Przewodnik po krainie martwych dusz

Jedną z pasji Mikołaja Gogola – wybitnego rosyjskiego pisarza, poety i dramaturga – była walka z martwotą, którą obsesyjnie wokół siebie dostrzegał.

Pyotr Boklevsky, ilustracja do "Martwych dusz" Gogola, 1895 r. (fragm.)

Foto: Wikimedia/domena publiczna

W tym roku minęła 160. rocznica śmierci Mikołaja Gogola. Z tej okazji ukazały się nowe przekłady jego prozy, monografia Vladimira Nabokova "Nikołaj Gogol", a także nagrodzona Literacką Nagrodą Gdynia książka Mariana Sworzenia "Opis krainy Gog". Miesięcznik "Literatura na Świecie" przygotował specjalny numer jemu poświęcony. W Dwójkowej audycji z cyklu "Rozmowy po zmroku" mówiliśmy o "świecie według Gogola".  
A świat ów nie jest tak jednoznaczny, jakby to się mogło – na podstawie ogólnych, najczęściej upraszczających sądów – wydawać. Punktem wyjścia do uważnego spojrzenia na teksty Gogola może być, paradoksalnie, surowa opinia, jaką wydał o nim inny rosyjski pisarz i filozof – Wasilij Rozanow. – Rozanow jako pierwszy dostrzegł coś innego u Gogola. Wcześniej widziano w nim satyryka i realistę, co było kompletnym nieporozumieniem. Dla Rozanowa Gogol był to pisarz zła – nie chodziło jednak o zło społeczne, ale metafizyczne, tkwiące wewnątrz człowieka – mówił Henryk Chłystowski (tłumacz m.in. zamieszczonego w najnowszym numerze "Literatury na Świecie" tekstu  Rozanowa "Wokół Gogola"). – Rozanow uważał, że Gogol jest straszny w tym swoim świecie, w tej martwocie.
Na czym polega martwota Gogolowskiego świata? Co wykreowana przez rosyjskiego mistrza słowa rzeczywistość ma wspólnego z dantejską przestrzenią? Odpowiedzi nie tylko na te pytania w rozmowie z gośćmi Dwójki: Adamem Pomorskim, Henrykiem Chłystowskim, Wiktorem Dłuski i Marianem Sworzeniem.
Audycję przygotowały Dorota Gacek i Elżbieta Łukomska.