Boże Narodzenie jako temat malarski pojawił się już w IV wieku. Najwcześniejsze przedstawienia sytuują Narodziny Pańskie w stajni lub w grocie. Ówcześni artyści Dzieciątko leżące w żłobie ukazywali w otoczeniu zwierząt. Malarstwo bizantyjskie przedstawiało Maryję leżącą na łożu z Dzieciątkiem, Józefa, aniołów, Trzech Króli, pasterzy ze swoją trzodą oraz niewiasty przygotowujące kąpiel. Ten ostatni motyw przypominał o człowieczeństwie Jezusa. Historyczność Bożego Narodzenia zaznaczały na obrazach fragmenty architektury miasta Betlejem.
Poważne zmiany w ikonografii Narodzin Jezusa zostały wprowadzone w średniowieczu. Nowe ujęcie tego tematu zainspirował św. Franciszek - scenerię towarzyszącą przyjściu na świat Chrystusa cechowała wyjątkowa skromność. Z ubóstwem miejsca urodzin kontrastował płaszcz okrywający Maryję, był on koloru purpury i emanował blaskiem, uwydatniał królewską godność Matki Jezusa. Artyści renesansu bardzo wzbogacili miejsce narodzin Jezusa, początkowo szopki dostawiano na obrazach do groty, potem szopa stała się samoistną budowlą. Często sytuowano szopki w ruinach antycznych budowli, które symbolizowały świątynię Salomona. Malarze północnej Europy umieszczali szopkę na tle gęsto zabudowanych miast, tak wygląda na przykład stajenka Rogiera van der Weydena.
Temat Narodzin często łączono ze Zwiastowaniem, hołdem Trzech Króli oraz pokłonem pasterzy. W miarę upływu czas przybywały elementy pejzażu, architektury, przybywało też postaci otaczających Dziecię. Giotto di Bondone narodziny Jezusa połączył ze Zwiastowaniem pasterzom. "Mistyczne narodziny" Sandro Botticellego wyrażają przede wszystkim powszechną radość z powodu zwycięstwa dobra nad złem, na obrazie ludzie bratają się z aniołami, a diabły chowają w ziemskie czeluści. "Pokłon Trzech Króli" Albrechta Dürera uderza ostrą kolorystyką i doskonałymi proporcjami, a na obrazie Jacopo Carrucciego o tym samym tytule znaczenie całego wydarzenia uwypuklone jest za pomocą zastosowanego bogactwa kolorów…
Maniera przedstawiania Bożego Narodzenia zmieniała się wraz z epokami, różnorodność przedstawień tego samego, na pozór prostego wydarzenia, jest imponująca. W audycji "W stronę sztuki" dr Bożena Fabiani opowiadała o motywach Bożego Narodzenia w malarstwie na przestrzeni wieków.
Aby wysłuchać całej audycji "W stronę sztuki", kliknij ikonę dźwięku "Opowieść Bożeny Fabiani o malarskich przedstawieniach Bożego Narodzenia", w boksie "Posłuchaj" po prawej stronie.
(Lm)
