Mandelsztamowie. Miłość i poezja w świecie terroru

Rozmowa z Jerzym Czechem, tłumaczem "Wspomnień" Nadieżdy Mandelsztam, które Danuta Stenka czytać będzie na antenie Dwójki.

Nowe wydanie "Wspomnień" Nadieżdy Mandelsztam w przekładzie Jerzego Czecha

Foto: Grzegorz Śledź/PR2

Zapraszamy do słuchania

Danuta Stenka czyta Nadieżdę Mandelsztam

"Wspomnienia" to jedno z najbardziej poruszających świadectw stalinowskiego terroru. Ta książka to zapis walki o przetrwanie spuścizny poety i fascynujący obraz życia codziennego i kulturalnego w Rosji lat dwudziestych i trzydziestych.

Nadieżda została wdową z powodu wiersza o straszącym z Kremla góralu, który ma "palce tłuste jak czerwie" i "karalusze wąsiska". Jego bohater, Józef Wissarionowicz Stalin, osobiście kazał zesłać Mandelsztama. Nadieżda podążyła za nim. Jednak kiedy w 1938 roku NKWD zabrało go po raz drugi, wyruszył samotnie do łagru. Dla Nadieżdy było jasne, że już się nie zobaczą, a satrapa zrobi wszystko, żeby zniszczyć każdy ślad życia jej męża. Nauczyła się na pamięć jego niepublikowanych wierszy, żeby przetrwały. Przemyciła je za granicę. Prowadziła własne śledztwo, by wyjaśnić kulisy uwięzienia i śmierci Osipa. Jego efektem są "Wspomnienia".

Forma "Wspomnień" nie jest sprawą najistotniejszą, ale czytelnik ma świadomość, że obcuje z językiem nieprzeciętnym. Najpiękniej wyraził tę świadomość Brodski: "Książki jej – tak w swojej treści, jak stylu – są nie czym innym, jak swoistym postscriptum tej najdoskonalszej wersji języka, którą w istocie tworzy poezja, a którą Nadjeżdża Mandelsztam przejęła na własność, ucząc się na pamięć strof swojego męża".

Nowy przekład Jerzego Czecha oddaje sprawiedliwość pisarstwu Nadieżdy Mandelsztam: w końcu ujawnia ono swoje literackie walory i charakter unikalnego świadectwa miłości, determinacji i odwagi wobec nieludzkiego stalinowskiego terroru.

***

Na "Notatnik Dwójki" w poniedziałek (22.01) w godz. 13.00-13.30 zaprasza Joanna Szwedowska. 

mat. pras. wyd. Agora/mc/pg