Daniel Rycharski to artysta wizualny, aktywista. Zajmuje się działaniami artystycznymi w przestrzeni wsi, jest twórcą wiejskiego street artu. Urodził się w 1986 roku w Sierpcu. Po studiach w Krakowie Rycharski powrócił w swoje rodzinne strony – do wsi Kurówko na Mazowszu. O jego działaniach w przestrzeni wiejskiej, często angażujących lokalną społeczność – wkrótce zrobiło się głośno w całej Polsce.
Performans To ja, Judasz Daniela Rycharskiego i Tomasza Terlikowskiego towarzyszy instalacji artysty Pasja prezentowanej podczas Festiwalu Łódź Wielu Kultur w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Rycharski, reinterpretując drogę krzyżową, przygląda się bohaterom Nowego Testamentu z innej perspektywy, odsłaniając nowe warstwy znaczeń w dobrze znanych narracjach i koncentrując się szczególnie na postaci Judasza.
W jego postać Judasza wciela się Tomasz Terlikowski – dziennikarz, pisarz, publicysta przez wiele lat związany z konserwatywną prawicą, silnie krytykujący tych, którzy sprzeciwiali się nauczaniu Kościoła. W ostatnich latach stał się jednak bardziej krytyczny wobec instytucji Kościoła, zwracając uwagę na skandale, korupcję i nadużycia. Terlikowski zmienił swoje stanowisko wobec mniejszości oraz osób LGBT+, podkreślając w publicznych wypowiedziach nieodzowność poszanowania godności i okazywania szacunku wszystkim ludziom. Jego nowe poglądy wywołały kontrowersje w mediach, gdzie został nazwany zdrajcą polskiego Kościoła katolickiego. Na początku 2024 roku opublikował książkę To ja, Judasz, od której pochodzi tytuł performansu. Skąd wzięła się ta idea?
- Jeżeli miałbym to wyjaśnić, musiałbym cofnąć się do roku 2022, kiedy pracowałem nad takim ogromnym projektem łączącym sztuki wizualne, teatr i film fabularny. Z Kubą Skrzywankiem, reżyserem teatralnym i Szymonem Maliborskim z Muzeum Sztuki Nowoczesnej, ale także z producentami filmu Wszystkie nasze strachy. Chcieliśmy zrobić kontynuację projektu Opieka rodzinna, w którym zawoziłem osoby LGBT do mieszkańców wsi wieś i ci mieszkańcy wsi przez tydzień opiekowali się nimi. To były różne osoby LGBT, w różnego rodzaju kryzysach. A rolnicy pełnili rolę opiekunów. Robiłem to w 2020 roku… Przyszło mi do głowy pytanie: Co, gdyby założyli z rolnikami teatr chłopski? To, co w Polsce trwało w każdej polskiej wsi (trwa do dziś, możemy je obserwować choćby na Sejmiku Teatrów Wsi Polskich – przyp. red.). Oni mieli zrobić spektakl, my zrobić z tego film. Ale jaki spektakl mieliby wystawić ludzie LGBT i rolnicy?
W tym czasie Rycharski był pod wpływem prof. Magdaleny Zowczak i jej Biblii Ludowej. Pojawił się tam temat współczesnych apokryfów, a wśród nich – musical Jesus Christ Superstar. To on stał się inspiracją dla działań bohaterów Opieki rodzinnej. On i zawarta w nim perspektywa Judasza.
- Żeby zrozumieć współczesność i kulturę współczesną, zachodnią, trzeba zrozumieć relację między Jezusem a Judaszem. I zrozumieć postać Judasza. Zacząłem eksplorować ten temat, rozmawiać z antropologami… w pewnym momencie trafiłem na książkę Terlikowskiego To ja, Judasz. To był moment zwrotny dla mojego projektu – wspomina artysta.
Judasz ludowym okiem:
Daniel Rycharski zdecydował się reinterpretować postać Judasza, przyjrzeć się jej na nowo.
- Za pomocą instalacji Pasja chciałbym odwrócić rolę Judasza w historii o męce i zbawieniu, aby przepracować ludowy antysemityzm – tłumaczy artysta. – Wymyślałem ten projekt przez 2-3 lata. Zmieniał się, ale jego podstawą było zbudowanie dużej instalacji z maszyn rolniczych w centrum miasta.
Jak ma się do tego historia Judasza? Rycharski chce włączyć tę postać do historii o męce i negocjować jej rolę. W instalacji Pasja stosuje 15 grup rzeźbiarskich, każda składa się z kilku elementów.
- Te maszyny: pługi, roztrząsarki, zgrabiarki, talerzówki przyjmują rolę aktorów grających w Pasji. Mój Judasz pojawia się w dwóch miejscach: stacji 11., która w kanonie jest stacją ukrzyżowania. Tu rolę gra literatura hebrajska. Żydowski punkt widzenia na Jezusa jest inny, zaskakujący. Amos Oz (izraelski poeta, pisarz – przyp. red.) napisał książkę Judasz. Zadaje tam pytanie, co by się stało, gdyby Piłat po prawicy Jezusa powiesił, zamiast prawego łotra, Judasza? Tu pojawia się moja pierwsza ingerencja. Druga – to 15 stacja. W drodze krzyżowej jest 14 stacji. Ostatnia to ukrzyżowanie. Dość pesymistyczne. U mnie ta stacja 15. jest zainspirowana przedstawieniem, które pokazał mi Tomasz Terlikowski. W jednym z francuskich kościołów płaskorzeźba przedstawia zmartwychwstałego Chrystusa niosącego na plecach zmarłego Judasza. Pomyślałem, że to świetne zakończenie!
Piętnasta stacja ma symbolizować dialog z chrześcijaństwem, ale i nadzieję. To także wskazanie na gorzki chrześcijański antysemityzm, który należy przepracować.
- Dla mnie ta instalacja ma 2 główne wątki. Pierwszy to to wszystko związane z Judaszem. Drugi – chłopskie korzenie polskiego społeczeństwa, tożsamości wiejskiej. Dużo mówi się o ludowej historii Polski. Wychodzi na ten temat coraz więcej, zresztą wielu bardzo dobrych, książek. Sporo z nich przeszło do mainstreamu i, wydaje mi się, że nadszedł już czas, by zastanowić się nad nimi krytycznie. Z jednej strony ta „moda” na ludową historię Polski przenosi nas 150 lat do tyłu. Nie patrzymy na współczesną wieś, której nie rozumiemy, ale spoglądamy wstecz. Tu wychodzi pewien konflikt. O ile krytyka Kościoła jest uzasadniona, o tyle kastrowanie kultury ludowej z kultury religijnej, moim zdaniem, kładzie się cieniem na ideę ludowej historii Polski.
Dlatego chciałem zrobić monumentalna pracę: przywożę resztki chłopskiej kultury, ale nie kastruję jej z tej kultury religijnej, bardzo ważnej.
W rozmowie Rycharski nawiązał także do miejsca swoich urodzin – Sierpca – i mieszczącego się tam skansenu wsi mazowieckiej, jednego z większych w Polsce. To malownicze miejsce, które ceni, jednak – dla samego artysty – jest punktem odniesienia do tego, jak nie mówić o wsi.
- Za Ewą Klekot, uważam że to bardzo niebezpieczne, nie wiem, czy dobre, by reprezentacją jakiejś grupy społecznej był folklor właśnie. W mojej twórczości staram się nie przedstawiać wsi, jako wsi spokojnej, która tańczy i śpiewa, tylko wsi, która ma swoją sprawczość, ma swoje marzenia i obawy. To próbuję pokazać. Nie odmalowywać jej na ludowo.
Kultura ludowa dziś?
Daniel Rycharski, ur. w 1986 w Sierpcu, sam mówi o sobie, że jest artystą konceptualnym i awangardowym. Posługuje się wieloma technikami, głównie instalacją. W latach 2005-2009 studiował grafikę na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Następnie obronił doktorat na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W swojej praktyce artystycznej zajmuje się tematami prowincji, religijności, chrześcijaństwa, tożsamości osób LGBTQ+, szukając między nimi napięć i nowych połączeń. Tym samym sztuka Rycharskiego manifestuje jego osobiste poszukiwanie przestrzeni, w której nieheteronormatywność i wiara chrześcijańska mogą wspólnie funkcjonować. Artysta współpracuje z aktywistami społeczności LGBTQ+ oraz religijnymi i rolniczymi stowarzyszeniami, by dać wyraz ich problemom i przeżyciom, przyczyniając się w ten sposób do budowania porozumienia między mieszkańcami polskich miast i wsi. Ponieważ jednym z głównych celów Rycharskiego jest propagacja sztuki na wsi, często angażuje w produkcję sztuki swoją lokalną społeczność. Wykłada na Akademii Sztuki w Szczecinie.
W performansie To ja, Judasz w postać Judasza wciela się Tomasz Terlikowski
Ponadto w folkowym Poranku Dwójki:
7.20 Etnonewsy
7.50 Kolejny odcinek Historii Polskiego Folku"Wojciecha Ossowskiego
8.10 rozmowa o książce „Wincenty Flak (1870-1943) – rzeźbiarz z Zielonki Nowej” .Wincenty Flak - rzeźbiarz - samouk, chłop, Polak; urodzony w 1870 r. w Nowej Wsi pod Kozienicami, zamieszkały i zmarły w 1943 r. w Zielonce Nowej koło Zwolenia. Znany za życia, zapomniany po śmierci. Nietuzinkowa postać, którą trudno jako artystę jednoznacznie sklasyfikować. Tworzył dla swoich krewniaków i powinowatych, urzędników, duchownych, papieża, prezydentów, królów, marszałków i mężów stanu. Książka to efekt dwuletnich interdyscyplinarnych badań poświęconych Flakowi jako człowiekowi i osobowości artystycznej.
05:57 PR2 2024_10_12-08-11-09 flak.mp3 Wincenty Flak (1870-1943) – rzeźbiarz z Zielonki Nowej
8.35 Séamus & Caoimhe Uí Fhlatharta - spotkanie z irlandzkim rodzeństwem, które śpiewa i gra tradycyjny repertuar po swojemu.
10:22 Dwojka 2024_10_12-08-31-36.mp3 Séamus & Caoimhe Uí Fhlatharta -irlandzka muzyka wg irlandzkiego rodzeństwa (Dwójka/Poranek Dwójki)
8.45 w cyklu "Nasze niematerialne" badamy garncarstwo w Medyni Głogowskiej, Medyni Łańcuckiej, Pogwizdowie i Zalesiu
08:48 PR2 2024_10_12-08-43-50 nasze niematerialne garncarstwo.mp3 Garncarstwo w Medyni Głogowskiej, Medyni Łańcuckiej, Pogwizdowie i Zalesiu
9.10 z okazji Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa odwiedziła nas Katarzyna Sadowska-Mazur z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, bowiem 17 października 2024 roku po raz pierwszy będziemy obchodzić Międzynarodowy Dzień Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego!
Święto to ma promować tradycje, zwyczaje i umiejętności rzemieślnicze, które są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jego zadaniem jest zwiększanie świadomości i zrozumienia różnorodności kulturowej oraz inspirowanie działań na rzecz ochrony dziedzictwa niematerialnego przed takimi zagrożeniami, jak globalizacja czy zmiany społeczne. Jego symbolem jest LELUJA - tradycyjna wycinanka kurpiowska z Puszczy Zielonej, która jest nie tylko wyjątkowym przykładem ludowej sztuki, ale także symbolem głębokiego związku z przeszłością i tradycją.
09:49 PR2 2024_10_12-09-13-32 nid.mp3 Pierwszy Międzynarodowy Dzień Dziedzictwa Niematerialnego
- Dziedzictwo niematerialne wcale nie jest niedotykalne! To praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedza, umiejętności ale także artefakty i wytwory, które tworzy człowiek. Tak naprawdę najważniejszy jest przekaz pokoleniowy i żywe dziedzictwo - mówiła dziś w "Poranku Dwójki" Katarzyna Sadowska-Mazur z Narodowy Instytut Dziedzictwa, pomysłodawcy święta.
Obchody mają uczcić liczącą wiele wpisów, ale i stale rosnącą krajową listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO
PLAYLISTA
- Wolfgang Amadeusz Mozart Sonata na skrzypce i fortepian F-dur, I. Allegro Hilary Hahn, Natalie Zhu
- Mosaic Siodłaj 2
- Adam Strug Ranek nad morzem
- Z lasu Oj na bok, na bok worohi
- Meredith Monk Ellis Island Bruce Brubaker, Ursula Oppens
- Jan Sebastian Bach Partita nr 1 B-dur BWV 825, V. Menuet I & II Sarah Christ
- Harmonia & Eno '76 Les Demoiselles
- Ennio Morricone Suita Giuseppe Tornatore, II. Nostalgia z filmu „Cinema Paradiso” + III. Looking For You (Love Theme) z filmu „Cinema Paradiso” Marco Serino Orchestra Haydn di Bolzano
- Weronika Grozdew & Musos Oberek Bartosza
- Vega Trails Train to Kyoto
- Mosaic W kościelem
- Ui Fhlatharta Caislean An tSleibhe
- Rabih Abou-Khalil A night in the mountains
- Joseph Haydn, Koncert fortepianowy D-dur Hob.XVIII:11 cz III Martha Argerich Orkiestra Kameralna Amadeus/Agnieszka Duczmal
- Janusz Prusinowski Kompania Rubin
- Jean-Michel Blais nina
- Ablaye Cissoko, Cyrille Brotto N’na
- Georgs Pelecis Flowering Jasmine Gidon Kremer, Kremerata Baltica
***
Tytuł audycji: folkowy "Poranek Dwójki"
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 11.10.2024
Godzina emisji: 9.30
at/mg
