Schody Potiomkina w Odessie, Ukraina
Polska premiera koncertu podwójnego Tan Duna, symfonia „Odrodzenie” Mieczysława Karłowicza oraz „Melodia” Myroslava Skoryka – tymi utworami Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie oraz znakomici soliści - skrzypaczka Anna Maria Staśkiewicz oraz pianista Alexey Botvinov przypomną, że już od trzech lat Ukraina walczy o swoją wolność i bezpieczeństwo. Koncert poprowadzi dyrektor artystyczny OPRW Michał Klauza.
PROGRAM:
Myroslav Skoryk „Melodia” (1982)
Tan Dun Koncert podwójny na skrzypce, fortepian, orkiestrę smyczkową i perkusję (2021)
***
Mieczysław Karłowicz Symfonia „Odrodzenie” (1902)
WYKONAWCY:
Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie
Michał Klauza – dyrygent
Anna Maria Staśkiewicz – skrzypce
Alexey Botvinov – fortepian
Bilety: 80 / 60 złotych
O KONCERCIE
3 lata minęły odkąd Federacja Rosyjska pod fałszywym pretekstem „denazyfikacji” Ukrainy rozpoczęła pełnoskalową inwazję na terytorium naszego wschodniego sąsiada. Chersoń, Irpień, Hostomel, Bucza, Mariupol, Kramatorsk. Kiedyś na dźwięk tych nazw, reagowali tylko pasjonaci historii i kultury Ukrainy. Dziś stały się one symbolem tragedii Ukraińców i zbrodni wojennych oddziałów Putina. Pamiętamy też co na przełomie lutego i marca i przez kolejne miesiące działo się w polskich miastach – w Przemyślu, Rzeszowie, Lublinie, Chełmie, Warszawie i wielu innych. Pamiętamy moment obywatelskiego, bratersko-siostrzanego zrywu, który z dnia na dzień zmienił relacje między Polską a Ukrainą. Minęły 3 lata. Emocje roku 2022 przykrył zgiełk kolejnych lokalnych i globalnych wydarzeń. Naszym koncertem chcemy przypomnieć, że ukraińska walka wciąż trwa, a może nawet jest trudniejsza niż kiedykolwiek.
Do udziału w koncercie zaprosiliśmy wyjątkowego artystę: wybitnego pianistę a także twórcę festiwalu Odessa Classic, który od 2015 roku był jednym z najważniejszych wydarzeń muzycznych w tej części świata. Na zaproszenie Botvinova do Odessy przyjeżdżali m.in. Joshua Bell, Maxim Vengerov, Daniel Hope, Evgeny Kissin czy znakomite orkiestry i zespoły kameralne ze wschodniej i zachodniej Europy. Finałem festiwalu był, gromadzący wielotysięczną publiczność, koncert plenerowy przy słynnych Potiomkinowskich Schodach. Od roku 2022 Alexey Botvinov organizuje swój festiwal na uchodźctwie.
1 marca Odessa Classic zawita do Studia Koncertowego im. Witolda Lutosławskiego. Jako pierwsi w Polsce usłyszymy Koncert podwójny na skrzypce fortepian, orkiestrę smyczkową i dwóch perkusistów Tan Duna – kompozytora znanego m.in. z muzyki do filmu Anga Lee „Przyczajony Tygrys, Ukryty Smok”. Obok Botvinova partie skrzypcową wykona Anna Maria Staśkiewicz. Utwór powstał na zamówienie festiwalu Odessa Classic i zabrzmiał podczas jego ostatniej ukraińskiej edycji.
Koncert otworzy „Melodia” Myroslava Skoryka a zwieńczy symfonia „Odrodzenia” Mieczysława Karłowicza.
O UTWORACH
Myroslav Skoryk „Melodia” (1982)
Myroslav Skoryk skomponował „Melodię” na potrzeby ścieżki dźwiękowej radzieckiego filmu wojennego „Vysokiy pereval” z 1982 roku. Akcja filmu rozgrywa się w Galicji po II wojnie światowej. Film został poddany sowieckiej cenzurze i negatywnie przedstawiał ukraiński nacjonalizm. Skoryk, który skomponował utwór na prośbę reżysera filmu, Wołodymyra Denysenki, powiedział później, że chociaż inni kompozytorzy odrzucili ofertę skomponowania ścieżki dźwiękowej do filmu, chciał stworzyć muzykę, która w przewrotny sposób przekaże tragiczne i emocjonalne tematy filmu. Dziś to najbardziej znana kompozycja Skoryka, obecna wielokrotnie na koncetach a także wykonywana w ukraińskim radiu i telewizji. Określa się ją niekiedy jako „duchowy hymn Ukrainy” – towarzyszyła upamiętnieniom ofiar Hołdomoru czy Rewolucji Godności.
Podczas wirtualnego przemówienia prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego do Kongresu Stanów Zjednoczonych w marcu 2022 r. towarzyszyła ona filmowi przedstawiającemu zniszczenia na Ukrainie. Utwór jest częścią programu koncertowego Kijowskiej Orkiestry Symfonicznej podczas ich trasy po Europie. Na antenie Drugiego Progamu Polskiego Radia swoje audycje otwiera nim od 3 lat Marcin Majchrowski.
Tan Dun Koncert podwójny na skrzypce, fortepian, orkiestrę smyczkową i perkusję (2021)
Prawykonanie Koncertu podwójnego Tan Duna miało miejsce 20 maja 2021 roku w Bing Concert Hall w Kaliforni. Utwór wykonała New Century Chamber Orchestra a solistami byli Alexey Botvinov oraz Daniel Hope. Festiwal Odessa Classic był jednym ze współzamawiających dzieło. Utwór był pierwotnie dedykowany ofiarom pandemii oraz przemocy na tle rasowym.
„Utwór jest pięknie skonstruowany: jest przejmujący, refleksyjny, melancholijny. Ma wszystkie cechy wspaniałego utworu muzycznego, a kiedy wiesz o istnieniu dodatkowej warstwy znaczeniowej, czyni to ten koncert jeszcze potężniejszym” – mówił o „Koncercie podwójnym” Daniel Hope. Hope i Botvinov wykonali go z Zurich Chamber Orchestra w Odessie podczas ostatniej edycji festiwalu w lipcu 2021.
Tan Dun (1957) urodził się w Chinach, w niewielkiej wiosce Simao w prowincji Yunnan. Jego pierwszymi muzycznymi inspiracjami były rytuały lokalnego szamana, którym towarzyszyła muzyka wygrywana na kamieniach i naczyniach z wodą. Tan Dun grał także na tradycyjnych chińskich instrumentach strunowych. Na skutek zbiegu okoliczności – wypadku promu z muzykami Opery Pekińskiej – w wyniku błyskawicznego naboru, trafił do operowego zespołu jako skrzypek. W Pekinie podjął studia w konserwatorium. W tym czasie nawiązał kontakt z wybitnymi kompozytorami takimi jak Toru Takemitsu, George Crumb, Alexander Goehr czy Hans Werner Henze. W połowie lat 80tych Tan Dun przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie rozpoczął studia doktoranckie na Uniwersytecie Columbia. Na amerykańskiej scenie szczególnie inspirujące było dla niego zetknięcie z twórczością Johna Cage’a, Steve’a Reicha, Meredith Monk czy Philipa Glassa. Pierwszym utworem, którym zyskał zainteresowanie amerykańskiej publiczności i krytyki było orkiestrowe „Death and Fire”, powstałe pod wpływem wizyty w Museum of Modern Art i malarestwem Paula Klee. Jeszcze na studiach zaczął pisać swoją pierwszą operę „Nine Songs” opartą na poezji żyjącego na przełomie IV i III wieku p.n.e. chińskiego poety Qu Yuana. W swoich utworach łączył brzmienie zachodniej tradycji muzyki klasycznej z tradycyjnymi chińskimi instrumentami. Komponował też na instrumenty naturalne powstałe z papieru, porcelany czy kamienia czy wody. Międzynarodowy rozgłos przyniosła Tan Dunowi muzyka do filmu Anga Lee „Przyczajony Tygrys, Ukryty Smok”, za którą został nagrodzony Oscarem, Grammy i BAFTĄ. Tan Dun ma w swym dorobku pięć oper – ostania „Pierwszy Cesarz” (2006) skomponował na zamówienie Metropolitan Opera w Nowym Jorku. Na zamówienie filharmonii w Los Angeles stworzył „Paper concerto” na papierowe instrumenty i orkiestrę. W 2002 roku swoją premierę miało multimedialne dzieło na wiolonczelę, video i orkiestrę – prawykonania dokonała Boston Symphony Orchestra i Yo-Yo Ma. W roku 2008 na zamówienie Google’a skomponował I symfonię internetową. Premierę video wykonało 96 muzyków z 30 krajów. W zeszłym roku swoją premierę miał utwór „Nine”, zamówiony z okazji 200 rocznicy powstania IX Symfonii Beethovena. Kompozytor poprowadził połączone zespoły niemieckiej Bundesjugendorchester oraz World Youth Choir.
Mieczysław Karłowicz Symfonia e-moll op.7 „Odrodzenie” (1902)
Symfonia „Odrodzenie” to dzieło młodego, pełnego pasji kompozytora, który szukał swojego muzycznego głosu. Karłowicz napisał symfonię w wieku 23 lat, będąc pod dużym wpływem romantycznych kompozytorów, zwłaszcza Ryszarda Straussa i Piotra Czajkowskiego. To nie tylko muzyczna opowieść, ale także swoista refleksja nad ludzkim życiem, walką wewnętrzną i poszukiwaniem wyższego porządku. Dzieło składa się z czterech części, które można potraktować jak kolejne rozdziały opowieści: 1. Część I – dramatyczny początek Muzyka od razu wprowadza napięcie i niepokój. Mroczny nastrój przypomina zmaganie się bohatera z przeciwnościami losu: walka między zwątpieniem a nadzieją. W części drugiej po burzliwym początku nadchodzi chwila wytchnienia. To pełna emocji, nostalgiczna muzyka, przypominająca romantyczne marzenia o lepszym świecie. W części trzeciej Karłowicz wprowadza rytmiczny, niemal taneczny puls, choć nad muzyką wciąż unosi się swoista mgła niepokoju. W ostatniej części nadchodzi tytułowe odrodzenie. Po burzach i niepewności muzyka wznosi się ku światłu.
To symfonia pełna emocji i kontrastów – od mroku po triumf, od wątpliwości po nadzieję. Można w niej odnaleźć osobiste przeżycia kompozytora, jego młodzieńczy bunt i poszukiwanie sensu.
O WYKONAWCACH:
ANNA MARIA STAŚKIEWICZ
Anna Maria Staśkiewicz jest laureatką III nagrody na XIII Międzynarodowym Konkursie im. H. Wieniawskiego w Poznaniu w 2006 r, laureatką I nagrody i nagrody specjalnej na V Międzynarodowym Konkursie im.K. Szymanowskiego w Łodzi, zwyciężczynią Ogólnopolskich Przesłuchań Skrzypków w Elblągu, XVI Ogólnopolskiego Konkursu Bachowskiego w Zielonej Górze. Skrzypaczka ukończyła z wyróżnieniem Akademię Muzyczną im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu w klasie skrzypiec prof. Marcina Baranowskiego. Swoje umiejętności doskonaliła również pod kierunkiem prof. Wandy Wiłkomirskiej. Skrzypaczka koncertowała w: Albanii, Austrii, Brazylii, Bułgarii, Chinach, Estonii, Gruzji, Japonii, Niemczech, Rosji, Rumunii, Słowacji, Szkocji, Szwajcarii, Szwecji, Turcji, USA, we Włoszech, na Ukrainie, Litwie i Łotwie a także w wielu miastach Polski. Współpracowała z większością krajowych zespołów filharmonicznych (Bydgoszcz, Gdańsk, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Toruń, Warszawa, Zielona Góra), a ponadto z Narodowa Orkiestrą Polskiego Radia w Katowicach, Orkiestrą Polskiego Radia "Amadeus", Polską Orkiestrą Radiową, Polish Art Philharmonic, Orkiestrą Kameralną Miasta Tychy "Aukso", Orkiestrą Kameralną "Leopoldinum", Orkiestrą Kameralną "Wratislavia", Sinfonietta Cracovia, Sinfonia Iuventus, Sinfonia Varsovia, Sinfonia Viva. Wśród zagranicznych zespołów, które jej partnerowały, znajdują się orkiestry kameralne z Kaliningradu i Zurychu oraz symfoniczne z Ankary, Getyngi, Tirany i Sao Paulo. Anna Maria Staśkiewicz wystąpiła w charakterze solistki na estradach wielu renomowanych sal, m.in. Municipal Theatro w Sao Paulo, Kaisersaal we Frankfurcie nad Menem, Laeiszhalle, Grosser Konzertsaal w Hamburgu, Konzertsaal im Kulturpalast w Dreznie, Musikvereinssaal w Wiedniu, Raitt Recital Hall w Malibu (USA), Hatch Recital Hall, Eastman School of Music w Rochester ( USA), Grossmunster w Zurichu, Kioi Hall w Tokio, Auli UAM w Poznaniu, Filharmonii Narodowej w Warszawie, Studio S1 PR im. W. Lutosławskiego w Warszawie, Zamku Królewskiego w Warszawie. Anna Maria Staśkiewicz jest sześciokrotną stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Fundacji Yamaha Europa oraz laureatką programu stypendialnego "Młoda Polska". Od 2015 roku pracuje w orkiestrze Sinfonia Varsovia na stanowisku koncertmistrza.
ALEXEY BOTVINOV
Alexey Botvinov cieszy się opinią jednego z najznakomitszych interpretatorów muzyki Bacha i Rachmaninowa. Z przyjemnością sięga też po repertuar współczesny: Glassa, Schnitkego czy Tan Duna.
Od rosyjskiej inwazji na Ukrainę inicjuje koncerty charytatywne na całym świecie. Pierwszy, wspólnie z przyjacielem, znakomitym skrzypkiem Danielem Hope'm odbył się w niemieckim Schloss Elmau już 27 lutego 2022. Dla Deutsche Grammophon Botvinov i Hope nagrali album z muzyką ukraińską pt. "Music for Ukraine". Płyta ta jest nie tylko finansowym i charytatywnym sukcesem, ale także po raz pierwszy muzyka ukraińska znalazła się na 1 miejscu w Apple Music. W roku 2023 ukazała się także druga płyta duetu Botvinov-Hope dla Deutsche Grammophon z muzyką Valentina Sylvestrova. To pierwszy raz, kiedy ta legendarna wytwórnia wydała autorską płytę ukraińskiego kompozytora. Następne wydawnictwo Botvinova dla DG to koncerty fortepianowe Philipa Glassa i Tan Duna, nagrane wspólnie z New Century Orchestra.
Alexey Botvinov urodził się w rodzinie muzyków w Odessie, gdzie studiował u prof. Mogilewskiej, a później w Konserwatorium w Odessie u prof. Kardaschewa. W latach 1987-89 był studentem Konserwatorium Moskiewskiego u słynnego prof. Gornostajewa. Jego ostatnim mentorem był legendarny francuski pianista Alexis Weissenberg. Botvinov jest laureatem tak ważnych konkursów pianistycznych, jak I Konkurs im. Rachmaninowa w Moskwie (1983), VIII Międzynarodowy Konkurs Bachowski w Lipsku (1988) czy I Konkurs im. Klary Schumann w Düsseldorfie (1994).
W 1993 roku wykonał I koncert fortepianowy Czajkowskiego na otwarcie sezonu koncertowego w Tonhalle Zürich z Radiową Orkiestrą Symfoniczną Moskwy pod batutą Władimira Fiedosejewa, co spotkało się z dużym uznaniem prasy i publiczności. Alexey Botvinov występował w 46 krajach. Został wyróżniony tytułem Artysta Ludowy Ukrainy. W ukraińskiej prasie określano go jako "symbol duchowej wzniosłości" czy "prawdziwy znak autentyczności muzyki".
W latach 1994-1996 Alexey Botvinov mieszkał w Düsseldorfie (Niemcy), gdzie wykonywał "Wariacje Goldbergowskie" Bacha i "Kinderszenen" Schumanna w spektaklach baletowych słynnego szwajcarskiego choreografa Heinza Spoerli. Następnie współpraca artystyczna z Heinzem Spoerlim przeniosła się do Zurychu, gdzie w latach 1996-2012 powstało ponad 20 różnych produkcji baletowych do muzyki Bacha, Mozarta, Schumanna, Brahmsa, Chopina, Schnittkego czy Strawińskiego. Pianista odbył wiele tournée z Zurich Ballet w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Włoszech, Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Grecji, Polsce, Rosji, Japonii, Kanadzie, Afryce Południowej.
W 2005 roku zagrał swój debiutancki recital w Wigmore Hall w Londynie, a w 2006 roku – w Filharmonii Berlińskiej. Odbył także tournée po Chinach z Zurich Chamber Orchestra oraz z Koenigliche Philharmonie Flandern w Belgii i Niemczech.
W latach 2009-2010 Botvinov był dyrektorem artystycznym Teatru Opery Narodowej w Odessie. W tym czasie zainicjował dwie premiery – operę "Turandot" w reż. C. Von Goetz (Niemcy) oraz balet "Nureyev forever" z fortepianem solo. Obie produkcje były pierwszymi nowoczesnymi
Projekty zainicjowane przez artystę
W 2010 roku Botvinov zainicjował wyjątkowy projekt "Piano and Drums", w którym arcydzieła muzyki fortepianowej łączą się z orientalnymi rytmami światowej gwiazdy perkusisty Burhana Ocala. Duet występował m.in. w Paryżu, Zurychu, Istambule, Moskwie, Bazylei, Abu-Dhabi, Kijowie oraz na Montreux Jazz-Festival. W 2011 roku Botvinov stworzył kolejny wysoce nowatorski projekt – syntezę teatru dramatycznego i koncertu klasycznego. Opierając się na powieści szwajcarsko-rosyjskiego pisarza M. Shishkina "Światło i ciemność", Botvinov zadebiutował jako reżyser teatralny w projekcie artystycznym, w którym jego solowy występ harmonizuje na scenie z aktorami dramatycznymi. Projekt odniósł duży sukces w Ukrainie, a później jako wersja niemieckojęzyczna gościła na deskach kilku szwajcarskich teatrów.
W 2015 roku Botvinov zainicjował nowy międzynarodowy festiwal muzyczny "Odessa Classics", którego jest prezesem i dyrektorem artystycznym. Coroczny festiwal odniósł rewelacyjny sukces i stał się już najważniejszym festiwalem muzyki klasycznej w Ukrainie i jednym z czołowych festiwali muzycznych w Europie.
W listopadzie 2015 roku Alexey Botvinov otrzymał tytuł "Narodowego Artysty Ukrainy" – najwyższe osiągnięcie artystyczne w Ukrainie. W 2018 roku artysta wystąpił 11 razy w balecie "Wariacje Goldbergowskie" w "La Scali" w Mediolanie i odniósł niezwykły sukces wśród publiczności i krytyków muzycznych. Włoska prasa chwaliła występ Botvinova jako "doskonałą interpretację arcydzieła Bacha" lub "białą magię na fortepianie".
W latach 2018-2019 Botvinov występował jako solista z orkiestrami w takich salach jak: Filharmonia Berlińska, Gewandhaus Leipzig, Zurich Tonhalle MAAG, Filharmonia Hamburska, Dresden Frauenkirche, Beethovenhaus Bonn i in. W 2019 roku Botvinov wykonał koncerty Gershwina i Schulhoffa podczas trasy koncertowej w Niemczech New Century Orchestra pod batutą Daniela Hope'a. W 2020 roku Alexey Botvinov decyzją Prezydenta Republiki Włoskiej został "Kawalerem Orderu Gwiazdy Włoch" i otrzymał "Swiss Wilhelm Tell Award-2020".
W ostatnim czasie Botvinov eksploruje nowe sposoby prezentacji muzyki klasycznej. Wśród jego nowatorskich projektów znajdują się "Visual reality of Music", "Piano Light Show" i "4 Elements", w których muzyka i efekty wizualne przekształciły tradycyjny koncert w multimedialne misterium.
MICHAŁ KLAUZA
Dyrektor artystyczny Orkiestry Polskiego Radia w Warszawie. W latach 2013-2015 kierownik muzyczny Opery i Filharmonii Podlaskiej, a w latach 2009-2015 II dyrygent Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Był dyrygentem i zastępcą dyrektora muzycznego Welsh National Opera w Cardiff (2004-2008).
W grudniu 2011 roku poprowadził w Narodowej Operze Ukrainy w Kijowie Króla Rogera Szymanowskiego w wersji koncertowej, przygotowanego jako finałowe wydarzenie Zagranicznego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. We wrześniu 2021 roku przygotował i poprowadził wraz z zespołami Opery Krakowskiej prapremierę opery Wanda Joanny Wnuk-Nazarowej. W 2019 roku w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej przygotował i pokierował muzycznie premierą wystawionej po raz pierwszy w Polsce opery Billy Budd Brittena, a w roku 2023 na tejże scenie przygotował i dyrygował premierą Petera Grimesa Brittena.
Współpracował z licznymi orkiestrami w kraju i za granicą. Koncertował we Francji, Niemczech, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Włoszech, Brazylii, Armenii, Korei Płd. i krajach Zatoki Perskiej. Współpracował z Operą Bałtycką, Operą Nova w Bydgoszczy, Teatrem Wielkim w Poznaniu, Teatrem Wielkim – Operą Narodową w Warszawie (1998-2003).
W swoim dorobku artystycznym posiada szereg nagrań radiowych i telewizyjnych, m.in. z NOSPR dokonał pierwszej studyjnej rejestracji operetki "Loteria na mężów" Szymanowskiego wydanej przez Polskie Radio i nominowanej do nagrody Fryderyka 2019. Wśród dyskografii pod jego batutą Polskie Radio wydało m.in.: nagrane z Polską Orkiestrą Radiową operę "Hagith" Szymanowskiego (nagroda Fryderyka 2020 w kategorii: Album Roku, Muzyka Oratoryjna i Operowa), utwory symfoniczne Henryka Warsa, Msze Moniuszki oraz płytę Muzyka kompozytorów polskich XVIII i XIX wieku. W maju 2002 roku z zespołami Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie nagrał dla Polskiego Radia spektakl Król Roger Szymanowskiego. Dokonał szeregu nagrań muzyki do filmów m.in. do nagrodzonego "IO" Jerzego Skolimowskiego.
Od 2016 do lutego 2022 roku był gościnnym dyrygentem Teatru Bolszoj w Moskwie, gdzie przygotował i poprowadził premiery "Don Pasquale'a" Donizettiego oraz "Idioty" Weinberga, dyrygował także spektaklami "Eugeniusza Oniegina" Czajkowskiego oraz "Katarzyny Izmajłowej" Szostakowicza. Współpracę zerwał po barbarzyńskim ataku reżimu putinowskiego na Ukrainę.
W latach 2013-2015 był Dyrektorem Artystycznym Orkiestry Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Od 2020 roku pracuje w Katedrze Dyrygentury Symfoniczno-Operowej UMFC w Warszawie. Absolwent Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie dyrygentury symfoniczno-operowej prof. Ryszarda Dudka oraz studiów podyplomowych w Konserwatorium im. Rimskiego-Korsakowa w Sankt Petersburgu w klasie Ilii Musina.
