– Munduru do śmierci nie zdejmę – taką obietnicę złożył przed swymi żołnierzami major Henryk Dobrzański ps. Hubal, dowódca ostatniego Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego sformowanego 23 września 1939 roku. I obietnicy tej dotrzymał. Zginął pod Anielinem niedaleko Opoczna 30 kwietnia 1940 roku.
Postać majora Henryka Dobrzańskiego przybliżył słuchaczom Tadeusz Nowakowski na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w audycji "Major Hubal – ostatni z Kmiciców" nadanej w grudniu 1973 roku. W programie wypowiadali się przyjaciele i dawni hubalczycy.
– Był to najwierniejszy z wiernych synów Ojczyzny – mówił były wachmistrz Wojska Polskiego Józef Halicki, następnie oficer AK. - Jestem szczęśliwy, że biłem się u boku tego bohatera. Walczyłem w oddziale Hubala od początku do samego końca.
– Ja też służyłem pod Hubalem, to on pasował mnie na żołnierza – powiedział inny z członków oddziału, Władysław Majchrowicz.
28:19 Hubal.mp3 Audycja dokumentalna Tadeusza Nowakowskiego. Wspomnienia przyjaciół i towarzyszy broni mjr H. Dobrzańskiego: Kazimierza Pappee, gen. Klemensa Rudnickiego; gen. Witolda Nowiny-Sawickiego, płk Kornela Krzeczunowicza - kawalerzysty. (RWE, 2.12.1973)
Żołnierz od najmłodszych lat
Zaczął swoją wojskową karierę bardzo wcześnie, bo w wieku 12 lat. – Wtedy to w Czechach pod Miechowcem, w majątku jego wuja Mieroszewskiego, który go wychowywał, odbyła się msza św., podczas której został doręczony pałasz młodemu żołnierzowi, który dążył do Legionów – słyszymy w audycji.
Patriota, gorąco przywiązany do broni. Miał na swoim koncie sukcesy nie tylko militarne.
– Należał do tej grupy kawalerzystów polskich, którzy byli podziwiani przez całą Europę w czasie konkursów hippicznych w latach 1924-1926. Był świetnym jeźdźcem, wielkim znawcą koni, zebrał na rozmaitych torach wiele laurów i nagród.
Kampania wrześniowa
W 1939 roku Dobrzański brał udział w obronie Grodna przed wkraczającymi jednostkami Armii Czerwonej. Po kapitulacji innych oddziałów, pułk, w którym służył, zdołał przerwać linię wroga. Mimo decyzji przełożonego o rozwiązaniu oddziału Henryk Dobrzański postanowił kontynuować marsz ku stolicy.
Po kapitulacji Warszawy próbował przedostać się z żołnierzami do Francji. 1 października 1939 stoczył bitwę z wojskami niemieckimi i schronił się na Kielecczyźnie. Po całkowitym załamaniu się kampanii wrześniowej major Henryk Dobrzański, pod pseudonimem "Hubal", zorganizował Oddział Wydzielony Wojska Polskiego.
Oddział majora Henryka Dobrzańskiego Hubala – zima 1939. Wikimedia Commons/dp
Wojna partyzancka
Hubalczycy odnieśli pierwsze zwycięstwo w potyczce z Niemcami pod Cisownikiem. Henryk Dobrzański nie podporządkował się rozkazom kierownictwa Związku Walki Zbrojnej i Delegatury Rządu na Kraj o rozwiązaniu oddziałów. W marcu 1940 roku odniósł wielkie zwycięstwo w potyczce pod Huciskiem, w której został zniszczony niemal całkowicie batalion piechoty Wehrmachtu. Podobny los, pod Szałasami, spotkał kilka dni później kolejny oddział niemiecki.
30 kwietnia 1940 w okolicach Anielina pod Opocznem oddział Hubala został otoczony przez 7 tys. żołnierzy niemieckich. W walce, podczas której Niemcy użyli czołgów, oddział partyzancki uległ rozproszeniu, a major Hubal poległ na polu walki. Jego ciało zostało najprawdopodobniej przewiezione przez Niemców do Tomaszowa Mazowieckiego i tam spalone. Oddział Hubala uległ samorozwiązaniu 25 czerwca 1940.
Kawalerzysta z krwi i kości
– Był moim szwagrem i moim przyjacielem – mówił dyplomata Kazimierz Papée. – Ostatni raz widziałem go przed wyjazdem, po mojej nominacji na ambasadora Rzeczypospolitej przy Stolicy Apostolskiej w lipcu 1939 roku.
Na wspomnieniu pośmiertnym zapisane zostały następujące słowa:
"Henryk Hubal Dobrzański, major 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich, żołnierz Legionów Polskich, kawaler Virtuti Militari i czterokrotnego Krzyża Walecznych. Poległ w lasach spalskich dnia 30 kwietnia 1940, przeżywszy lat 42".
Szaniec Hubala pod Anielinem - miejsce śmierci mjr Henryka Dobrzańskiego. Jarosław Kruk/Wikipedia/cc
W 1966 roku major Henryk Dobrzański został pośmiertnie odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari i awansowany do stopnia pułkownika.
Od lat trwają poszukiwania miejsca spoczynku legendarnego Hubala. Prawdopodobnie grób znajduje się w Inowłodzu, w powiecie tomaszowskim.
W kwietniu 2017 roku wnuk niemieckiego oficera Urlich Gauer przekazał stronie polskiej dwa albumy zawierające ponad 1385 zdjęć, a także sześć krótkich filmów ukazujących Spałę i jej okolicę na przełomie lat 1939-40. Wśród fotografii znalazły się również nieznane pośmiertne zdjęcia majora Hubala. Materiały trafiły do Archiwum IPN w Warszawie i poddane zostały digitalizacji.
bs/im