У Маркаве на Падкарпацці адбылася беатыфікацыя сям’і Юзафа і Вікторыі Ульмаў з дзевяці чалавек, забітых у 1944 годзе за дапамогу яўрэям. Каталіцкі касцёл прызнаў учынак Ульмаў пакутніцтвам за веру.
Гэта першая польскае сужэнства, якое будзе беатыфікавана. Ульмы таксама з’яўляюцца першай сямейнай парай у гісторыі Касцёла, беатыфікаванай з дзецьмі, у тым ліку адным ненароджаным.
Юзаф і Вікторыя Ульмы былі забіты разам з сямю дзецьмі нямецкімі жандармамі 24 сакавіка 1944 года за дапамогу яўрэям. Немцы таксама забілі восем габрэяў, схаваных Ульмамі.
Злачынства стала адным з сімвалаў пакутніцкай смерці палякаў, забітых немцамі за дапамогу яўрэям. У гадавіну гібелі сям’і Ульмаў, 24 сакавіка, адзначаецца дзяржаўнае свята – Нацыянальны дзень памяці палякаў, якія ратавалі габрэяў пад нямецкай акупацыяй, прыняты Сеймам Польшчы ў 2017 годзе.
Падчас Другой сусветнай вайны, верагодна, зімой 1942 года, Юзаф і Вікторыя Ульмы, якія выхоўвалі шасцярых маленькіх дзяцей, вырашылі ўзяць да сябе восем яўрэяў з сем'яў Грунфельд, Гольдман і Дзіднер. Яны хавалі іх прыкладна паўтара года, кармілі і аказвалі ўсялякую дапамогу, ведаючы, што ім пагражае смерць з боку акупацыйных нямецкіх улад.
Яны жылі побач з месцам расстрэлаў, дзе былі забітыя дзясяткі людзей. Нягледзячы на гэта яны не адмовілі ў дапамозе, гаворыць доктар Ганна Строж-Паўлоўска, былая дырэктарка Музею выратавання палякамі яўрэяў падчас Другой сусветнай вайны:
-Тым больш рашэнне Ульмаў аб прыняцці яўрэяў пад свой дах, рашэнне аб пагрозе для свайго жыцця і сваіх дзяцей, асабліва ў сітуацыі, калі яны штодзённа чулі выстралы, дасягае ўзроўня гераізму. Не трэба баяцца гэтых словаў.
Па словах відавочцаў, калі іншыя жыхары спрабавалі адгаварыць Ульмаў ад рашэння дапамагчы, тыя адказвалі: «Яўрэі таксама людзі».
У 77-ю гадавіну смерці сям’і Ульмаў, 24 сакавіка 2021 году, падчас Імшы ў Маркаве пастулятар беатыфікацыйнага працэсу ксёндз Вітольд Бурда нагадаў у гаміліі пра гераізм Вікторыі і Юзэфа, які заключаўся ў тым, што яны нікога не пакінулі ў патрэбе:
-Тут пачатак і крыніца гэтага незвычайнага рашэння, каб прыняць у 1942 годзе пад дах свайго сціплага і беднага дому, але напоўненага цяплом і ўзаемных каханнем, пераследаваных нямецкім акупантам восем прадстаўнікоў яўрэйскага народу.
Вясной 1944 году сямʼю выдаў афіцэр блакітнай паліцыі ў Ланьцуце Уладзімір Лесь, які раней захапіў маёмасць сямʼі Гольдманаў. 24 сакавіка на досвітку ў дом Ульмаў уварваліся нямецкія жандары. Яны забілі яўрэяў, якія там хаваліся, а потым вывелі ўсю сямʼю Ульмаў перад будынак.
Гісторык доктар Матэвуш Шпытма, прыватна сваяк сям’і Ульма, распавёў на Польскім радыё (2016) пра ход расстрэлу:
-Юзафа і Вікторыю выцягнулі перад дом і расстралялі на вачах дзяцей. Асабліва страшна, што ў гэты момант Вікторыя пачала нараджаць сёмае дзіця. Мы гэта ведаем з допыту людзей, якія хавалі Вікторыю, што роды пачаліся пад уплывам таго, што яна бачыла. Усё гэта бачылі іх дзеці, пра што пад прысягай расказаў адзін з фурманаў у 1958 годзе.
Немцы разрабавалі хутар Ульмаў і маёмасць забітых яўрэяў. Сямʼя Ульмаў была пахаваная ў брацкай магіле. Неўзабаве, нягледзячы на забарону немцаў, некалькі чалавек з Маркава дасталі цела і паклалі іх у асобныя труны. Пасля вайны астанкі былі эксгумаваны і ў студзені 1945 году пахаваны на парафіяльных могілках.
У 1995 годзе Юзаф і Вікторыя Ульмы былі пасмяротна ўзнагароджаны медалём «Праведнік народаў свету» інстытутам Яд Вашэм у Ерусаліме. У 2010 годзе прэзідэнт Лех Качыньскі ўзнагародзіў іх Камандорскім крыжам Ордэна Адраджэння Польшчы. У 2003 годзе распачаўся беатыфікацыйны працэс сям’і Ульмаў і працягваўся 20 гадоў.
У ліпені 2020 году была завершана праца над 500-старонкавым дакументам аб пакутніцтве сям’і Ульмаў, які даказваў, што яны былі закатаваныя за веру ў Хрыста.
У снежні мінулага года (2022 году) Папа Францішак зацвердзіў дэкрэт аб пакутніцкай смерці Юзафа і Вікторыі Ульмаў з Маркава разам з іх сямю дзецьмі, у тым ліку ненароджанымі. Гэта рашэнне адкрыла шлях да беатыфікацыі, якая адбудзецца 10 верасня.
слухайце аўдыё
ав