8 czerwca 1876 roku zmarła George Sand, pisarka, rewolucjonistka, obrończyni praw kobiet. "Uważam za grzech śmiertelny kłamstwo w miłości. Trzeba kochać całym sobą albo żyć w absolutnej czystości" – pisała i tej zasadzie była wierna do końca.
Z rodziny marszałka Francji
George Sand urodziła się 4 lipca 1804. Zgodnie z rodzinną tradycją otrzymała na chrzcie imię Aurora. Była córką napoleońskiego oficera i wnuczką Aurory Saskiej, prawnuczką marszałka Francji - Maurycego Saskiego, nieślubnego syna Augusta II Mocnego.
Dzieciństwo, poza trzyletnim pobytem na pensji w Paryżu, spędziła w Nohant. Osierocona dość wcześnie przez ojca, trafiła do klasztornej szkoły. Opiekowały się nią matka i babcia. - Aurora wychowywana była przez babkę w kulcie dawnej, świetnej przeszłości, w kulcie honoru, tego, co przystoi, co nie przystoi, natomiast matka wychowywała ją w kulcie pieniądza - mówił Marek Ruszczyc, autor książki "Niepospolite kobiety" w audycji Elizy Bojarskiej. - Matka nauczyła ją niedowierzać bogatym i wpoiła niechęć do arystokracji.
28:56 Niepospolite kobiety - aud. Elizy Bojarskiej.mp3 George Sand - sylwetka pisarki, rewolucjonistki, skandalistki. Aud. Elizy Bojarskiej z udziałem Marka Ruszczyca, autora książki "Niepospolite kobiety". (PR, 1.01.1988)
Zbuntowana była od najmłodszych lat. Babcia nie umiała wykorzenić z niej, jak często mówiła: "nieznośnych upodobań do zajmowania się chłopskimi sprawami".
Zbuntowana
George Sand uważała się za demokratkę, w jej przekonaniu każdy król był tyranem. - W 1848 roku ta prawnuczka władców oddała republikanom pióro i sławę - słyszymy w programie "Kobiety różnych epok" nagranym przez Wandę Mitzner w 1978 roku. - Umiała po upadku rewolucji zachować postawę pełną godności, nie wypierając się swoich ideałów.
George Sand zawsze odczuwała dużo sympatii dla buntowników, sama do nich należała z potrzeby serca i z temperamentu. Samodzielną panią domu w Nohant stała się mając 17 lat. Szybko wyszła za mąż za barona Kazimierza Dudevanta, z którym żyła 8 lat i miała dwójkę dzieci: Maurice'a i Solange (1828–1899). Starała się być dobrą i uległą żoną. Szybko jednak doszła do wniosku, że ten, który miał być jej najbliższy, stał się całkowicie obcą osobą. Żyli w separacji, George Sand długo walczyła z mężem o własną samodzielność i o opiekę nad dziećmi.
Obrończyni praw kobiet
Sand zastanawiała się nad pozycją kobiety w społeczeństwie. Zdaniem biografów nie była jednak feministką, nigdy np. nie żądała równouprawnienia politycznego dla kobiet, nawet była temu przeciwna.
"Wychowanie kobiet będzie takie samo jak mężczyzn, ale serce kobiety pozostanie schronieniem miłości, poświęcenia, cierpliwości i miłosierdzia. Ona właśnie ma ocalić, pośród brutalnych namiętności, chrześcijańskiego ducha miłości bliźniego. Bardzo żałosny byłby świat, gdyby kobiety przestały odgrywać tę rolę" – pisała.
Pragnęła przywrócić kobietom prawa, których pozbawiało je małżeństwo i żądała równouprawnienia w miłości. Uważała, że kobiety są traktowane przez mężów jak służące.
Pisarka
Do Paryża przyjechała w 1931 roku. Zamieszkała z początkującym pisarzem Jules'em Sandeau. To od jego nazwiska wzięła swój męski pseudonim artystyczny. Szybko stała się obiektem zainteresowania paryskich elit. Sand zaczęła wydawać swoje utwory. Publikowała także na łamach "Le Figaro", z którego redaktorem, Henrim de Latouche, pozostawała też w zażyłych stosunkach. W 1834 roku zaprzyjaźniła się z poetą Alfredem de Musset, którego porzuciła podczas podróży w Wenecji, by potem kilkakrotnie do niego wracać. Ostateczne rozstanie tej pary nastąpiło w 1835 roku. Rok później pisarz opublikował swą najsłynniejszą powieść "Spowiedź dziecięcia wieku".
Muza Chopina
George Sand romansowała z Prosperem Mérimée, przyjaźniła się z Lisztem. Była znana z ekscentrycznego zachowania. Męski strój, cygara, picie wódki - szokowała tym mieszkańców stolicy Francji. Fascynowała twórczością i urodą, wdziękiem i inteligencją zdobywała serca mężczyzn.
- Ostatnią wielką namiętnością George Sand był Fryderyk Chopin. Gdy się spotkali miała 35 lat i świadomość, że czas eksperymentów minął - słyszymy w audycji Wandy Mitzner. - Toteż nie mogła zdecydować się na nowy związek. Kompozytor był od niej młodszy o 7 lat, traktowała go niczym własne dziecko, otoczyła nader czułą opieką. 12 października 1839 Chopin pisał:
"Dla Ciebie Auroro pełznąłbym po ziemi, nic nie byłoby dla mnie za wiele, oddałbym Ci wszystko – jedno spojrzenie, jedna pieszczota, jeden uśmiech, gdy jestem zmęczony. Chcę żyć tylko dla Ciebie, dla Ciebie grać"
Związek dwojga genialnych ludzi skończył się w 1847 roku. Po burzliwym rozstaniu to on zawiadomił ją, że została babką, ona z kolei zastąpiła pamiątki po dawnym kochanku minerałami.
Twórczość
"Nie przypisuję moim utworom zalet, prócz tej, że są szczere i żarliwie dociekliwe, i nie szukam gdzie indziej przyczyny popularności, jaką zdobyły mimo moich błędów i zastrzeżeń krytyków" – pisała.
Tworzyła z niezwykłą łatwością, pisarstwo traktowała jak zawód, podstawę własnej niezależności. Autorka "Historii mego życia", "Listów podróżnika", "Dziennika" i licznej korespondencji. Bohaterki jej powieści - to kobiety wyzwolone z pęd przesądów i konwenansów, domagające się pełnym głosem, równych z mężczyznami praw w życiu. Wyklinana z ambon, w zaciszu mieszczańskich salonów budziła podziw i uwielbienie najwybitniejszych postaci swej epoki. Wiktor Hugo mówił o niej "To idea".
Pozerka?
- Jak patrzę na życie i działalność George Sand, to wydaje mi się ona dość niesympatyczna, a powieści jej mnie nudzą - mówiła Eliza Bojarska, autorka audycji "Kobiety niepospolite". - Może i zdolna, może i utalentowana, ale pozerka.
- To jest kobieta niesłychanej pracy – bronił George Sand gość programu, Marek Ruszczyc. - Ona ma bardzo dużo cech męskich, wcielonych w kobiece ciało, którymi się wręcz szczyci, i które narzuca swemu otoczeniu. To noszenie się po męsku, to palenie cygar, to picie wódki, to nieprzestrzeganie konwenansów sprawiało na wielu jej współczesnych wrażenie sztuczności. Ale cieszyła się też dużym powodzeniem.
28:56 Niepospolite kobiety - aud. Elizy Bojarskiej.mp3 George Sand - sylwetka pisarki, rewolucjonistki, skandalistki. Aud. Elizy Bojarskiej z udziałem Marka Ruszczyca, autora książki "Niepospolite kobiety". (PR, 1.01.1988)
George Sand to z pewnością kobieta, która wybiła się ponad przeciętność. Żyła 72 lata. Zmarła 8 czerwca 1876 roku.
bs/im
