Polacy na Syberii. 158. rocznica wybuchu powstania styczniowego
We wrześniu 1939 roku znalazła się w niewoli sowieckiej, trafiła do obozu w Ostaszkowie, a potem do Kozielska wraz z innymi jeńcami lotnikami. W 1943 roku w mogiłach katyńskich natrafiono na zwłoki kobiety, natomiast w 2005 roku ostatecznie potwierdzono tożsamość Jadwigi Lewandowskiej.
20:56 2021_02_05 19_07_09_PR1_eureka.mp3 Jadwiga Lewandowska, jedyna kobieta ofiara Zbrodni Katyńskiej (Eureka/Jedynka)
Katarzyna Słojkowska z Archiwum Polskiej Akademii Nauk opowiada, że kiedy w 1943 roku Niemcy wśród ciał polskich oficerów znaleźli zwłoki kobiety i to w dodatku w polskim mundurze, nie umieli wyjaśnić tego faktu. - W związku z tym nie umieścili tej informacji w swoim raporcie - mówi. Dopiero w 2005 roku naukowcom z Wrocławia udało się ostatecznie potwierdzić tożsamość tej kobiety. Była to Janina Lewandowska.
Gość Programu 1 Polskiego Radia podkreśla, że z zachowanych relacji wyłania się obraz kobiety dzielnej, z dużym poczuciem obowiązku wobec ojczyzny oraz towarzyszy obozowej niedoli w Kozielsku. Przypuszcza, że marzenie o lataniu wzięło się po zdobyciu przez powstańców wielkopolskich lotniska Ławica pod Poznaniem. Szybko zdobywała kolejne stopnie lotniczego wykształcenia. Zdobyła uprawnienia pilota szybowcowego, a następnie licencję pilota sportowego i pilota motorowego. Pracowała wtedy na poczcie. Do lotnictwa dołączyła pasja spadochroniarska.
W 1939 roku wyszła za mąż za Mieczysława Lewandowskiego, instruktora szybowcowego, ale młodym nie dane było rozwijać wspólnych pasji. 3 września 1939 roku Janina wyruszyła w ślad za 3 pułkiem myślistwa na Lubelszczyznę, bo jako porucznik rezerwy miała przydział do tego pułku. - Nigdy nie było jej dane wzięcie udziału w bezpośrednich walkach - mówi Katarzyna Słojkowska. Lotnicy 3 pułku podzielili się na dwie grupy, z których jedna wyruszyła do Rumunii, a druga na Węgry. Janina należała do tej drugiej, którą wzięli do niewoli Sowieci. Ją i dowódcę, kpt. Józefa Sidora, przewieziono do obozu w Ostaszkowie, a potem do Kozielska. Stamtąd trafiła do Katynia, gdzie 21 lub 22 kwietnia 1940 roku dokonano egzekucji. Miała 32 lata. Po latach spoczęła w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Lusowie.
W audycji nawiązujemy również do II edycji Ogólnopolskiego Konkursu "Polskie Serce Pękło. Katyń 1940" organizowanego przez Kancelarię Sejmu, który upamiętnia wydarzenia związane ze Zbrodnią Katyńską. O idei i warunkach konkursu opowiada przewodniczący komisji konkursowej prof. Tadeusz Wolsza.
Czytaj również:
***
Tytuł audycji: Eureka
Prowadziła: Katarzyna Jankowska
Goście: Katarzyna Słojkowska (Archiwum Polskiej Akademii Nauk), prof. Tadeusz Wolsza (przewodniczący komisji konkursowej II edycji Ogólnopolskiego Konkursu "Polskie Serce Pękło. Katyń 1940")
Data emisji: 5.02.2021
Godzina emisji: 19.07
ag