Jak Waldemarowi Pawlakowi udało się zostać premierem?

- Potrzeba SLD wejścia do rządu była większa niż aspiracja Aleksandra Kwaśniewskiego, by zostać premierem. Poza tym postkomuniści myśleli, że nas bez problemu ograją - wspominał rok 1993 doktor Michał Strąk, jeden z najważniejszych polityków PSL w latach 90.

Waldemar Pawlak jako premier rządu

Foto: PAP-Aleksander Dunin-Kęplicz

Kolejna audycja z cyklu "Ćwierćwiecze" poświęcona była bowiem fenomenowi Waldemara Pawlaka oraz PSL, czyli jedynej partii, która w historii III Rzeczpospolitej współrządziła Polską łącznie przez 18 lat.

Warto przypomnieć, że partia chłopska wchodziła w system demokratyczny z dużym bagażem - jako drugi najważniejszy spadkobierca PRL-owskiego establishmentu. Prowadzący audycję określił "mistrzostwem politycznym" zabieg, w wyniku którego dawne ZLS w ciągu zaledwie roku przekształciło się w PSL Odrodzenie, a następnie praktycznie wchłonęło - wywodzące się z tradycji premiera Mikołajczyka - PSL Romana Bartoszcze, przy okazji całkowicie "oczyszczając" swój wizerunek.

Zdaniem Michała Strąka ów manewr był raczej uzewnętrznieniem faktycznych nastrojów panujących w środowiskach postzetelesowskich niż politycznym szalbierstwem. – Owszem, oficjalne struktury wykazywały dużą uległość wobec PZPR. Ale już szeregowi działacze postrzegali siebie raczej jako konkurentów dla komunistycznego establishmentu - wspominał lata 80.

Jak jednak 31-letni Waldemar Pawlak stał się w 1991 roku prezesem dużej partii, a rok później (choć zaledwie na 33 dni) szefem rządu? - Spełniał dwa kluczowe kryteria: był rolnikiem i był młody, a więc nieuwikłany w PRL-owską spuściznę - wyjaśnił Michał Strąk - Okazało się jednak, że ten "chłopak" nie jest tak naiwny, jak sądziła partyjna starszyzna - dodał.

Gość Antoniego Dudka zaznaczył przy tym, że pomysł uczynienia Pawlaka premierem po obaleniu rządu Olszewskiego wyszedł z bezpośredniego otoczenia lidera ludowców. Chodziło zresztą nie o utworzenie rządu (do którego wówczas nie doszło), lecz o wypromowanie postaci Pawlaka oraz PSL jako liczącego się ugrupowania.

Zbieg okazał się skuteczny, skoro już w wyborach parlamentarnych 1993 roku ludowcy zdobyli 30% mandatów w sejmie i utworzyli ze zwycięskim SLD rząd, na czele którego stanął nie kto inny jak Waldemar Pawlak. Młodego szefa rządu obalił jednak wkrótce - zabiegający o wprowadzenie w Polsce systemu prezydenckiego - Lech Wałęsa. Zdaniem Michała Strąka głowa państwa czuła się zagrożona kontrkandydaturą Pawlaka w nadchodzących wyborach prezydenckich...

A jak było naprawdę? Zachęcamy do wysłuchania całego nagrania z audycji "O wszystkim z kulturą".

***

"Ćwierćwiecze" to cykl audycji poświęconych historii Polski po 4 czerwca 1989 roku. Prof. Antoni Dudek zaprasza w ostatni poniedziałek każdego miesiąca na spotkania z historykami i świadkami zdarzeń ostatnich 25 lat. W poprzednich programach jego goście dyskutowali m.in. o paradoksach Okrągłego Stołu, o pierwszych częściowo wolnych wyborach i o tym, czy w 1990 roku Armia Czerwona miała bronić granicy na Odrze i Nysie.

mm/jp