Berlińską debatę zorganizowano z okazji uruchomienia cyfrowego archiwum Instytutu Pileckiego w Warszawie.
Ambasada Rosji pisze o "wyzwoleniu Polski" przez Sowietów. Stanowcza reakcja prezesa IPN
Nowe perspektywy
W środę wieczorem, w dyskusji online zatytułowanej "Śledztwa i powojenne procesy przeciwko zbrodniarzom nazistowskim. Historyczna wartość dokumentacji procesowej w kontekście badań nad II wojną światową i przewartościowania historii we współczesnych demokracjach", udział wzięli Christian Frosch - reżyser, autor nagrodzonego austriackiego filmu "Murer" (2017) o procesie Franza Murera, kata z Wilna, dr Andrej Angrick, badający zbrodnie wojenne Wehrmachtu i zagładę Żydów oraz dr Joanna Nikel - badaczka terroru okupacji niemieckiej na Mazowszu, naukowiec Instytutu Pileckiego, kurator wystawy "Zawołani po imieniu". Moderatorem dyskusji była Hanna Radziejowska - dyrektor Instytutu Pileckiego w Berlinie.
Czytaj także:
Dyskusja dotyczyłam m.in. historycznej wartości dokumentacji procesowej w kontekście badań nad II wojną światową. Uczestnicy próbowali też znaleźć odpowiedź na pytanie w jakim stopniu źródła archiwalne - przesłuchania i materiały procesowe, które powstały podczas procesów norymberskich do lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, mogą otworzyć nowe perspektywy badawcze w zakresie opisu zbrodni popełnionych przez funkcjonariuszy III Rzeszy.
Zbrodnia w Wawrze - ofiary zbiorowej odpowiedzialności
Brakowało przepisów
Szczególnie gorzko brzmiały fragmenty dyskusji dotyczące powojennych śledztw i procesów zbrodniarzy wojennych, które często kończyły się uniewinnieniem austriackich lub niemieckich zbrodniarzy. Państwo niemieckie miało problem z rozliczeniem zbrodni niemieckich w czasach II wojny światowej, stwierdzono, przywołując przykłady procesów, w których zbrodniarze otrzymywali niskie wyroki lub w ogóle nie byli skazani.
Po II wojnie światowej w zachodnioniemieckim kodeksie karnym brakowało przepisów odnoszących się bezpośrednio do zbrodni ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości czy też zbrodni wojennych. Z tego powodu osoby oskarżone o udział w najcięższych zbrodniach narodowego socjalizmu mogły być sądzone wyłącznie z artykułu 211 (morderstwo).
Czytaj także:
Zbrodnie nazistowskie, które były motywowane nienawiścią rasową były zazwyczaj kwalifikowane jako "morderstwo z niskich pobudek". Sam fakt służby w obozie zagłady nie wystarczył do wydania wyroku skazującego - oskarżonemu należało udowodnić, iż osobiście dokonywał zbrodni.
Skuteczna interwencja MKiDN. Skradzione przez nazistów obrazy wrócą do Polski
Wielokrotnie nie brano pod uwagę zeznań świadków, często uznając je za mało wiarygodne.
Wyzwania dla badaczy
- Otwarcie czytelni naszego cyfrowego archiwum Instytutu Pileckiego w Warszawie to właściwy moment aby w gronie polsko-niemiecko-austriackim podyskutować o problemie powojennego nieukarania zbrodniarzy niemieckich i austriackich - także w kontekście dzisiejszych polsko-niemieckich relacji - mówi dyrektor Instytutu Pileckiego w Berlinie, Hanna Radziejowska.
- Problemy prawne i wymiar polityczny stanowią oś do wszystkich rozważań nad skandalem braku powojennej sprawiedliwości. Warto je dobrze znać i zrozumieć, a zdigitalizowanie przez Instytut Pileckiego archiwum Centralnej Agencji Ścigania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w Ludwigsburgu może stanowić punkt zwrotny - podkreśla.
Radziejowska zauważa też, że "demokratyzacja dostępu do wiedzy, jakim jest cyfrowe i dostępne archiwum to właściwy punkt wyjścia do dalszych badań i dyskusji nad powojennymi rozliczeniami w Europie oraz poznawaniem samej historii terroru okupacji niemieckiej.
- Ta debata bardzo dobrze zarysowała wiele tematów i wyzwań dla badaczy i twórców oraz znaczenie upowszechniania tej tematyki - powiedziała.
paw/