Holst, choć za życia był kompozytorem dość znanym, częściej musiał radzić sobie z porażkami niż z sukcesami. Podobnie jak dziś, zawdzięczał swoją popularność przede wszystkim suicie "Planety"(1914–1916). Najmniej szanowano go jako kompozytora oper. Mimo to Holst raz po raz próbował swoich sił w tym lub pokrewnych gatunkach, pisząc m.in. operetkę "Lansdown Castle" (1892) czy opery oparte na źródłach hinduskich: "Sita" (1899–1906) oraz "Sāvitri" (1908). Pracę nad Oberżą pod dzikiem poprzedziła porażka opery komicznej "The Perfect Fool" (1918–1922). Po "Planetach" każdy jego kolejny utwór uważano za słabszy muzycznie, ale zarzucano mu też, że nie potrafi przygotować dobrego tekstu. Holst wydawał się tym szczególnie nie przejmować: "Szkic mojej nowej opery jest prawie skończony. Skoro krytycy uważają, że nie umiem napisać libretta, tym razem słowa napisał Szekspir".
Kompozytor wybrał z kroniki Williama Szekspira "Henryk IV" sceny, których bohaterem jest żołnierz-samochwał Falstaff. Wzbogacił je o dwa sonety tego samego autora i kilka tradycyjnych piosenek, jak "When Arthur first in court began" ("Kiedy król Artur pierwszy raz na tronie zasiadł") czy "Of all the birds that ever I see" ("Ze wszystkich ptaków znanych mi na świecie"). Na treść składają się luźno powiązane ze sobą epizody z tawerny o tytułowej nazwie.
[...]
Córka Gustava Holsta, Imogen, wspominała o początku pracy nad operą: "mówił o niej jako o ‘operze, która napisała się sama’. Zaczęła się właściwie przypadkiem. Zdarzyło mu się przeglądać moje tomy Cecila Sharpa zawierające ludowe tańce, które zostawiłam na fortepianie w Thaxted, kiedy nagle zdał sobie sprawę z tego, że jedna z melodii ‘pasuje’ do słów, które właśnie przeczytał w Henryku IV. Momentalnie poddał się fascynującej pokusie sprawdzenia, ile melodii ‘pasuje’ do innych słów."
[...]
Dopasowywanie istniejących melodii do Szekspirowskiego tekstu [...] dostarczyło Holstowi słowno-muzycznego materiału do prawie całej kompozycji. Około czterdziestu melodii kompozytor zaczerpnął z trzech źródeł: "The English Dancing Master" (1651) Johna Playforda, dziewiętnastowiecznych zbiorów Williama Chappella oraz wspomnianej przez Imogen kolekcji Cecila Sharpa z początku XX wieku. Sam musiał dopisać jedynie trzy dłuższe fragmenty, połączyć wszystko w płynną całość oraz opracować harmonicznie i instrumentacyjnie. Owe dokomponowane przez Holsta odcinki to monolog Księcia Henryka oraz melodie do dwóch sonetów.
*
Starcie człowieka z potęgą naturą było przynajmniej kilkakrotnie tematem utworów Vaughana Williamsa. Najbardziej wyraziście rysuje się kontrast między operą Jeźdźcy ku morzu a jego VII Symfonią "Antarktyczną" (1952) opartą na muzyce do filmu "Scott of the Antarctic". Krytyk D. Hugh Ottaway wskazuje na pokrewieństwo materiału muzycznego obu dzieł. Jednak Symfonia "Antarktyczna" to walka zwycięska, wskazująca, że człowiek może być dla natury godnym przeciwnikiem. W Jeźdźcach ku morzu nic nie jest w stanie zwalczyć żywiołu – człowiek uwalnia się dopiero wtedy, kiedy nie ma już nic do utracenia, kiedy może pogrążyć się w ostatecznej rezygnacji.
20. Festiwal Beethovenowski na antenie Dwójki!
Program:
Ralph Vaughan Williams Jeźdźcy ku morzu - opera w 1 akcie (wykonanie koncertowe)
Wyk. Gary Griffiths- baryton (Bartley), Nicole Percifield - sopran (Cathleen), Kathleen Reveille - mezzosopran (Maurya), Evanna Chiew - mezzosopran (Nora), Anna Fijałkowska - sopran (Kobieta); Kameralny Chór Żeński Filharmonii Narodowej, Sinfonietta Warszawskiej Opery Kameralnej, dyr. Łukasz Borowicz
Gustav Holst Oberża pod dzikiem - opera w 1 akcie op. 42 (wykonanie koncertowe)
Wyk. Jonathan Lemalu - bas-baryton (Falstaff), Eric Barry - tenor (Książę Henryk), Paweł Kołodziej - bas (Poins), Krzysztof Szumański - baryton (Bardolf), Kathleen Reveille - mezzosopran (Doll Tearsheet), Adam Zdunikowski - tenor (Peto), Gary Griffiths - baryton (Pistol), Nicole Percifield - sopran (Hostess), Mateusz Stachura - baryton (Gadshill), Sebastian Gunerka, Krzysztof Chalimoniuk (Towarzysze Pistola), Miłosz Kondraciuk, Marek Wota, Tomasz Warmijak - żołnierze; Sinfonietta Warszawskiej Opery Kameralnej, dyr. Łukasz Borowicz
***
Na audycję "Filharmonia Dwójki" zapraszamy w piątek (18.03) w godz. 19.30-22.30. Program poprowadzą Grzegorz Dąbrowski i Marek Zwyrzykowski.
materiały promocyjne Festiwalu Beethovenowskiego/mm/jp
