W ciągu ostatnich 30 lat w biblistyce doszło do wielkiej przemiany. Niegdysiejsza wiara w biblijne informacje jest nieustannie weryfikowana. Historycy zmienili na przykład swoje poglądy dotyczące sposobu życia pasterzy czy koczowników, którzy w drugim tysiącleciu funkcjonowali na terenie Palestyny.
- W tej chwili panuje dość zgodna opinia, że opowieści o Abrahamie, Izaaku, Jakubie i Józefie są raczej tradycją literacką niż relacją z rzeczywistości – twierdzi dr Łukasz Niesiołowski-Spano, historyk starożytności z Uniwersytetu Warszawskiego. Według niego już samo pochodzenie wspólnoty, która stworzyła Stary Testament, budzi wątpliwości. Badacze nie widzą i nie mogą potwierdzić ich pochodzenia koczowniczego. - To, co jest kluczem do tożsamości patriarchów, którzy mieli dać początek ludowi Izraela, nie potwierdza się historycznie – podkreśla dr Łukasz Niesiołowski-Spano.
Badacze zauważyli, że w biblijnym prawodawstwie nie ma śladu potwierdzającego koczownicze pochodzenie wspólnoty. Historycy znajdują natomiast przesłanki wskazujące na to, że lud Izraela przejawiał zachowania i przyzwyczajenia ludzi miasta. - Widać, że to, co znajduje się poza murami, jest uznawane za nieczyste. Bardzo daleko było im więc do bycia "Beduinami" – stwierdza Niesiołowski.
Historykom brakuje również chronologicznej perspektywy, w której można by koczowników Abrahama, Izaaka i Jakuba umieścić. - Próbowano skorelować informacje pochodzące z Biblii z wiedzą o czasach bardzo archaicznych, ale nie udaje się tego zrobić – przyznaje badacz.
Fragment strony z Biblii Gutenberga
Ślady historyczne
Arcyciekawą informacją dla osób zainteresowaych pracą historyków, jest wiedza dotycząca ścieżek, którymi dochodzą oni do prawdy. Niewątpliwe bardzo pomaga im rozwój technologii, ale najważniejszym elementem pozostaje bogata wiedza historyczna, a także umiejętność kojarzenia faktów i wyciągania wniosków.
Jak zatem historycy mogą sprawdzić ilu Hebrajczyków zamieszkiwało tereny Egiptu? I czy prawdą jest exodus społeczności żydowskiej z Egiptu?
- Według archeologów wyznacznikiem tożsamości hebrajskiej było zamieszkiwanie w domu czteroizbowym – wyjaśnia dr Niesiołowski. – Każdy historyk, pragnący potwierdzić obecność nad Nilem tej społeczności, szuka śladów tego typu pomieszczeń.
W Egipcie znaleziono takie domy i stwierdzono, że rzeczywiście w tym kraju mógł urodzić się Mojżesz. Ale zauważono jednocześnie, że ten "banalny" styl budowania przyjął się również w Transjordanii na południu Syrii. Ślad zatem okazał się nieprawdziwy i nadal nie ma jednoznacznego potwierdzenia obecności Hebrajczyków w Egipcie.
W audycji Katarzyny Kobyleckiej dr Łukasz Niesiołowski-Spano opowiadał o źródłach historycznych i żmudnych badaniach archeologicznych, które weryfikują tekst starotestamentowy.
(ah)