кантралюецца ХАМАС, паведамляе, што больш за 22 300 чалавек загінулі на палестынскім баку. Паводле звестак ААН, 1,9 мільёна чалавек сталі перасяленцамі.
Падчас візіту на перадавую міністр абароны Ізраіля Ёаў Галант папярэдзіў, што яго краіна будзе ваяваць яшчэ доўга.
– Адчуванне, што мы хутка спынімся, памылковае. Без відавочнай перамогі мы не зможам жыць на Блізкім Усходзе, – сказаў ён.
Па меры таго, як наземная вайна ў Газе ўзмацняецца, ХАМАС і яго саюзнікі ўсё часцей імкнуцца вывесці канфлікт на значна больш шырокую арэну, каб ціснуць на Ізраіль.
Па словах Сэта Францмана, рэгіянальнага аналітыка The Jerusalem Post і прафесара Фонду абароны дэмакратый, «Іран, безумоўна, адыгрывае тут пэўную ролю, спрабуючы ізаляваць Ізраіль і Злучаныя Штаты і аслабіць уплыў ЗША, адначасова паказваючы, што Ізраіль не мае магчымасцяў стрымлівання».
У аўторак у выніку ізраільскай атакі быў знішчаны офіс ХАМАС на ўскраіне Бейрута, сталіцы Лівана, за 130 км ад мяжы з Ізраілем. Палестынская арганізацыя пацвердзіла, што адзін з лідараў ХАМАС Салех аль-Аруры быў забіты на месцы.
Урад Ізраіля адмовіўся пацвердзіць, што за забойствам стаяць ізраільскія сілы. У той жа час ён ахарактарызаваў гэта як «хірургічна дакладны ўдар па лідарах ХАМАС» і падкрэсліў, што гэта не напад на сам Ліван, нягледзячы на папярэджанне прэмʼер-міністра Лівана Наджыба Мікаці аб тым, што інцыдэнт пагражае ўцягнуць яго краіну ў больш шырокую рэгіянальную вайну.
На Блізкім Усходзе зноў можа быць горача. «Мы ніколі не былі так блізкія да новага канфлікту паміж Ізраілем і «Хезбалой»
Напружанасць паміж Ізраілем і Ліванам узмацнілася ў апошнія тыдні, і баевікі, верныя Ірану, выпусцілі некалькі ракет у бок ізраільска-ліванскай мяжы, дзе рэгулярна адбываецца перастрэлка. Разам з ХАМАС «Хезбала» зʼяўляецца часткай восі супраціву пад кіраўніцтвам Тэгерану, якая накіравана на знішчэнне дзяржавы Ізраіль.
У заяве, апублікаванай у аўторак, міністэрства замежных спраў Ірана заявіла, што смерць аль-Аруры толькі падбадзёрыць супраціўленне Ізраілю – не толькі на палестынскіх тэрыторыях, але і на ўсім Блізкім Усходзе.
Наступная гарачая кропка – на моры
– Размоваідзе пра смерць высокапастаўленага лідара ХАМАС, а не Хізбалы або Корпуса вартавых ісламскай рэвалюцыі Ірана. Ці адрэагуе Іран? Хезбала? ХАМАС? Ці не будзе рэакцыі і розныя гульцы будуць чакаць наступнага забойства? – пытаецца Элаіза Файе, навуковы супрацоўнік Французскага інстытута міжнародных адносін.
У сваёй прамове ў сераду ўвечары лідар «Хезбала» Хасан Насрала асудзіў забойства, але не сказаў пра ваенны адказ.
Акрамя таго, на працягу некалькіх месяцаў маракі, якія плаваюць па вузкім Баб-эль-Мандэбскім праліве, які злучае Еўропу з Азіяй, сутыкаюцца з пагрозай нападаў беспілотнікаў, ракет і нават выкраданняў баевікамі Хусі, якія дзейнічаюць ля берагоў Емена.
Рух хусітаў падтрымлівае Іран у грамадзянскай вайне ў Емене, яго прадстаўнікі заяўляюць, што атакуюць толькі караблі, звязаныя з Ізраілем, спрабуючы прымусіць яго спыніць вайну ў Сектары Газа. Але дзясяткі гандлёвых караблёў сталі мішэнню на ажыўленым гандлёвым шляху ад Суэцкага канала праз Чырвонае мора, што прымусіла заходнія краіны ўмяшацца.
Транзіт прыпынены
У мінулыя выходныя ВМС ЗША заявілі, што перахапілі дзве ракеты і патапілі тры лодкі з байцамі Хусі падчас спробы захопу кантэйнеравоза Maersk Hangzhou. Дацкі гігант заявіў у аўторак, што «прыпыніць усе транзіты праз Чырвонае мора да далейшага паведамлення». ВР таксама прыпыняе гандлёвыя экспедыцыі ў рэгіёне.
У сераду хусіты напалі на кантэйнеравоз CMA CGM Tage, які накіроўваўся ў Ізраіль. «Ніякая атака ЗША не застанецца без адказу або беспакаранай», – сказаў прэс-сакратар групы Яхʼя Сарэа.
ЗША палохаюць еменскіх паўстанцаў. «Няхай наша паведамленне будзе ясным»
«Разумнае рашэнне – гэта рашэнне, якое цяпер прымае пераважная большасць адправіцеляў грузаў – транзіт праз мыс Добрай Надзеі, – сказаў Марка Форджоне, генеральны дырэктар Інстытуту экспарту і міжнароднага гандлю. – Аднак сам варыянт не пазбаўлены сурʼёзных наступстваў, бо павялічвае час плавання да двух тыдняў, павялічвае кошт экспедыцыі больш чым на 1 мільён фунтаў (5 мільёнаў злотых), а таксама звязаны з рызыкай пірацтва, асабліва ў Заходняй Афрыцы.
Тым не менш, Джон Стаўперт з Міжнароднай палаты суднаходства адзначыў, што, хоць былі збоі і зразумелая нервовасць з нагоды транзіту па гэтых маршрутах, гандаль працягваецца.
«Асноўным спрыяльным фактарам стала наяўнасць ваенных сродкаў, прызначаных для абароны суднаходства ад нападаў», – растлумачыў ён.
Ёсць заява Захаду
Па словах Марка Фарджоне, наступствы перабояў і асабліва павышэння коштаў для спажыўцоў, будуць адчувацца на працягу наступных некалькіх тыдняў. Рынкі нафты і газу таксама могуць пацярпець: цана на нафту маркі Brent у сераду вырасла на 3% да $78,22 цэнты (311,64 злотых) за барэль. Амаль 10% сусветнай сырой нафты транспартуецца праз Чырвонае мора і 7 % прыроднага газу.
У сераду ўвечары ЗША, Аўстралія, Бахрэйн, Бельгія, Канада, Данія, Германія, Італія, Японія, Нідэрланды, Новая Зеландыя і Вялікабрытанія выставілі ўльтыматум, назваўшы напады хусітаў «незаконнымі, непрымальнымі і глыбока дэстабілізуючымі». Аднак пагрозы прыняць меры застаюцца незразумелымі.
ЗША асцерагаюцца неспакойных рухаў Ізраіля. «Мы зробім усё, што ад нас залежыць, каб дамагчыся вырашальнай перамогі».
«Мы заклікаем да неадкладнага спынення гэтых незаконных нападаў і вызвалення незаконна затрыманых судоў і экіпажаў. Хусіты будуць прыцягнуты да адказнасці за наступствы гэтай сітуацыі, калі яны будуць працягваць пагражаць чалавечым жыццям, сусветнай эканоміцы і свабоднаму гандлю ў найважнейшых водных шляхах рэгіёну», – гаворыцца ў паведамленні.
Лёс краю вісіць на валаску. І не толькі
Нягледзячы на мяккую рыторыку ў апошнія дні, Злучаныя Штаты ўжо нанеслі ўдары па звязанай з Іранам групоўцы "Катаіб Хезбала" ў Іраку пасля таго, як яе члены нанеслі ўдары з беспілотнікаў, якія паранілі амерыканскі персанал.
Лондан мяркуе, што авіяўдары супраць хусітаў, калі яны адбудуцца, будуць весціся Злучанымі Штатамі з Брытаніяй у якасці партнёра. Іншыя краіны таксама могуць прыняць удзел.
Двое французскіх чыноўнікаў заявілі, што Парыж не разглядае магчымасці паветраных нападаў. Як адзначыў адзін з іх, пазіцыя краіны – самаабарона, і ў гэтым плане нічога не змянілася. Міністр узброеных сіл Францыі Себасцьян Лякорню пацвердзіў гэтую думку. У аўторак ён заявіў, што «мы ўсё яшчэ дзейнічаем у мэтах самаабароны».
– Францыя, якая так ганарыцца сваім шляхам і пазіцыяй балансуючай сілы, была б гатовая далучыцца да амерыкана-брытанскай кааліцыі? – пытаецца Элаіза Файе.
Выглядае, што Іран ужо прыклаў намаганні, каб выкарыстаць сваіх давераных асоб у падпольнай барацьбе супраць Ізраіля і Захаду. Канфлікт, які працягваецца, ужо сарваў доўгачаканае пагадненне аб бяспецы паміж Ізраілем і Саудаўскай Аравіяй.
Хуліган на дзіцячай пляцоўцы
– З 1979 года Іран займаецца асіметрычным проксі-тэрарызмам, у якім ён імкнецца дасягнуць сваіх знешнепалітычных мэтаў, адначасова перакладаючы наступствы, напрыклад, контратакі – на кагосьці іншага, звычайна на арабаў, – сказаў Брэдлі Боўман, старшы дырэктар вашынгтонскага Цэнтра ваенна-палітычных сілаў.
– Эфектыўная архітэктура рэгіянальнай бяспекі, якую спрабуюць пабудаваць ЗША і Саудаўская Аравія, зʼяўляецца кашмарам для Ірана, які, як хуліган на дзіцячай пляцоўцы, хоча пасварыць і адцягнуць увагу іншых дзяцей, – дадаў ён.
Нягледзячы на палымяную рыторыку, Іран устрымаўся ад абʼяўлення вайны сваім ворагам або нанясення масіўнага ўдару па заходніх сілах у рэгіёне.
«Ні Іран, ні ЗША, ні Ізраіль не гатовыя да такой буйной вайны, – сказаў Алекс Ватанка, дырэктар іранскай праграмы Інстытута Блізкага Усходу. – Ізраіль – ядзерная дзяржава, Іран – дзяржава, якая пераступіла ядзерны парог, ЗША гавораць самі за сябе».
Ізраіль, магчыма, робіць стаўку на працяглую барацьбу ў сектары Газа, але Іран спрабуе зрабіць канфлікт глабальным. «Ніхто не хоча вайны, таму абодва бакі гуляюць на доўгатэрміновую перспектыву, спадзеючыся забіць адзін аднаго тысячай удараў», – рэзюмаваў Алекс Ватанка, дырэктар іранскай праграмы Інстытута Блізкага Усходу.
Politico/onet.pl/вх