Dlaczego Piłsudski został Marszałkiem?
W 1920 roku Józef Piłsudski łączył funkcję Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego. Ponosił pełną odpowiedzialność za przebieg wojny z bolszewikami, która z początkiem roku znacznie się nasiliła.
26:14 Pilsudski Audio.mp3 - Nie mieści się w kategoriach osób jednowymiarowych. Jest postacią, która do dziś wywołuje ogromne emocje – mówił prof. Andrzej Ajnenkiel. (PR, 25.10.1988)
Wódz Naczelny kończył służbę w armii cesarsko-królewskiej w stopniu brygadiera. Stopień ten nie funkcjonował w Wojsku Polskim, a nawet jeśli, to odpowiadałby randze pułkownika. Tym samym Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz w jednej osobie miałby wydawać rozkazy oficerom starszym od siebie stopniem.
Polskę czekał w najbliższych miesiącach wysiłek obrony przed bolszewikami. W tej sytuacji nie można było pozwolić sobie na zaistnienie choćby szansy na niebezpieczeństwo podważania dowództwa Naczelnika Państwa. Dlatego przed najważniejszą dotychczasową operacją Wojska Polskiego – operacją kijowską – należało zagwarantować Piłsudskiemu posłuch, a taki mógłby mu zapewnić wyższy od generalskiego stopień marszałka.
Piłsudski - zobacz serwis specjalny
Jak z Komendanta zrobić Marszałka
Problemem była litera prawa. Zgodnie z ustawą z 2 sierpnia 1919 roku i dekretem Naczelnego Wodza z 18 lutego 1920 roku zatwierdzenie lub zmiana stopnia wojskowego podlegała szczegółowej weryfikacji dokonywanej przez specjalne powołane w tym celu komisje.
Rozwiązanie sprawy wziął na siebie Minister Spraw Wojskowych pięciu kolejnych gabinetów, gen. Józef Leśniewski. W imieniu generalicji zwrócił się od do Sejmu, żeby ten uchwalił specustawę, na mocy której mianowano by Piłsudskiego "Pierwszym Marszałkiem Polski". Z pomysłu niewiele wyszło, bo parlament był wówczas zdominowany przez nieprzychylne Komendantowi ugrupowania prawicowe.
Wojskowi postanowili nie oglądać się na polityków. 26 lutego 1920 roku członkowie Ogólnej Komisji Weryfikacyjnej jednogłośnie przyjęli postanowienie o zwróceniu się do Naczelnego Wodza z prośbą o przyjęcie stopnia marszałka. 19 marca Piłsudski wydał dekret, w którym przyjmował i zatwierdzał powierzony mu stopień.
Jak marszałek do marszałka
Choć Piłsudski od tego dnia był Marszałkiem Polski, to oficjalne uroczystości wręczenia mu buławy musiały poczekać do listopada 1920 roku. Ofensywa Armii Czerwonej nie była dobrym czasem na organizację uroczystości.
Wręczenie buławy odbyło się dopiero 14 listopada, już po zwycięstwie w bitwie warszawskiej i podpisaniu rozejmu z bolszewikami. Uroczystość odbyła się na Placu Zamkowym w Warszawie. Na początku odprawiono mszę polową, którą celebrował biskup polowy WP Stanisław Gall. Zaprojektowaną przez rzeźbiarza prof. Mieczysława Kotarbińskiego buławę poświęcił kardynał Aleksander Kakowski.
Później głos zabrał najstarszy wiekiem generał Wojska Polskiego i… jedyny obok Piłsudskiego wojskowy, który mógł być nazywany marszałkiem. Był nim gen. Karol Durski-Trzaska, generał WP i feldmarszałek armii cesarsko-królewskiej. Był też byłym przełożonym Piłsudskiego jako dowódca Legionów z ramienia Austriaków.
Buławę wręczył Piłsudskiemu jeden z najmłodszych kawalerów Virtuti Militari kpt. Jan Żywek. Uroczystość zakończyła defilada wojskowa ulicami stolicy.
Co znaczące, na uroczystości nie byli obecni premier Wincenty Witos i marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego stopień marszałka Polski został przyznany również marszałkowi Francji, Ferdynandowi Fochowi, i Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi.
bm/kor