Redakcja Polska

Starożytna Marea i jej tajemnice. Spotkanie z prof. Tomaszem Derdą z Uniwersytetu Warszawskiego

24.06.2022 18:32
Na stanowisku Marea, w północnym Egipcie, zlokalizowano nieznaną część starożytnego miasta, założonego w drugiej połowie VI wieku. To ważne odkrycie, którego dokonali naukowcy z Wydziału Archeologii i Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, ponieważ w okresie późnego antyku egipskie nowe kompleksy miejskie powstawały bardzo rzadko.
Audio
  • Z prof. Tomaszem Derdą, kierownikiem Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, rozmawiała Halina Ostas [posłuchaj]
Budynki modułowe na Zachodnim Nadbrzeżu
Budynki modułowe na Zachodnim Nadbrzeżu Mariusz Gwiazda cc-by 4.0, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej, Uniwersytet Warszawski

Marea to osada portowa, położona nad jeziorem Mareotis, założona jeszcze w czasach Aleksandra Wielkiego i rozwijająca się od III wieku p.n.e. aż do początku okresu islamskiego w VIII wieku n.e. Miejsce to było celem prac archeologów od wielu lat. Pracowali tam badacze z USA, Francji i Polski, między innymi prof. Hanna Szymańska, która była kierownikiem misji wykopaliskowej Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Później polską misją kierował dr Krzysztof Babraj.

Szefem projektu Narodowego Centrum Nauki, w ramach którego prowadzone były obecne badania, jest prof. Tomasz Derda, kierownik Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Dzięki wykorzystaniu metod nieinwazyjnych - geofizycznych, w połączeniu z wykopaliskami, udało się "zajrzeć" pod piasek zalegający nad miastem i stworzyć dokładny plan zabudowań. Udało się odtworzyć strukturę urbanistyczną miasta.

Z analiz naukowców wynika, że odkryty kompleks miejski mógł być centrum zbudowanym dla pielgrzymów udających się do sanktuarium Abu Mena, znajdującego się kilka kilometrów dalej na południe. Stanowi on także jeden z najmłodszych zapisów myśli urbanistycznej świata antycznego.

W czasach antycznych miasto było ważnym portem i ośrodkiem handlowym. Marea była dużym miastem portowym położonym na południowy-wschód od Aleksandrii. W starożytności słynęła m.in. ze swych doskonałych win, które chętnie rozprowadzano we wszystkich regionach basenu Morza Śródziemnego.

Położenie miasta sprawiało, że był to ważny port w okresie rzymskim i bizantyńskim, ale prawdopodobnie istniał już wcześniej, w okresie ptolemejskim. Ponieważ jezioro Mareotis było połączone z Nilem i z wybrzeżem siecią kanałów, do portu docierały produkty z Górnego Egiptu. O znaczeniu tego portu świadczą cztery długie mola zbudowane z ciosów kamiennych związanych wodoodporną zaprawą. Najdłuższe z nich ma aż 125 metrów długości.

- W tym przypadku mamy naprawdę wiele do powiedzenia, bo jesteśmy na brzegu jeziora Mareotis, kilkanaście kilometrów od Abu Mena, wielkiego starożytnego centrum pielgrzymkowego, które powstało w miejscu kultu św. Menasa, w miejscu grobu owego świętego. Był on jednym z najważniejszych świętych starożytności chrześcijańskiej. To miejsce kultu przyciągało tysiące pielgrzymów nie tylko z Egiptu, ale i całego świata śródziemnomorskiego, z Imperium Rzymskiego. Mówimy o VI wieku, który jest naznaczony długim i wspaniałym panowaniem Justyniana, w literaturze zwanego Wielkim. To jest ten okres szczytowy starożytnego funkcjonowania ośrodka w Abu Mena. Pielgrzymi docierali tutaj drogą wodną z Aleksandrii - mówi prof. Tomasz Derda.

W 2003 roku rozpoczęto badania w bizantyjskiej bazylice w Marei, drugiej co do wielkości w Egipcie. Odkryte tam przedmioty datowane są na okres od końca V do początku VIII wieku, czyli z czasów największego rozkwitu miasta. Poniżej apsydy i części prezbiterium znaleziono potężny piec ceramiczny z okresu rzymskiego, jeden z największych odkrytych dotychczas w Egipcie. Jego fragmenty posłużyły budowniczym bazyliki jako fundament apsydy.

Wstępne wyniki badań na temat nowych ustaleń dotyczących Marei ukazały się w prestiżowym brytyjskim periodyku naukowym “Antiquity”. 

Z prof. Tomaszem Derdą, kierownikiem Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, kierownikiem badań w Marei, rozmawiała Halina Ostas.

Audycja powstała we współpracy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Ministerstwem Spraw Zagranicznych.


Polscy archeolodzy odkryli w Egipcie elitarny grób sprzed 1,5 tysiąca lat

03.06.2022 19:11
W monumentalnym grobowcu znajdującym się w egipskim Berenike nad Morzem Czerwonym zostali pochowani - jak ustalili polscy archeolodzy - przedstawiciele elity tego portowego miasta. Badaniami kierował dr Mariusz Gwiazda z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, wspólnie z prof. Stevenem Sidebothamem z University of Delaware w USA.