Wojna na Ukrainie trwa i przybiera coraz gorszą formę: celem ataków Rosji od dwóch lat są obiekty cywilne. Gdy dwa lata temu rosyjskie pociski spadały na broniący się Kijów, ukraińscy politycy przypominali koszmar, który ponad 80 lat temu spotkał miasto.
Okrążenie Kijowa 1941
Rankiem 22 czerwca 1941 roku nazistowskie Niemcy zaatakowały swojego dotychczasowego sojusznika – ZSRR. Słabo przygotowana i skoordynowana obrona Armii Czerwonej skutkowała zwycięstwami Wehrmachtu. Bitwa o Kijów stanowiła jedno z największych z nich.
Niemieccy żołnierze na tle panoramy ostrzeliwanego Kijowa. Fot.: Forum
Kijów – wówczas trzecie co do wielkości miasto ZSRR po Moskwie i Leningradzie – został zamknięty w pierścieniu okrążenia. Uznawane jest ono za największe okrążenie w dziejach wojen. W efekcie prowadzonej od 23 sierpnia do 26 września 1941 roku operacji pięć radzieckich armii przestało istnieć. Niemcy pojmali według swoich szacunków 665 tys. żołnierzy Armii Czerwonej. Zniszczono 400 radzieckich czołgów.
W bitwę kijowską zaangażowanych było pół miliona niemieckich żołnierzy. Miasto było ostrzeliwane przy pomocy artylerii i nalotów bombowych.
Ruiny ulicy w Kijowie. Rok 1941. Fot.: NAC
Sowieci wieńczą dzieło
Opanowanie miasta przez wojska III Rzeszy nie oznaczało końca jego dewastacji. Grabieżcza polityka okupantów i prześladowania dotykały mieszkańców Kijowa. Na terenie miasta Niemcy utworzyli getto dla 60 tys. kijowskich Żydów (przed wojną miasto zamieszkiwało ok. 160 tys. Żydów, stanowiących 20 proc. populacji Kijowa, przed upadkiem miasta zdążyło z niego uciec ok. 100 tys. Żydów). Wkrótce wielu z nich zostało zgładzonych w Babim Jarze.
Czytaj także:
Zrujnowany fragment kijowskiej ulicy. Fot.: NAC
Dzieła zniszczenia dopełnili sowieccy dywersanci. Stosując najnowocześniejszą broń – ukryte ładunki wybuchowe odpalane za pomocą sygnału radiowego – w ciągu pierwszego tygodnia po zajęciu miasta przez Wehrmacht wysadzili w powietrze 200 budynków. Doszczętnie zniszczony został Chreszczatyk – reprezentacyjna aleja miasta. Najsłynniejszą budowlą wysadzoną przez dywersantów był Katedra Wniebowzięcia Ławry Peczerskiej.
Płonący budynek w Kijowie. Fot.: NAC
W efekcie niemieckich bombardowań i sowieckich działań dywersyjnych bez dachu nad głową pozostało 20 tys. mieszkańców Kijowa.
Kijów został odbity przez Armię Czerwoną z rąk Niemiec 23 grudnia 1943 roku.
Zniszczony Kijów pod okupacją niemiecką. Rok 1942. Fot.: Forum
Wypalone kamienice w Kijowie pod niemiecką okupacją. Fot.: Forum
Bartłomiej Makowski