50 lat temu, 15 sierpnia 1973, zmarł gen. Marian Kukiel, generał Wojska Polskiego, historyk i polityk. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim. Był współzałożycielem Związku Walki Czynnej, z którego w 1914 roku wyłoniły się Legiony Polskie.
W Legionach Polskich został szefem sztabu, a następnie komendantem Lwowskiego Okręgu Organizacji Strzeleckiej.
Brał udział w bitwach Legionów podczas I wojny światowej. W 1917 roku, już w stopniu majora, objął funkcję komendanta w Szkole Podchorążych. Koniec roku 1919 i wiosna 1920 zastały go na stanowiskach inspektora szkół wojskowych i zastępcy szefa oddziału II sztabu.
W rozstrzygających i najcięższych miesiącach wojny z najazdem bolszewickim w 1920 roku pułkownik Kukiel został najpierw dowódcą 51. Pułku Piechoty, a w czerwcu 1920 roku dowódcą 24. Brygady Piechoty. Za swoje działania bojowe otrzymał order Virtuti Militari.
W latach 1925-26 generał Kukiel objął funkcję szefa Wojskowego Biura Historycznego.
Po wypadkach politycznych w 1926 roku został przeniesiony w stan spoczynku, który stał się dla niego otwarciem niezwykle pracowitego i czynnego okresu życia. Podjął pracę wykładowcy historii wojskowości na Uniwersytecie Jagiellońskim.
– Nie byłby sobą, gdyby poświęcając się badaniom historii Polski, nie oddał się szczególnie historii wojskowej Polski. W ten sposób w nauce został nadal żołnierzem – mówił o swoim koledze gen. Władysław Anders.
52:44 urodziny gen Kukiela.mp3 80-lecie urodzin gen. Mariana Kukiela (nagranie archiwalne). Głos zabierają: Edward Raczyński, płk. Władysław Piekarczyk, gen. Władysław Anders oraz gen. Marian Kukiel.
Po kampanii wrześniowej gen. Kukiel przedostał się do Francji, a następnie Anglii. W sierpniu 1940 roku został dowódcą wojsk polskich w Szkocji, którymi jako I Korpusem Wojsk Polskich dowodził przez dwa lata.
We wrześniu 1942 roku rozpoczął najtrudniejszy okres w pracy polityczno-wojskowej, kiedy jako minister obrony narodowej emigracyjnego rządu w Londynie musiał walczyć z coraz bardziej nam niechętną, polityką zachodnich sojuszników. Był jednym z najbliższych współpracowników gen. Sikorskiego. Od 1946 roku był dyrektorem Instytutu Historycznego im. Sikorskiego w Londynie.
Napisał wiele prac z zakresu historii i wojskowości, m.in. "Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795-1797" (1912), "Wojny napoleońskie" (1927), "Wojna 1812 roku" (t. I-III, 1938), "Książę Adam" (1950), "Dzieje Polski porozbiorowe 1795-1921" (1961), "Generał Sikorski. Żołnierz i mąż stanu Polski Walczącej" (1970) oraz wydane pośmiertnie "Dzieje polityczne Europy od rewolucji francuskiej" (1992).
– Gen. Marian Kukiel przeciwstawiał się wszelkim próbom fałszowania naszej przeszłości przez wrogą propagandę i pozbawioną swobody badań i swobody słowa naukę historii kraju – mówił płk Władysław Piekarczyk.
Marian Kukiel zmarł 15 sierpnia 1973.
W archiwach Polskiego Radia zachowało się wiele, przygotowanych i prowadzonych przez Mariana Kukiela, programów o kluczowych momentach dziejowych Polski i polskiej emigracji. Zachowały się też pogadanki radiowe generała o historycznych postaciach, z którymi współpracował.
Posłuchaj archiwalnych audycji prowadzonych przez gen. Mariana Kukiela w Radiu Wolna Europa>>>
mk