"Antoś wczoraj zginął. Trudno. Wojna to wojna"

- We wspomnieniach dzieci zapisały się najbardziej traumatyczne przeżycia, ale przebijają się też wspomnienia pozytywne, na przykład na nowo wywieszone polskie flagi i powroty bliskich, które na szczęście się zdarzały - mówiła o wypracowaniach dzieci odkrytych w archiwach Radomia i Kielc Paulina Wiśniewska z Działu Archiwum Instytutu Pileckiego. 

Antonina Synak: Instytut Pileckiego/ AAN sygn. 21/322/0/-/79, fragment

Foto: Instytut Pileckiego

W związku z 82. rocznicą niemieckiego ataku na Polskę, który rozpoczął najbardziej niszczycielską wojnę w dziejach ludzkości, Instytut Pileckiego przygotował unikatowe archiwalia dokumentujące początek II wojny światowej.

Posłuchaj

11:05 Poranek Dwójki 1 wrzesień 2021 08_36_47.mp3 Rozmowa o archiwalnych wypracowaniach i rysunkach dzieci udostępnionych przez Instytut Pileckiego (Poranek Dwójki)

 

Wśród nich znajdują się wypracowania wojenne polskich dzieci, spisane wiosną 1946 roku na polecenie Ministerstwa Oświaty, które chciało, aby w ten sposób zostały utrwalone przeżycia wojenne uczniów szkół powszechnych. Starsi mieli spisać wspomnienia, młodsi narysować. - Nie jest do końca jasne, dlaczego Ministerstwo Oświaty podjęło taką akcję - zaznaczyła Paulina Wiśniewska.

"Temat Żydów walczących o Polskę wcześniej w ogóle nie istniał"

Jedną z możliwych przyczyn był fakt, że po wojnie zaobserwowano duży wzrost zachowań patologicznych wśród dzieci. W związku z tym środowisko pedagogiczne zdecydowało się opracować procedury naprawcze. - Ta akcja miała być masową psychoterapią dla dzieci, które poprzez spisanie swoich wspomnień miały przepracować traumę wojenną - tłumaczyła nasza rozmówczyni.

Czytaj także:

• Cyfrowe Archiwum Instytutu Pileckiego
• Alina Margolis-Edelman. "Przez całe życie poprawiała ten świat"

W Archiwum Akt Nowych w Warszawie, oraz kieleckich i radomskich archiwach państwowych, gdzie przeprowadzono kwerendę, znaleziono około 600-700 wypracowań i kilka tysięcy rysunków. Teksty pochodzą w różnych województw, najwięcej z okolic Mazowsza, Lubelszczyzny i Kielecczyzny.  

Wypracowania zawierają opisy pierwszych dni wojny, rozpaczy, przewożenia dobytku, w końcu aresztowań i śmierci, także rodziców i rodzeństwa, kolegów. - Wojna była dla nich abstrakcyjnym pojęciem do momentu, kiedy dotknęła je osobiście przez bombardowanie miasta czy zniszczenie domu rodzinnego, a przede wszystkim, kiedy doświadczyły traumy związanej z utratą najbliższych - wyjaśniała Paulina Wiśniewska. - Rysunki są równie poruszające jak wypracowania.

Prace dostępne są w formie cyfrowej na stronie Instytutu Pileckiego: zapisyterroru.pl.

Alfred Detka: Instytut Pileckiego/ AAN sygn. 21/322/0/-/79, fragment

***

Tytuł audycji: Poranek Dwójki

Prowadził: Jakub Kukla

Gość: Paulina Wiśniewska (Dział Archiwum Instytutu Pileckiego)

Data emisji: 1.09.2021

Godzina emisji: 8.40