Niezwykła wystawa
Wystawa "Zostali na Wschodzie. Polska inteligencja w ZSRS 1945–1991" przypomina przedstawicieli elit polskich, którzy po 1945 r. pozostali na terenie ZSRS. Jedni nie chcieli, a inni nie mogli osiąść w powojennej Polsce. Podjęli misję przeciwstawiania się sowietyzacji, ocalenia języka, kultury, przechowania wiary i tradycji katolickich. "Nie zabiegali o honory, nie liczyli na ordery czy wyrazy uznania" – podkreślają autorzy wystawy.
- Cała polska inteligencja z Kresów Wschodnich nie chciała wyjeżdżać, część została zmuszona do tego przez władze sowieckie poprzez aresztowania i postawienie alternatywy, że "albo wyjedziesz na Wschód albo jedziesz na granice nowej Polski" - mówi na antenie Programu 1 Polskiego Radia Adam Hlebowicz, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN. - Ci, którzy pozostali, podjęli decyzje samodzielnie, ale nie wszyscy. Były osoby, które chciały wyjechać kilka lat po wojnie, ale wtedy okazało się, że jest to niemożliwe - opowiada.
Tragiczne losy polskiej inteligencji
Przedstawiciele polskich elit byli ludźmi, których imperium rosyjskie nie tolerowało. - Losy Polaków były trudne a losy inteligencji w szczególności, dlatego, że jako elita i ci, którzy przewodzą duchowo narodowi, byli poddawani szczególnie takiemu naciskowi, represjom. Ta decyzja o pozostaniu m.in. profesorów, doktorów, naukowców, nauczycieli to była decyzja na przekór wszystkiemu, co się działo - podkreśla gość Jedynki. - Często to podtrzymywanie języka, kultury polskiej było narażone na represje, zatem ten wybór był bardzo trudny - dodaje.
Słownik z sylwetkami przedstawicieli polskich elit
Wystawa jest uzupełnieniem wydawanej od 2021 roku wielotomowej publikacji IPN pt. "Zostali na Wschodzie. Słownik inteligencji polskiej w ZSRS 1945–1991". Słownik prezentuje sylwetki kapłanów, nauczycieli, naukowców i innych przedstawicieli elit polskich, którzy po 1945 r. pozostali na terenie ZSRS. Pierwszy tom słownika zawiera osiemdziesiąt biogramów. - Jest to dzieło ukazujące się od zeszłego roku, teraz mamy drugi tom, a planowane są dwa, trzy kolejne - zapowiada Adam Hlebowicz. - Przytaczamy kilkaset życiorysów, ale tych ludzi możemy liczyć w tysiącach - stwierdza.
- Gdyby nie polska inteligencja, to dzisiaj nie mówilibyśmy o Polakach i polskości na Wschodzie. Dzięki nim ona przetrwała w różnym wymiarze, gdyż nie chodziło tylko o znajomość języka polskiego, ale także ratowanie cmentarzy, zabytków, kościołów czy pałaców - podkreśla gość audycji.
Czytaj również:
23:56 Jedynka/Przystanek Historia 28.09.mp3 "Zostali na Wschodzie". Wystawa IPN upamiętniająca Polaków w ZSRS (Przystanek Historia/Jedynka)
Wystawę otwarto w przeddzień 83. rocznicy agresji rosyjskiej na Polskę na dziedzińcu Zamku Królewskiego w Warszawie.
Ponadto w audycji:
- Książka "Szucha 25. Pierwsze ministerstwo wolnej Polski" autorstwa Grzegorza Miki i Patryka Pleskota ukazuje niezwykłe dziedzictwo architektoniczne siedziby Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz jej losy na tle burzliwych wydarzeń XX w.
Gmach ministerstwa to pierwsza wzniesiona od podstaw siedziba ministerialna w II RP. Budynek odznacza się wysokim materialnym standardem i jest przykładem nowoczesnej architektury sięgającej do tradycji klasycznej i akademickiej. Unikatowe są wnętrza gmachu utrzymane w stylistyce polskiego art déco. W czasie II wojny światowej w siedzibie ministerstwa ulokowano niemiecki Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego. Od tamtej pory adres Szucha 25 kojarzy się z miejscem męczeństwa Polaków i jest symbolem martyrologii narodu polskiego oraz niemieckiego terroru okupacyjnego.
O dziejach gmachu ministerstwa rozmawialiśmy z jednym z autorów książki "Szucha 25. Pierwsze ministerstwo wolnej Polski". Z Justyną Majchrzak rozmawiał dr hab. Patryk Pleskot z oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie.
- Generał Władysław Anders w oczach córki. Wypowiedź w 130. rocznicę urodzin gen. Władysława Andersa.
- Było/będzie. Wydarzenia organizowane przez IPN oraz wybrane artykuły na portalu przystanekhistoria.pl.
Audycja powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej i portalem IPN Przystanek Historia.
***
Tytuł audycji: Przystanek historia
Prowadzi: Paweł Lekki
Goście: Adam Hlebowicz (dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN)
Data emisji: 28.09.2022 r.
Godzina emisji: 19.30
IAR/ans