Redakcja Polska

160 lat temu urodził się pisarz Stefan Żeromski

14.10.2024 16:53
Autor powieści z okresu Młodej Polski był także publicystą, społecznikiem, działaczem niepodległościowym i pierwszym prezesem polskiego PEN Clubu
Audio
  • 160 lat temu urodził się Stefan Żeromski. Materiał Przemysława Pawełka [POSŁUCHAJ]
Zakład fotograficzny Atelier Ganz - fotograf, Stefan Żeromski, polski pisarz, portret, Muzeum Narodowe w Krakowie
Zakład fotograficzny "Atelier Ganz" - fotograf, Stefan Żeromski, polski pisarz, portret, Muzeum Narodowe w KrakowieDomena publiczna/CC0

Autor książek ''Ludzie bezdomni", "Syzyfowe prace" i "Siłaczka". Był czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla, jednak wyróżnienia nie otrzymał. Należy do panteonu literatury polskiej.

Spod jego pióra wyszły tak znane powieści, jak "Popioły", w których na tle panoramy wojen napoleońskich i życia pod zaborami, przedstawił kształtowanie się nowoczesnej świadomości patriotyczno-obywatelskiej narodu. Żeromski jest także autorem dramatów - "Uciekła mi przepióreczka" i "Róża" oraz wierszy. Cenione są jego "Dzienniki", które powstały w latach 80. XIX wieku.

Żeromski, nazwany "sumieniem polskiej literatury", podejmował tematy walki o godność człowieka, sprawiedliwość społeczną i niepodległość. Bohaterowie jego książek to ludzie przeżywający dramaty i rozterki, często żyjący w ubóstwie.

Od początku pracy twórczej Stefan Żeromski zwracał uwagę na los narodu polskiego w niewoli. Dał temu wyraz już w pierwszym tomie nowel "Rozdziobią nas kruki, wrony" z 1895 roku. Do tematyki niepodległościowej powracał wielokrotnie, między innymi w opowiadaniach i powieściach o Powstaniu Styczniowym - "Wierna rzeka". W ostatniej powieści "Przedwiośnie" z 1924 roku zawarł surową ocenę pierwszych lat niepodległości i wskazał na konieczność reform ustrojowych. Książka stanowiła zachętę do wspólnej debaty nad kształtem II Rzeczypospolitej.

"Przedwiośnie" doczekało się około 120 polskich i ponad 10 zagranicznych wydań oraz dwóch ekranizacji: w 1928 i 2001 roku. Było lekturą Narodowego Czytania w 2018 roku, w setną rocznicę odzyskania Niepodległości. 

Pisarz jeszcze podczas zaborów uczestniczył w działaniach organizacji niepodległościowych, między innymi Narodowego Komitetu Zakopiańskiego. Gdy 7 października 1918 roku Rada Regencyjna w Warszawie proklamowała utworzenie wolnej Polski, Zakopane było pierwszym miejscem, w którym ludność wypowiedziała posłuszeństwo władzom zaborczym. 

W 1919 roku Stefan Żeromski osiedlił się w Konstancinie-Jeziornie pod Warszawą, a pięć lat później przeniósł się do mieszkania w Zamku Królewskim w stolicy. Możliwość tę otrzymał od prezydenta Rzeczypospolitej Stanisława Wojciechowskiego, jako wyraz szacunku dla jego zasług.

Stefan Żeromski był współtwórcą i pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich, a także - w 1925 roku - założycielem i pierwszym prezesem polskiego oddziału PEN Clubu.

Zmarł 20 listopada 1925 roku. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.

Trzy lata później w Nałęczowie zainaugurowało działalność muzeum poświęcone jego osobie i twórczości.

W 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, w 2018 roku, Stefan Żeromski został pośmiertnie uhonorowany Orderem Orła Białego.

IAR/PP


Zobacz więcej na temat: literatura Narodowe Czytanie

"Pod Wulkanem" - polski kandydat do Oskara - już w kinach

11.10.2024 15:55
Na ekrany kin wszedł film "Pod Wulkanem" - polski kandydat do Oskara. Dramat w reżyserii Damiana Kocura znalazł się na liście kandydatów w kategorii Najlepszy Pełnometrażowy Film Międzynarodowy.

"U Pana Boga w Królowym Moście" wkrótce w kinach. To kontynuacja kultowej serii

14.10.2024 17:45
"U Pana Boga w Królowym Moście", w reżyserii Jacka Bromskiego trafi do kin 25 października. To kontynuacja kultowej serii obrazów "U Pana Boga za piecem", "U Pana Boga w ogródku" i "U Pana Boga za miedzą", których akcja rozgrywa się na sielankowym Podlasiu.