Галоўнае статыстычнае ўпраўленне паведамляе, што ў 2023 годзе ў Польшчы нарадзілася 272 тысячы дзяцей. Для параўнання, яшчэ некалькі гадоў таму гэтая лічба складала больш за 400 тысяч. Аднак высвятляецца, што маштабы падзення яшчэ большыя. Гэта звязана з ростам колькасці дзяцей, народжаных іншаземкамі.
Колькасць народжаных у Польшчы з кожным годам змяншаецца
Эксперты ўжо шмат гадоў папярэджваюць, што краіну чакае дэмаграфічны крызіс. Калі ў 1990-я гады каэфіцыент нараджальнасці ў Польшчы ўпаў ніжэй за ўзровень замяшчэння, усё больш і больш людзей пачалі гаварыць пра гэтую праблему. У 2003 годзе каэфіцыент нараджальнасці ў Польшчы дасягнуў 1,22. На той момант гэта быў самы нізкі ўзровень у гісторыі. Праз год была ўведзена адзіная сямейная дапамога, а ў 2006 годзе – «Becikowe». Яшчэ праз год была ўведзена прасямейная падатковая льгота. У 2009 годзе адпачынак па догляду за дзіцем падоўжылі, а праз год увялі бацькоўскі.
Праграма Maluch, Дзіцячы садок за 1 злоты, бацькоўскі адпачынак, Карта шматдзетнай сям'і, in vitro, Kosiniakowe – гэта шэраг праграмаў, якія былі накіраваныя на падвышэнне нараджальнасці ў краіне. Напэўна, самая вядомая праграма – «500+», уведзеная пасля выбараў 2015 года. Гэтыя прыклады яскрава паказваюць, што палітыкі ўсведамляюць пагрозы на працягу многіх гадоў. Аднак многія сцвярджаюць, што гэтых дзеянняў было недастаткова.
Ці было 500+ паратункам для польскай дэмаграфіі?
Увядзенне «500+» супала са значным павышэннем каэфіцыента нараджальнасці ў краіне. У 2015 годзе ён складаў 1,29, а ў 2017 годзе – 1,45. Цяжка сказаць, наколькі гэтаму спрыяла праграма «500+». З аднаго боку, дадзеныя паказваюць, што пасля ўвядзення гэтай праграмы колькасць нараджэння стала павялічвацца. З іншага боку, можна адзначыць, што гэта адбылося ўжо праз 3-4 месяцы пасля яе ўвядзення, што азначала б, што або палякі пераканаліся самімі абяцаннямі, або не гэтая праграма стала прычынай такой колькасці нараджэнняў (цяжарнасць доўжыцца 9 месяцаў).
Рост нараджальнасці супадаў і з іншымі зʼявамі. Нізкая інфляцыя ў тагачаснай Польшчы азначала, што рэальныя заробкі раслі вельмі хутка. Павялічылася і даступнасць жылля. Ці былі гэта найбольш важныя фактары павелічэння нараджальнасці? Без адпаведных даследаванняў цяжка адказаць на гэтае пытанне.
З пачатку 2018 года ў Польшчы назіраецца падзенне колькасці народжаных: у 2017 годзе нарадзілася 403 тысячы дзяцей. У 2018 годзе колькасць народжаных знізілася да 388 тысяч, а праз год – да 375 тысяч. Першы год пандэміі скончыўся падзеннем да 355 тысяч, у2021 годзе – да 331 тысячы, у 2022-ім – 305 тысяч дзяцей, а летась нарадзілася 272 тыс. дзяцей.
Польскія жанчыны нараджаюць усё менш
Хоць гэты маштаб падзення можа быць жахлівым, дадзеныя хаваюць яшчэ большы крызіс. Калі ў 2017 годзе ў Польшчы нарадзілася 403 тысячы дзяцей, колькасць дзяцей, народжаных замежнымі жанчынамі, была нязначнай – 4 тысячы дзяцей, гэта 1 працэнт. Сапраўдны выбух адбыўся пасля 2020 года. За першы год пандэміі COVID-19 у Польшчы нарадзілі дзяцей 5 тысяч іншаземак, то бок на іх долю прыходзілася менш за 1,5% ад агульнай колькасці нованароджаных. У 2023 годзе ў Польшчы нарадзілася 257,3 тысячы немаўля з польскім грамадзянствам. Беручы пад увагу той факт, што колькасць народжаных у Польшчы складала 272 000, можна меркаваць, што замежныя жанчыны нарадзілі каля 15 000 дзяцей, і гэта ўжо больш за 5,5 працэнта.
З іншага боку, колькасць нараджэнняў сярод польскіх жанчын зменшылася з амаль 400 тысяч у 2017 годзе да 257 тысяч у 2023 годзе. Гэта зніжэнне на ⅓ усяго за 6 гадоў.
Аднак варта памятаць, што колькасць нараджэнняў ўключае не толькі сярэднюю колькасць нараджэнняў на адну жанчыну, але і колькасць саміх жанчын. Змяншаецца колькасць жанчын ва ўзросце высокай фертыльнасці, таму зніжаецца і нараджальнасць.
Таму можна сказаць, што зніжэнне колькасці народжаных ужо закладзена ва ўзроставай пірамідзе. Аднак больш насцярожвае тое, што каэфіцыент нараджальнасці таксама ніжэйшы. У 2023 годзе ён упершыню ў гісторыі апусціўся ніжэй за 1,20. Да якога ўзроўню? Дакладна пакуль невядома, але першыя ацэнкі – 1,17. Гэта таксама адзін з самых нізкіх узроўняў у Еўропе і свеце. Аднак да лідараў па дэпапуляцыі нам яшчэ далёка. Каэфіцыент нараджальнасці ў Паўднёвай Карэі складае менш за 0,8. У Кітаі, аднак, гэта прыкладна 1,05.
У лідарах украінкі і беларускі
Адкуль замежныя маці ў Польшчы? Што ж, не будзе дзіўна, што пераважная большасць – украінкі. Яны нарадзілі 12,8 тысячы немаўлят у 2023 годзе. Значна саступаючы ўкраінкам, на другім месцы апынуліся беларускі, якія нарадзілі 775 дзяцей. Гэтыя дзве нацыі важныя ў дэмаграфічнай статыстыцы.
На трэцім месцы апынуліся вʼетнамкі — на іх прыйшлося 188 родаў. У грузінак нарадзілася 161 дзіця, у індыянак – 160. Летась у Польшчы расіянкі нарадзілі 141 дзіця. З Малдовы маці 111 дзяцей, з Балгарыі – 91, з Румыніі – 63.
Forsal.pl/Patryk Koch/вх