«Мы павінны быць гатовыя да любога сцэнару, у тым ліку да горшага. Я думаю пра гэта кожны дзень», – кажа кіраўнік Міністэрства нацыянальнай абароны Уладзіслаў Касіняк-Камыш. Падобны наратыў нядаўна гучаў з усіх вялікіх еўрапейскіх сталіц. Брытанскі міністр абароны кажа, што Еўропа цяпер пераходзіць ад мірнай пасляваеннай да перадваеннай эпохі. Галоўнакамандуючы нарвежскай арміяй лічыць, што ў яго краіны ёсць два-тры гады на правядзенне армейскай рэформы, і чым больш непрадказальны кіраўнік Крамля, тым больш актуальныя гэтыя тэзы.
«Калі нешта не дае мне спаць, дык гэта адчуванне, што змены адбываюцца занадта павольна», – паўтарае кіраўнік Мінабароны Швецыі. Міжнародны інстытут стратэгічных даследаванняў у Лондане мяркуе, што расіяне могуць выкарыстаць тактычную ядзерную зброю ў нападзе на НАТА, а Міністэрства нацыянальнай абароны Германіі выдае варыянты абароны краінаў Балтыі і Польшчы ў выпадку агрэсіі з боку Расіі.
Ваенны рэжым
Расія хваліцца тым, што перавяла вялікія галіны сваёй эканомікі на ваенныя рэйкі. Заводы вырабляюць незлічоную колькасці боепрыпасаў, а нядаўна з канвеера сышла новая гармата-гаўбіца, па параметрах параўнальная з польскай Krab або нямецкай PzH 2000. Нават калі некаторыя расійскія дадзеныя наўмысна завышаныя, злачынны рэжым Пуціна павялічыў выдаткі на абарону з 2 да 6 працэнтаў на працягу некалькіх гадоў ад ВУП, што ў 2024 годзе складзе 110-120 мільярдаў долараў (ЕС сёлета выдаткуе на абарону 250 мільярдаў долараў, а ЗША – аж 880 мільярдаў).
«Гэтыя змены не маюць сэнсу, калі яны накіраваныя толькі на Украіну, якая ледзь трымаецца. Яны маюць сэнс толькі тады, калі Расія рыхтуецца да вайны з такім вялікім ворагам, як НАТА», – пракаментаваў Кевін Раян, генерал арміі ЗША ў адстаўцы
Тое, як магла матэрыялізавацца пагроза з боку Расіі і яе беларускага васала, было прадметам незлічоных аналізаў. Ад нападу на краіны Балтыі, паралізуючы Польшчу масіраваным ракетным ударам, праз спробу прарвацца з Беларусі ў Калінінградскую вобласць праз так званы Сувалкаўскі калідор, да поўнамаштабнага канфлікту з НАТА. Бэн Ходжэс, былы кіраўнік узброеных сіл ЗША ў Еўропе, нядаўна казаў пра ракетны ўдар па еўрапейскай інфраструктуры ў выглядзе марскіх партоў і аэрапортаў, электрастанцый і грамадзянскіх аб'ектаў, што павінна папярэднічаць уводу расійскіх наземных войскаў.
Некалькі гадоў у запасе
Вайну пачынаюць прафесійныя вайскоўцы, а заканчваюць рэзервісты, кажуць вайскоўцы. Расійскія страты ва Украіне, калі вымяраць колькасць параненых і забітых, складаюць 300 тысяч чалавек. Загінулі сотні дасведчаных камандзіраў, вайна ўшчэнт апусташыла расійскія склады. Паводле розных дадзеных, за два гады Расія страціла ад 2,5 да 5 тысяч танкаў, каля 10 тысяч баявых машын пяхоты і некалькі дзясяткаў тысяч іншых машын. Аднаўленне гэтага патэнцыялу мае свае абмежаванні. Аналіз НАТА паказвае, што расіяне здольныя даставіць на фронт ад 10 да 20 тысяч новых салдат у месяц. Паводле ацэнак сайта Army Recognition, у 2023 годзе з расійскіх заводаў выходзілі 175 танкаў у месяц, большасць з якіх адносна простых канструкцый Т72Б. Гэта шмат, але спадарожнікавыя здымкі гіганцкага склада бранятанкавай зброі ў геаграфічна далёкай Бураціі паказваюць, што палова тэхнікі, якая захоўвалася там да вайны, ужо трапіла на фронт, а тое, што засталося, не факт, што прыдатнае. З гэтага вынікае, што ў бліжэйшыя некалькі гадоў у расійскай арміі не будзе ні асабістага складу, ні тэхнікі, каб думаць пра супрацьстаянне з НАТА. Нават калі пасля восеньскіх выбараў у Белым доме будзе кіраваць Дональд Трамп, які ставіць пад сумнеў сэнс існавання Паўночнаатлантычнага альянсу.
Але на Захадзе, акрамя Вялікабрытаніі, цяпер няма арміі, якая мела б вялікую баявую каштоўнасць. Германія, Францыя, Італія і Іспанія гадамі не выконваюць абавязацельствы НАТА выдаткоўваць на абарону не менш за 2%. ВУП. На складах многіх армій скончыліся боепрыпасы для барацьбы Украіны. Польшча перакідвала ў Кіеў да 1/3 сваіх запасаў, нават у самыя цяжкія для абаронцаў моманты, калі Захад яшчэ разважаў, ці адправіць туды што-небудзь больш, акрамя касак і перавязачных матэрыялаў.
Вайна ва Украіне яшчэ больш паглыбіла дэфіцыт, з якім польскае войска змагалася з часоў позняй Польскай Народнай Рэспублікі. Сёння мы не гатовыя да ўзброенага канфлікту ні ў чыста ваенным плане, ні ў плане абароны мірнага насельніцтва. "Калі мы мабілізуемся і добра выкарыстоўваем наш час, мы можам пабудаваць сучаснае войска за 15 гадоў", – кажа Міхал Пякарскі з Інстытута міжнародных даследаванняў і бяспекі s Вроцлаўскага універсітэту.
Грамадзянская абарона
Генерал-маёр у адстаўцы Леон Каморніцкі нядаўна нагадаў, што ўзброеныя канфлікты лепш за ўсё перадухіляць дыпламатычнымі сродкамі, выкарыстоўваючы стратэгію стрымлівання. Польшча знаходзіцца ў НАТА і ЕС, што значна паляпшае сітуацыю ў параўнанні з ваеннымі канфліктамі мінулага. Аднак нават калі дапусціць, што арт. 5 Паўночнаатлантычнай дамовы будзе сурʼёзна ўспрымацца ўсімі 31 краінамі-сябрамі альянсу і прыйдзе Польшчы на дапамогу, на першай фазе канфлікту краина будзе самапа сабе. Што гэта можа азначаць на практыцы?
«Існуе рэзкі дэфіцыт сховішчаў. Яны могуць змясціць толькі 1,3 працэнта насельніцтва краіны. У Варшаве ў выпадку нападу рэкамендуецца самаэвакуацыя, гэта значыць "ратуйся, хто можа"».
– Міністэрства роўнасці займаецца існаваннем групы ў некалькі сотняў тысяч чалавек, а міністэрства, адказнага за бяспеку 38 мільёнаў мірных жыхароў, не існуе. І менавіта цывільныя людзі плацяць самую высокую цану ў кожным узброеным канфлікце, – кажа генерал Вальдэмар Скшыпчак, былы камандуючы сухапутнымі войскамі і былы намеснік міністра абароны.
У Польшчы цяпер нават няма закону аб грамадзянскай абароне. Праект рэгламенту грамадзянскай абароны быў створаны ў 2022 годзе камандай Марыюша Каміньскага, былога кіраўніка Міністэрства ўнутраных спраў і адміністрацыі, але дакумент затрымаўся на стадыі міжміністэрскіх кансультацый. І нядаўна міністр Касіняк-Камыш абвясціў аб стварэнні дакумента з нуля.
Асобнае пытанне – удзел грамадзян. Польшча – гэта не Скандынавія, дзе відавочная галоўная роля грамадскага дабрабыту, а давер да дзяржавы і яе інстытутаў – на найвышэйшым узроўні. У снежаньскім даследаванні IBRiS менш за 30 працэнтаў рэспандэнтаў заяўлялі, што ў выпадку канфлікту пойдуць на валанцёрскую службу, напрыклад, у бальніцы. Амаль 40 працэнтаў абвясцілі пра намер эвакуявацца, у тым ліку за мяжу, і толькі кожны сёмы рэспандэнт адзначыў, што пойдзе ваяваць добраахвотнікам.
Новае кіраўніцтва Міністэрства нацыянальнай абароны павінна як мага хутчэй далучыцца да краінаў Балтыі, якія плянуюць сумесна будаваць умацаваньні на мяжы з Расеяй.
– Па ўзгадненні з Літвой трэба як мага хутчэй пачаць аналіз фартыфікацыйных збудаванняў на мяжы з Расіяй і Беларуссю, асабліва ў кірунку Сувалак. Геаграфічныя ўмовы, мясцовасць з пагоркамі, шматлікія азёры ідэальныя для будаўніцтва загароджаў, непраходных для расійскіх войскаў, – кажа генерал Скшыпчак.
Паводле неафіцыйнай інфармацыі Міністэрства абароны Польшчы ўжо аналізуе такі план дзеянняў.
Паводле Newsweek/вх